Morgunblaðið - 10.02.1984, Blaðsíða 14

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 10. FEBRÚAR 1984
Kvikmyndahátíd Listahátídar
1984
Köld nótt í Kalkútta
Kvíkmyndír
Sæbjörn Valdimarsson
Afgreitt mál (,,Kahrij“)
Leikstjórn — handrit: Mrinal Sen
Indland, gerð 1983.
Afgreitt mál fjallar um innan-
hússvandamál Indverja, stétta-
skiptinguna og þann himinhróp-
andi mismun þegnanna sem
ræðst af því hvoru megin þeir
lenda við borðið við fæðingu.
Myndin er beinskeytt ádeilda á
þetta aldagamla misrétti, barna-
þrældóm og önnur skyld óefni i
þessu stóra og fjölmenna ríki.
Ungur drengur af heimili
stéttleysingja er ráðinn til efn-
aðrar millistéttarfjölskyldu sem
einskonar allsherjar-heimilis-
tæki (í upphafi myndarinnar
býður húsbóndinn sinni milli-
stéttar-ektakvinnu flest þau
þægindi sem fást fyrir peninga,
sjónvarp, ísskáp, grammófón,
o.s.frv., en kerla stingur uppá
tólf ára þræli til að sjá um dags-
verkin fyrir sig ).
Svo fer að lokum að um hrá-
kalda nótt flýr klæðalítill dreng-
urinn úr skoti sínu undir stigan-
um á ganginum, inní hlýju eld-
hússins og vaknar ekki meir til
lífsins. Eftir málamyndarrétt-
arhöld yfirvaldanna segja þau
orsökina gasleka — en eldhúsið
hafði enga loftræstingu.
Það er næsta átakanlegt að
horfa uppá allslausan föður
reyna að hafa taumhald á til-
finningum sínum eftir missi
yngsta sonarins. Sökum stöðu
sinnar i þjóðfélaginu er hann
einskis megnugur. Lög og réttur
hinum megin við borðið atarna.
Það sem honum er útdeilt er að
virða fyrir sér son millistéttar-
mannsins — alsælan og vel á sig
kominn. Hann getur aðeins uml-
að í eigin barm, „Það var mitt
ólán að drengurinn minn lenti í
höndunum á þér“.
Undir niðri gerir millistétt-
arfjölskyldan sér grein fyrir sök-
inni og misréttinu og samviskan
gerir þeim lífið leitt um sinn.
Þessu sálarástandi lýsir leik-
stjórinn vel með því að beita
myndavélinni miskunnarlaust
að andlitum þeirra ágætu leik-
ara sem fara með aðalhlutverk.
Þar dylst ekki óttinn — en engu
er breytt.
Þjóðskáldið okkar orti um hve
hjörtum mannanna svipaði sam-
an í Súdan og Grímsnesinu. Þó
hefur maður það stundum á til-
finningunni að þessir staðir séu
tæpast á sömu plánetunni.
Endurminningar gædd-
ar austurlenskri ró
Flatneskja frá
Filippseyjum
BONA
Leikstjóri: L. Brocka.
Ég held að Bona hafi lent hér á
kvikmyndahátíð fyrir misskiln-
ing. Allavega fæ ég ekki séð
ástæðurnar fyrir því hvers
vegna þessi flatneskjulega lang-
loka var valin á listahátíð.
Söguþráður Bonu er ekki ýkja
margslunginn. Unglingsstúlkan
Bona hrífst af statista í kvik-
myndaveri, sem annars er
ómerkilegur götustrákur í fá-
tækrahverfi Manila. Hún potar
sér inná nöturlegt heimili hans
þar sem Bona sinnir honum í
hvívetna en launin eru lítið ann-
að en niðurlæging.
Faðir Bonu reynir að fá hana
heim en þeirri tilraun lýkur með
því að gamli maðurinn fær
hjartakast sem leiðir hann til
dauða og þar með er Bona út-
skúfuð úr ættinni.
