Morgunblaðið - 16.08.1981, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. ÁGÚST 1981
skulu vera eitt hold. Þannig eru
þau ekki lengur tvö, heldur eitt
hold.“ Tekinn skal vari við því,
að skilja orðið hold í þessu
samhengi of „holdlegum" skiln-
ingi. Hann er vissulega til
staðar, en í fyrirrúmi er, að þau
tvö skulu verða sem einn mað-
ur. Þau skulu með öðrum orð-
um bindast tryggðarböndum,
slíkum sem ástvinum einum er
gefið að njóta. Hafi þau bönd
verið bundin á milli karls og
konu er lagður grundvöllurinn
að því hjónabandi, sem enginn
maður fær sundur slitið. Hér
er, og ekki að ófyrirsynju að ég
hygg, gefið í skyn, að til
grundvallar kristnu viðhorfi til
hjónabandsins liggi sú gagn-
kvæma ást, virðing og um-
hyggja, sem öllu öðru fremur
helgar sambúð karls og konu.
Lasalejí hlið
Sé nú þessi mælikvarði lagð-
ur á óvígða sambúð, þá efast ég
ekki um, að mörg dæmi megi
finna, þar sem ást og umhyggju
Dr. Bjdrn Björnsson er próf-
essor í félagslegri siðfræði
við Guðfræðideild Ifáskóla
íslands.
mönnum sé það í sjálfsvald
sett, hvernig með skuli fara.
Því er gripið til þess ráðs að
setja reglur, gjarnan í formi
Ég hef búið með manni nú um nokkurt skeið og allt gengur vel. Foreldrar minir
vilja endilega að við giftumst þar sem þetta er alvarlegt samband. Ég er ekki viss
um að það sé nauðsynlegt. Hvað segir kirkjan um það?
Það er kunnara en frá þurf'
að segja, að hér á landi hefur
verið ríkjandi meiri sveigjan-
leiki í sambúðarháttum fólks
en víðast hvar annars staðar.
Kemur það einkum fram í því,
að jafnhliða hinni vígðu sam-
búð hjóna hefur löngum tíðkast
að fólk byggi í lengri eða
skemmri tíma í svokallaðri
óvigðri sambúð, en langtum
algengara er þó, að ungt fólk
búi saman í tiltölulega skamm-
an tima, kannski 1—3 ár, uns
það gengur í hjónaband. Sem
að líkum lætur leiðir sambúðin
oftast til barneigna. Börn fædd
í óvígðri sambúð teljast lögum
samkvæmt óskilgetin, en það er
til marks um, hversu algengt
þetta sambúðarform er, að
hlutfallstala óskilgetinna
barna er hvergi í Evrópu jafn
há og hér á landi.
Ekki cinhlítt svar
Og nú er spurt, hvort óvígða
sambúðin stríði gegn Guðs
vilja. í fullri hreinskilni skal ég
játa, að ég kann ekki við þeirri
spurningu nokkurt einhlítt
svar. Það kann að koma
mönnum á óvart, einkum þeim,
sem kunna skil á kenningu
kristinnar kirkju um hjúskap-
armál í gegn um aldirnar.
Samkvæmt þeirri kenningu er
svarið næsta einfalt. Einungis
hjúskapur, og skiptir þá ekki
máli hvort um er að ræða
kirkjulega eða borgaralega
vígslu, helgar sambúð karls og
konu og gerir hana siðferðis-
lega réttmæta. Athygli skal
vakin á því, að hér er það
Er óvígð sambúð
gegn vilja Guðs?
vígslan, hinn lögformlegi
gjörningur, sem úrslitum ræð-
ur. Síst skal gert lítið úr þeirri
hlið málsins, og verður hún
frekar rædd síðar en full
ástæða virðist einnig vera til að
huga að fleiri hliðum þessa
máls.
Grundvöllur krist-
inna viöhorfa
I Heilagri ritningu standa
þessi orð: „Fyrir því skal maður
yfirgefa föður og móður og búa
við eiginkonu sína, og þau tvö
er ekki síður til að dreifa en í
mörgu vígðu hjónabandinu.
