Morgunblaðið - 16.08.1981, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. ÁGÚST 1981

"m Wi
Valgerði Hafstað, sem starfar í
París og New York. Það er reglu-
legur fengur að fá að sækja
Hraunkotsfólk heim og spjalla við
þær Sigurlaugu og Guðlaugu.
Úr Lóninu var ætlunin að
bregða sér fyrir Horn og skoða
firðina handan þess. En þar sem
varla sá út úr augum fyrir regni
þennan laugardag, var það ráð
tekið að aka áfram inn í land um
Breiðdal og Skriðdal í sólina á
Hallormsstað og taka sér nætur-
gistingu á ágætu hóteli til að þrífa
fólk og bíl. En eftir góðan morgun
í góðviðrinu í Atlavík var aftur
haldið út að ströndinni, nú um
Fagradal í Reyðarfjörð, skroppið
yfir fjallgarðinn á Norðfjörð og
tjaldað í nánd við Eskifjörð, áður
en hafin yrði ferðin suður með
ströndinni.
Við fengum okkur kvöldgöngu í
blæjalogni í fólkvangi þeirra
Norðfirðinga út með sjónum við
enda bæjarins, og skruppum í
friðlandið í Hómanesi, sem skagar
út í Reyðarfjörð fram undan
Hólmatindi. Þar er skemmtilegt
fulgalíf, menjar um verbúðir og
framundan sérkennilegar grónar
kúptar eyjar. Er raunar merkilegt
hve margir þéttbýlisstaðir þar
eystra hafa þegar haft þá forsjálni
að taka frá og friða dýrmæt
Guðlaug Benediktsdóttir og Sig-
urlaug Árnadóttir í garðinum
undir klettunum i Hraunkoti.
berg mun hafa verið notað eitt-
hvað fram yfir síðari stýrjöldina í
múrhúðun. I blágrýtinu er þarna
net af sprungum, sem silfurbergið
hefur smám saman sest í og sér á
endann á æðunum í námunni og í
stabba í miðri námu en í skriðun-
um niður af og salla á botni má sjá
brot af silfurbergi. Það fer ekki á
milli mála, þegar litið er í nám-
una, að krafsað hefur verið í
silfurberggangana með áhöldum
til að ná í mola og hefi ég séð það
haft eftir Stefáni bónda á Helgu-
stöðum að hann hafi komið að
fóiki með verkfæri að losa um
bergið, eftir að náman var friðuð,
bæði útlendingum og íslendingum.
Þyrfti að koma bónda á einhvern
hátt til aðstoðar við að gæta
námunnar um mesta ferðamanna-
tímann, t.d. með því að ráða þar
einhvern ungling til að „vaka fyrir
hann yfir varpinu". En náman er
nokkru innan við bæinn.
Það gladdi mig að komast að
raun um hve vel er gætt hinnar
friðuðu nárnunnar, við Teigarhorn
í Berufirði, enda hægara um vik
þar sem geislasteinarnir eru mest
í hömrum við sjóinn neðan við
bæinn. Þegar beðið var um leyfi til
/ túninu á Streyti i Hamarsfirði
er skrýtin „huldukirkja“. Ekki
að lurða þótt listamennirnir Rik-
harður og Finnur Jónssynir
þroskuðu þar í æsku formskyn
innan um kletta og hamra.
útivistarsvæði með sérkennilegri
náttúru í nánd við byggðina. En
þessháttar staðir eru fljótir að
spillast ef þeir eru ekki markvisst
varðveittir. Einnig eru flest kaup-
tún nú búin að taka frá tjaldstæði
við eða í bæjunum með vatni og
salernisaðstöðu, sem gerir öllum
hægara fyrir, gestum og heima-
fólki.
Námurnar
þarf að verja
Það var björt sumarnótt, þegar
komið var að Helgustað í Reyðar-
firði og gengið upp í gömlu
silfurbergnámuna, enda stendur
þar á skilti Náttúruverndarráðs
að það sé heimilt ef ekki er hróflað
við steintegundum. (Hefðum raunar
beðið leyfis, ef ekki hefði verið svo
síðla kvölds.) Náman er uppi í
fjallshlíðinni, en þarna var frá 17.
öld unnið silfurberg, sem brátt
varð dýrmætt í ýmis sjótæki og
hafði hvergi fundist svo hreint og
tært silfurberg í veröldinni, aö
sögn Þorvaldar Thoroddsen. Eftir
miðjan 19. öld var farið að leigja
námuna út. Fransmenn höfðu
hana á leigu til 1914 og fylltu þá
holuna jafnan af vatni á haustin
til að verja silfurbergið, en eftir
að Islendingar sjálfir tóku við var
holan ræst fram og nú gengið inn
í hana á þurru. Helgustaðasilfur-
Menningarheimili
í íslenskri sveit
í Hraunkoti á Sigurlaug Árna-
dóttir húsfreyja fagran garð, sem
liggur undir háum klettum með-
fram heimreiðinni að bænum. Og í
klettunum og garðinum við húsið
glóir steinasafn marglitt og
blómstrandi jurtir, en myndar-
legur skógarlundur þeirra hjóna í
brekkunni neðan við stíginn. Ein-
hver skemmtilegasta heimreið að
bæ, sem ég hefi séð, og við enda
hennar blasir við af hlaðinu und-
irlendið með straumvötnum sín-
um og fjörurnar í boga með
Ijóninu. Raunar hefur heimilið í
Hraunkoti einstakan menningar-
blæ og fólkið sem þar býr. Bæði
Sigurlaug húsfreyja Árnadóttir og
Guðlaug skáldkona Benediktsdótt-
ir mágkona hennar eru þekktar
fyrir skriftir, þótt þær létu nú lítið
yfir afköstum sínum á því sviði
um þessar mundir. Skafti bóndi
Benediktsson var að hlaða hagan-
legan garð í rétt neðan við heim-
reiðina er við komum, en þau hjón
hafa breytt þarna koti í fallegt
býli frá því þau komu þar 1937 og
tóku til óspilltra málanna.
I garði sínum á Sigurlaug marg-
ar fallegar jurtir, sumar hagvan-
Við Breiðamerkurjökul hefur
hakpokafólk stigið a/ rútunni og
skellt niður tjaldinu sinu með
útsýni ytir Jökulsárlónið. fullt af
jökum sem heyrast brotna af
sporðinum í hitunum.
Grein og myndir
Elín Pálmadóttir
II
Gengið
um
ari á suðlægum slóðum og þar
„sólvermar í hlýjum garði", enda
skrifast hún á við blómaræktend-
ur hér og úti í löndum og skiptist á
fræjum við þá. Þarna var t.d.
Glitrós, sem í bókum er hvergi
sögð vaxa villt nema í Kvískerjum.
En eins gott fyrir fáfróða að
hætta sér ekki út í vangaveltur um
blómarækt. Það glóði á rauða,
græna og margvíslega lita og
formaða steina við innganginn í
húsið og með heimreiðinni, sem
Sigurlaug sagði að piltarnir
„tækju með sér heim“ í smala-
mennskum. En inni í stofu sýndi
hún okkur dýrgripi sína, þar á
meðal stærsta ametyst-^sem ég
hefi séð. Þar er margt fagurra
muna, útskurður o.fl. og í glugga
steind mynd eftir listakonuna
í Helgustaðanámu sér sums stað-
ar á endann á silfurbergsœðun-
um, sem hafa myndast í sprung-
um í berginu.