Morgunblaðið - 10.02.1984, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 10. FEBRÚAR 1984
43
Brædrungaminning:
Björn Jónsson og
Hrafnkell Stefánsson
Björn flugstjóri
Fæddur 20. nóvember 1931
Dáinn 8. nóvember 1983
Hrafnkell lyfsali
Fæddur 30. apríl 1930
Dáinn 23. desember 1983
Þetta eru síðbúnar kveðjur frá
mér til frænda minna, þeirra
bræðrunganna Björns Jónssonar
flugstjóra og Hrafnkels Stefáns-
sonar lyfsala. Þeir voru báðir burt
kallaðir á snöggu augabragði, fyrr
en nokkurn varði, svo að naumast
hefi ég enn áttað mig á, að þeir
séu allir. Svo mun og fleirum finn-
ast. Báðir voru mér kærir, og
stoltur er ég af frændsemi við þá.
Hér verður lítt lýst æviferli
þeirra því honum hafa verið gerð
góð skií í fjölda greina, sem um þá
hafa birzt, heldur verða hér rifj-
aðar upp nokkrar minningar, sem
þeim eru tengdar.
Feður þeirra, bræðurnir séra
Jón og Stefán múrarameistari
Jakobssynir, voru mér kunnir frá
Minning:
„Sofðu rótt í svartri mold.
Svefnsins njóttu góða.
Glóey hljótt og Garðars fold
góða nótt þér bjóða."
Þetta erindi kom í huga mér
þegar mér barst fregnin um and-
lát Stefáns vinar míns að morgni
dánardægurs hans þann 24. þ.m.
Hann hafði um alllanga hríð átt
við þungbær veikindi að stríða, en
þau örlög bar hann með karl-
mennsku og ódeigum huga.
Stefán fæddist á Móskógum í
Haganeshreppi í Fljótum þann 5.
desember 1905 og kenndi hann sig
jafnan við fæðingarstað sinn.
Fljótin, sem eru fríð sveit og
grösug en snjóþung mjög, eru
nyrsta byggð Skagafjarðar að
austan.
Þessi sveit hefur fóstrað marg-
an þekktan Islending fyrr og síð-
ar, svo sem sagan greinir frá.
Nú eru Móskógar komnir í eyði.
Nokkrar þústur eru hið eina sýni-
lega um það að þarna hafi áður
verið byggt ból og gott mannlíf.
Foreldrar Stefáns voru hjónin
Stefán Jóhannsson og Steinunn
Margrét Kjartansdóttir.
Bjuggu þau hin fyrstu búskap-
arár sín á Illugastöðum í Holta-
hreppi í Fljótum en fluttu að
Móskógum eftir að hafa setið 111-
ugastaði i nokkur ár.
Stundaði Stefán bóndi jöfnum
höndum búskap og sjómennsku,
svo sem algengt var í Fljótum allt
fram á fyrsta þriðjung þessarar
aldar.
Var hann formaður á áraskip-
um og þilskipum. Aflasæll og góð-
ur stiórnandi þótti hann.
Stefán yngri ólst upp með for-
eldrum sínum að þeirrar tíðar-
hætti og venjum og mun fljótt
hafa komið í ljós að ekki myndu
fyrir honum liggja búendastörf
eða sjósókn.
I næsta nágrenni við hina
sumarhýru sveit var Siglufjörður.
Þangað sótti margur Fljótamaður
björg og bú, en Siglufjörður var þá
ört vaxandi staður undir forystu
séra Bjarna Þorsteinssonar.
Einsog fleiri unga menn og kon-
ur lokkaði Siglufjörður Stefán til
sín og þangað fluttist hann árið
1919 eða 14 ára gamall. Átti hann
þar lögheimili síðan.
Stefán hóf verzlunarstörf hjá
mági sínum, Friðbirni Níelssyni
kaupmanni og síðar bæjargjald-
því að ég man fyrst eftir mér,
enda vorum við systrungar. Gagn-
vegir lágu á milli Galtarfellsheim-
ilisins og Ásaheimilisins meðan
foreldrar þeirra bræðra, þau
sómahjónin Guðrún Stefánsdóttir
og Jakob Jónsson, bjuggu þar.
Einkar kært var með þeim systr-
um, móður minni og Guðrúnu,
eins og var með þeim systkinum
öllum, því að ættrækni var mikil
og þótti eðlileg í ætt þeirra. Því
kynntist ég þeim bræðrum náið á
ungum aldri.
I búskapartíð þeirra Guðrúnar
og Jakobs kom ég tvisvar að
Galtafelli. í fyrra skiptið var ég
það ungur að faðir minn reiddi
mig fyrir framan sig í hnakknum.