Um sama leyti kynnist statist-
inn efnaðri ekkju sem býður
honum að flytja með sér úr
landi. Tekur þá Bona kraumandi
baðvatnspott og steypir yfir
kauða. Punktur.
Bona er einstaklega ófrumleg
mynd að flestu Ieyti enda áttu
áhorfendur bágt með að hemja
sig í sætum undir sýningu. Kurr
í salnum. Enda er myndin til
þess eins fallin að fella rýrð á
kvikmyndaveislur, en heyrst
hefur mér á forföllnum kvik-
myndaneytendum að fráfælurn-
ar séu fleiri nú en endranær og
er það miður.
Það jákvæða við Bonu er það
helst, að stúlkan sem leikur titil-
hlutverkið gerir því lofsamleg
skil og leikstjóranum tekst
sómasamlega að ná því vonleysi
sem mergsýgur íbúa fátækra-
hverfisins. Annað er það nú ekki
og við erum, svo gott sem, jafn-
nær um hina „nýju filippeysku
kvikmyndabylgju". Því miður.
Minningar mínar
frá gömlu Peking
Sýningar austurlenskra
kvikmynda er sjaldgæfur við-
burður hérlendis og kvikmynda-
hátíðir sanna m.a. ágæti sitt
með því að kynna verk frá fjar-
lægum heimshlutum.
Meðal þeirra mynda sem langt
að eru komnar í ár er hin hóg-
væra, kínverska Minningar mínar
frá gömlu Peking. Upprifjun Lin
Yingsi á atburðum frá bernsku-
árunum í hinni fornu höfuðborg
uppúr síðustu aldamótum.
Þetta eru heldur raunalegar
minningar, þær tengjast flestar
sorgum, dapurleg lífsreynsla sjö
ára telpu. Besta vinkona hennar
er hart leikin af fósturforeldrum
sínum og flýr loks að heiman.
Lin kemst að því að hin rétta
móðir hennar er engin önnur en
kona í hverfinu sem talin er
brjáluð af flestun en hefur raun-
ar tapað áttunum sökum tilfinn-
ingalegra áfalla sem snertu fæð-
ingu dótturinnar. En hún heimt-
ar loksins dóttir sína til þess
eins að lenda með henni í járn-
brautarslysi þar sem báðar týna
lífi.
Lin litla eignast einnig vin í
þjófnum sem stelur til þess að
standa straum af kostnaðinum
við að mennta litla bróður. Síð-
ast sér hún til hans á leið til
aftökunnar, leiddan af hermönn-
um.
Heima fyrir knýr ógæfan
einnig dyra. Fátæk sveitakona
sem er bæði ráðskona fjölskyld-
unnar og einkavinur barnanna
verður að flytjast á brott þegar
faðir Lin fellur frá eftir þunga
legu. Myndin endar við legstein
hans þar sem fjölskyldan stend-
ur hnípin og maður ráðskonunn-
ar er að leiða hana á brott á
asna, norður í vesöld og ham-
ingjuleysi.
Þessi raunalegi söguþráður er
rakinn á svo fínlegan og um-
hyggjusamlegan hátt að væmnin
kemst aldrei að. Frásögnin er
einkar hljóðlát, rósemin og
hæverskan í fyrirrúmi. Þetta
munu og vera ein sterkustu per-
sónueinkenni þessarar fjarlægu
þjóðar.
Kvikmyndalega er M.m.f.g.P.
nettlega gerð, margfalt betur en
ævintýrið sem á boðstólum var á
síðasta ári. Vinnubrögð öll eru
ansi ólík því sem Vesturlandabú-
ar eiga að venjast og er ánægju-
legt að fá tækifæri til að bera
þau saman.
Aðal myndarinnar er hin
flekklausa virðing sem skáld-
konan ber (eins og við flest, von-
andi) fyrir æskuminningum sín-
um og hversu vel hún kemst til
skila í hljóðlátri tjáningunni.