Þar með er þó ekki öll sagan
sögð. Það samfélag mun vand-
fundið, ef það finnst þá nokkuð
á byggðu bóli, sem lætur það
afskiptalaust, hvernig fólk hag-
ar sambúðarmálum sínum.
Ástæður þessa eru augljósar. Á
þessu sviði mannlegra sam-
skipta er um að tefla margvís-
lega hagsmuni þeirra einstakl-
inga, sem hlut eiga að máli,
sem og samfélagsins í heild,
sem er mikilvægari en svo, að
laga, sem kveða á um réttindi
og skyldur þeirra, er stofna
vilja til sambúðar. Hjónavígsla
er þá opinber staðfesting á því,
að þau sem vígsluna taka
gangist undir þær reglur og/
eða lög sem í gildi eru. Að
kristnum skilningi er þessi
þáttur málsins, hinn lögform-
legi mjög mikilvægur. Lög um
stofnun og slit hjúskapar, um
fjármál hjóna, lög um barna-
rétt eru sett í þeim tilgangi að
koma í veg fyrir sem frekast er
unnt, að menn séu órétti beitt-
ir. Því miður hefur reynslan
sannað, að fullkomin ástæða er
til að setja slík og þvílík lög.
Óvígð sambúð er samkvæmt
eðli máls sambúðarform, sem
nýtur mun takmarkaöri lög-
verndar en hin vígða sambúð.
Staða einstaklingsins í óvígðri
sambúð, karla, kvenna og
barna, er mun ótryggari en í
hinni vígðu. Margoft hefur í
þessu sambandi verið bent á
það ranglæti, sem sambúðarslit
geta valdið, þegar eigur búsins,
t.d. húseign, eru skráðar á nafn
annars sambúðaraðila, en hinn
stendur uppi tómhentur, jafn-
vel eftir margra ára sambúð.
Hér á landi hefur reyndar sú
þróun átt sér stað, að lögggjaf-
inn hefur með ýmsum hætti
kveðið á um réttindi og skyldur
sambúðarfólks og barna þeirra.
Nýjust af nálinni eru lögin um
barnarétt, sem taka munu gildi
1. janúar á næsta ári, en þar er
t.d. kveðið á um rétt föður til að
umgangast óskilgetið barn sitt,
jafnframt því sem hann getur
gert tilkall til forsjár yfir barni
sínu eða börnum, komi til
sambúðarslita. Slík lagasetn-
ing er tvímælalaust til bóta, en
hún staðfestir um leið mikil-
vægi þeirrar lagaverndar, sem
lögformlegur hjúskapur veitir
einstaklingum.
ÁhyrKðartilíinninKÍn
Spurningin um réttmæti
óvígðrar sambúðar er ekki síst
spurning um ábyrgðartilfinn-
ingu. Það er í tísku í dag að
amast við kerfinu, sem svo er
nefnt, í nafni frjálsræðis og
sjálfsákvörðunarréttar ein-
staklingsins. Sumt ungt fólk
virðist líta á hjónaband sem
deild í kerfinu, sem leggi á það
smáborgaralega fjötra, geri
það að kerfisþrælum. Varðandi
einkahagi sína sé því mjög
ósýnt um að taka við boðum og
bönnum að ofan, eða að lúta
reglum, sem skerði frelsi þess
til afhafna. Oft á gagnrýnin á
kerfið rétt á sér, en um hjóna-
bandið hygg ég að gegni allt
öðru máli. Vilji menn byggja
sambúð sína á gagnkvæmri ást,
virðingu og jafnrétti, vilji
menn virða rétt ástvina sinna,
maka og barna, þá liggur það í
hlutarins eðli, að menn vilja
jafnframt búa við þá réttar-
vernd, sem best gerist á hverj-
um tíma.
Spurningin, sem tilefni gefur
til þessara hugleiðinga, var um
það, hvort óvígð sambúð væri
gegn vilja Guðs. Má vera, að
einhverjum finnist, að um flest
annað hafi verið fjallað en vilja
Guðs og þá einkum um lög-
fræðileg atriði. En þá skal á
það bent, að Guð vill réttlæti.