Frá þeirri ferð minnist ég naum-
ast annars en þess, að mig sundl-
aði, er riðið var yfir Stóru-Laxá,
og þegar riðið var framhjá sauða-
húsinu í Hrepphólum spurði ég
föður minn, hvort þetta væri
Skútásinn hans Sigurðar frænda
míns í Hólum.
kera, en Friðbjörn var kvæntur
Sigríði systur Stefáns. Bar hann
jafnan hlýjan hug til þeirra hjóna
enda reyndust þau honum sem
bestu foreldrar. Verzlunar- og
skrifstofustörf urðu síðan ævi-
störf Stefáns og um tugi ára var
hann forstjóri Sjúkrasamlags
Siglufjarðar.
Stefán tók ekki mikinn þátt í
bæjarlífinu á Siglufirði, sem svo
var nefnt.
Hann átti þó stóran hóp kunn-
ingja og vina og með þeim átti
hann stundir, sumum hverjum,
sem ekki gleymast þeim, sem nutu
þeirra með honum.
Stefán var ræðinn, margfróður
og hafði aflað sér haldgóðrar
menntunar með lestri góðra bóka
og viðfeðmrar þekkingar, sem
margur langskólagenginn gat öf-
undað hann af.
Enginn vandi var Stefáni að
stuðla mál sitt enda snjall hagyrð-
ingur og í brjósti hans rann mikil
skáldæð sem hann þó virkjaði ekki
nóg nema í snjöllum, fleygum fer-
skeytlum, sem túlkuðu vel hið
næma skyn hans fyrir öllu mann-
legu og eins hina skoplegu hlið ef
fyrir hendi var, án allrar græsku
þó.
Ferskeytlur hans unnu sér strax
þegnrétt í Bragtúni og þær heyrð-
ust og flugu léttvængjaðar vítt um
land. Meðal vina Stefáns voru
margir landskunnir hagyrðingar
eins og t.d. Kristján Þ. Jakobsson,
Ludvig Kemp og Stefán Vagnsson
sem allir dvöldu lengur eða skem-
ur á Siglufirði. Kváðust þeir
stundum kankvíst á meðan Heið-
rúnardropar vættu kverkar í hófi,
Úr síðari ferðinni er mér þrennt
minnisstætt. Þar skal fyrst telja
sumarbústaðinn hans Einars
Jónssonar myndhöggvara, sem þá
var nýreistur. Einar leiddi okkur
þar um stofur, hýr á svip og ljúfur
í viðmóti, og gagntekinn var ég af
hurðinni sem geymdi litlu rúðurn-
ar sem Einar hafði málað á mynd-
ir og eru mér æ síðan í fersku
minni. Þá minnist ég þess hve mér
þótti gott kaffið og rjóma-
pönnukökurnar hennar Guðrúnar
móðursystur, og síðast en ekki síst
minnist ég hversu ungu hjónaefn-
in, þau Guðrún Guðjónsdóttir og
Stefán Jakobsson, voru ástfangin
og glæsileg. Þau geisluðu af ham-
ingju, en tilefni fararinnar var að
þau voru að opinbera trúlofun
sína. Þann dag hófu þau lifsgöng-
una, sem varð löng og heilladrjúg.
Þau unnu hörðum höndum en
árangurinn varð eftir því. Mesta
gæfa þeirra var samt hið mikla
barnalán sem þeim hlotnaðist.
Það var bræðrunum Jóni og Stef-
áni sameiginlegt og Galtafells-
systkinunum öllum. Raunar má
með sanni segja að barnalán sé
verk forsjónarinnar, en ekkert
ungviði er það vel af guði gert að
það þarfnist ekki hlýju og umönn-
unar góðra foreldra.
Þetta hvort tveggja hlutu börn
þeirra bræðra, Jóns og Stefáns, í
yljuðu fyrir brjósti og örvuðu
kenndir þeirra við Bragamálin.
Stefán var morgunglaður maður
og hafði áður en hann fór til
starfa sinna haft tal af mörgum
árrisulum Siglfirðingi, deilt við
hann geði í léttum og hýrum dúr.
Stefán tók miklu ástfóstri við
Siglufjörð strax ungur að árum og
sú kennd óx reyndar með árunum.
Hvergi undi hann sér betur en
þar í skjóli seiðmagnaðra fjalla-
hlíða sem lykja um fjörðinn og
sem hinn tígulegi fjallahringur
heldur vörð um.
Hinu ber ekki að neita að römm
var taugin til Skagafjarðar og átti
hann þar vini í varpa, enda kenndi
hann sig ætíð við fæðingarstað
sinn, Móskóga.
Hag og framtíð Siglufjarðar bar
Stefán mjög fyrir brjósti og taldi
þessu hvorutveggja best borgið í
höndum Sjálfstæðisflokksins enda
var hann öflugur stuðningsmaður
flokksins. Var engin stund hvorki
of stutt né löng fyrir hann og starf
í hans þágu.