Þar hjálpar til afburðaleikur
litlu telpunnar í aðalhlut-
verkinu, hún er eins og lifandi,
brothætt postulínsbrúða. Aðrir
leikendur standa sig einnig með
prýði í þessari draumkenndu
mynd.
Náttúran er náminu ríkari
Krautarstöð fyrir bæði.
(„Vokzal dlia dvoih")
Leikstjóri: Eldar Riazanov.
Handrit: Kiazanov og Emil
Braghnsky.
Aðalhlutverk: Ludmila Gurchemco.
Oleg Basilasvili. Sovétríkin 1983.
Þessi notalega mynd gerist að
mestu á brautarstöð í smábæ í
Sovét, hvar einn lestarfarþeginn,
(Basilashvili), fær heldur snubb-
óttar móttökur, sér í lagi hjá
snaggaralegri gengilbeinu, (Gurch-
enko). Ég ætla mér ekki að telja
upp þá fjölmörgu árekstra, slys og
hverskyns mótlæti sem manngrey-
ið lendir í á þeim stutta tíma, sem
brautarstöðin hýsir hann, það væri
að ræna áhorfandann mörgum
góðum augnablikum.
Brautarstöð fyrir bæði, er að
mestu leyti ástarsaga, því hinar
ólíku persónur, ferðalangurinn
óheppni, sem er konsertpíanóleik-
ari er á yfir sér dóm fyrir mann-
dráp af gáleysi og er reyndar í ör-
stuttu fríi utan múrsins í því skyni
að heilsa upp á aldraðan föður
sinn, og gengilbeinan, sem er
óánægð með þá stefnu, sem líf
hennar hefur tekið eftir mislukkað
hjónaband og hún dagað uppi í
þessum brautarstöðvarveitingasal,
fella hugi saman.
I lokakaflanum er stúlkan flutt í
nágrenni fangelsisins og heldur
sínum heittelskaða fanga veislu i
stuttu leyfi sem hann fær og næst-
um endar með skelfingu. Og við
skiljum við þau á morgni llfsins á
vegi einhvers staðar norður á
túndrunni hvar karl þenur drag-
spilið af öllum mætti. Dýrðlegur
endir Nútíma meistara Chaplin,
kemur uppí hugann.
Fulltrúi hinnar miklu kvik-
myndaþjóðar er jafnframt prýð-
isgamanmynd í bland og þá kemur
það talsvert á óvart hversu víða er
tæpt á gagnrýni á kjör fólks austur
þar og sjálft skipulagið, kerfið.
Hér er oftar en einu sinni ýjað að
þeim mikla mun, sem er á milli
lista- og menntafólks og blásnauðs
almennings.
„Þú átt bíl og konan þín kemur
fram i sjónvarpinu, en ég verð að
láta mér nægja matarleyfarnar,"
segir gengilbeinan örvingluð en
hún er fundvís á ýmsar félagslegar
gjár á milli þeirra, sem hún telur
ill-yfirstíganlegar. Þá er hér gert
góðlátlegt grín að svartamark-
aðsbraskinu, sem landlægt er þar
eystra og þá virðist enn vera sama
húsnæðiseklan og hér á árum áður
en það ergði undirritaðan.
Ég held að Brautarstöð fyrir bæði
sé rétt og hreinskilnisleg þjóð-
iífsmynd. Það er hvergi verið að
fegra hlutina, okkur er sýnt inní
tilveru fólksins eins og hún kemur
fyrir. Það eru ólíkar venjur sitt
hvoru megin tjaldsins og að mínu
áliti þá eru Sovétmenn öllu nægju-
samari en við að vestanverðunni,
hvort sem það er eðli þeirra, eða þá
ytri aðstæður sem þar um ráða.
Brautarstöð fyrir bæði er fyrst og
fremst um manneskjur, góðar
manneskjur og hreinar, fallegar
tilfinningar. Fólk sem getur hlegið
og grátið, elskað og fórnað. Manni
þykir vænt um það eftirá og þar af
leiðandi myndina sömuleiðis.