Krafa hans um að samskipti
manna beri kærleikanum vitni
er ætíð jafnframt krafa um hið
fyllsta réttlæti manna á meðal.
Það er því i góðu Samræmi við
Guðs vilja, þegar að því er
spurt, hvaða ábyrgð menn vilja
á sig taka gagnvart sínum
nánustu.
Óvígð sambúð borin saman
við vígða er sambúð með tak-
markaðri ábyrgð. Framhjá því
verður ekki litið. Ég óttast, að
margt ungt fólk geri sér ekki
grein fyrir þessari hlið málsins.
Eðlilega kannski er það með
hugann við annað, en hvað
gerast kynni, ef uppstytta yröi
í sambúðinni. En um þessi
atriði þarf að hugsa ekki síður
en um glertrygginguna í fok-
heldu íbúðinni, auðvitað í þeirri
von, að glerið brotni ekki og
auðvitað í þeirri trú að tryggð-
arböndin bresti ekki.
Vorleysing
með bassagítar
EIN stúlkan leikur á bassa-
gítarinn sinn, önnur á
trommur og sú þriðja á
píanó. takturinn er hraður
og songhópurinn syngur af
miklu fjöri og gleði. Þetta er
greinilega ekki sérlega fág-
aður songhópur en sönggleð-
in bætir það upp og allir
viðstaddir skemmta sér hið
besta. ekki síst söngfólkið
sjálft. Þetta eru unglingar
13—16 ára frá litlum dal í
Noregi og þau eru komin til
íslands til þess að kynna
söngstarf sem aðferð í æsku-
lýðsstarfi kirkjunnar. Fer
vej á því á kristniboðsári.
I dalnum þeirra, Sirdal,
skammt frá Stavangri, búa
um 1700 manns. Um helm-
ingur unglinganna í dalnum
er með í sönghópnum, sem
æfir einu sinni í viku. Eftir
æfingar er opið hús fyrír
kórinn og aðra unglinga.
Þannig nær æskulýðsstarf
kirkjunnar í Sirdal til um
90% unglinganna þar, þátt-
takan í umræðuhópum og
biblíulestrum eykst sífellt, en
flestir byrja á því að vera
með í sönghópnum.
Söngstarfið er öllum opið.
Það er ekki sérstaklega ætlað
þeim sem eru góðir söng-
menn eða heldur þeim sem
hafa allt sitt á hreinu gagn-
vart Guði. Allir geta verið
með. En söngvarnir eru allir
Vorleysing í kirkjunni heima í Sirdal.
trúarlegs eðlis og boðskapur
þeirra verður handgenginn
söngfólkinu.
Þessi aðferð í æskulýðs-
starfi hefur fengið nafnið
Ten-Sing og hefur hlotið
geysimikla útbreiðslu í Nor-
egi. Eru nú starfandi um 200
hópar, með allt frá 100 niður
í 15 þátttakendur. Vorleysing
frá Sirdal er meðalstór hóp-
ur, um 40 manns. Og þau eru
um þessar mundir á íslandi á
vegum æskulýðsstarfs kirkj-
unnar en borga ferðakostnað
sinn sjálf. Þau komu til þess
að kynna söngstarfið fyrir
íslenskum unglingum og
þessa dagana eru þau burðar-
ásar í æskulýðsmóti norður á
Vestsmannsvatni. Þau hvetja
íslenska unglinga til þess að
hefja slíkt söngstarf því að
þar geta allir fengið að njóta
sín, ekki aðeins þeir félags-
lega þroskuðu.
Stjórnandinn er presturinn
þeirra í Sirdal, Sindre Eide.
Hann hefur unnið að þessum
málum um alllangt skeið.
Reynsla hans sýnir að ekki
þarf endilega stóran hóp,
tónlistarmenntaðan stjórn-
anda né fágaðar raddir. í
mörgum tilvikum tókst ungl-
ingunum sjáifum að stýra
starfinu. Ungt fólk með
áhuga og vilja getur gert
ótrúlegustu hluti.

Stundum
sem þarf.
er viljinn allt