Ég minnist þess t.d. ekki, að
„leyndarráðið" Stefán hafi ekki
verið á sínum stað þegar kosn-
ingar fóru fram, hvort sem var til
bæjarstjórnar eða Alþingis, með-
an ég dvaldi á Siglufirði, enda var
og að honum mikill styrkur og öfl-
ugur á þeim örlagastundum.
Stefán kvæntist Kristrúnu Jó-
hannsdóttur, hinni ágætustu
konu, hinn 10. júní 1934, en hún
lést síðla sumars 1982. Bjó hún
manni sínum og börnum vistlegt
og hlýtt heimili. Þeim Stefáni
varð tveggja barna auðið, Skjald-
ar og Brynju. Skjöldur er útibús-
stjóri Búnaðarbankans í Búðardal
og er hann kvæntur Sigríði Árna-
dóttur og eiga þau 4 börn, sem
sum hafa stofnað eigið heimili.
Brynja er gift Kjartani Einars-
syni, skattaendurskoðanda á
Siglufirði, og eiga þau þrjár dæt-
ur. Kjartan og Brynja eru búsett á
Siglufirði.
Við hjónin sendum þeim og fjöl-
skyldu þeirra kveðjur samúðar og
hluttekningar í þakklátri minning
þess, sem var.
Og nú er sól hnigin vestur og
hljótt í ranni og þögnin ein og ilm-
ur minninganna ríkja.
Höfðingsskapur, rausn og ein-
lægt hressilegt viðmót var eitt að-
aleinkenni þessa áningarstaðar
okkar vina þeirra hjóna og mun
nú margur sakna.
Liðnar, horfnar stundir í timans
stóra sjó ber að þakka ásamt
óbrigðulli vináttu allt frá fyrstu
kynnum.
„Ég finn til skarðs við auðu ræðin allra,
sem áttu rúm á sama aldarfari.”
Akranesi á útfarardegi Stefáns
31. janúar 1984.
Baldur Eiríksson
ríkum mæli hjá foreldrum sínum,
enda varð árangurinn mikill, sem
auðgaði þjóðfélagið af mannvæn-
legum, menntuðum og nýtum
þegnum. Úr þessum jarðvegi
spruttu Björn og Hrafnkell.
Margrétar, konu séra Jóns Jak-
obssonar, minnist ég fyrst á al-
þingishátíðinni á Þingvöllum árið
1930. Þau Jón heimsóttu okkur í
tjaldið, og enn er mér í fersku
minni hve glæsileg þau voru.
Lífsganga þeirra var fögur en allt
of stutt. Henni lauk er séra Jón
drukknaði í blóma lífsins frá ung-
um börnum og konu. Þá voru
dimmir dagar. — Margrét lagði
samt ekki upp laupana, en bjó
börnum sínum yndislegt heimili,
annaðist þau af stakri kostgæfni
og kom þeim öllum til mennta og
manns.
Björn heitinn dvaldist eitt
sumar ungur að árum á bernsku-
heimili mínu í Ásum. Hann var
óvenjulega mannvænlegt og
skemmtilegt barn, sem varð hug-
ljúfi allra á heimilinu. Hann var
ræðinn, spaugsamur og skyldu-
rækinn. Eitt sinn datt hann af
hestbaki og handleggsbrotnaði.
Mér er alltaf minnisstætt hve vel
hann bar sig er læknirinn gerði að
brotinu. Honum sást ekki bregða,
en sársaukalaus hefur sú aðgerð
ekki verið. Trúlega hefir þessi
skapstilling enzt honum ævina
alla, enda hefir hennar verið ærin
þörf í því mikla ábyrgðarstarfi, er
hann gegndi.
Tryggð sína og ræktarsemi við
Ásaheimilið sýndi hann glöggt er
hann var orðinn þyrluflugmaður.
Þá lenti hann eitt sinn í þyrlunni í
hlaðvarpanum í Ásum og bauð
heimilisfólkinu í flugferð um
nágrennið. Þar sýndi hann því
nýja heima í umhverfi sem það
annars gerþekkti. Oft minntist
faðir minn þess síðar, hve mikið
honum þótti til þess koma, að
lenda á hátoppi Skarðsfjalla á
Landi. Þetta var öldruðum manni
ótrúleg ævintýraferð.
Ég minnist líka flugferðarinnar
sem Björn bauð mér í á sólbjört-
um sumardegi fyrir mörgum ár-
um. Flogið var yfir mestan hluta
landsins, og á heimleiðinni lagði
hann lykkju á leið sína og flaug
yfir Hreppana, svo að ég gæti litið
átthagana í nýju ljósi. Minn-
ingarnar um Björn eru bjartar
eins og þessi fagri síðsumardagur.
Hrafnkel þekkti ég náið frá
frumbernsku hans. Um hann á ég
líka aðeins bjartar minningar.
Það var heiðríkja í björtum svip
hans og brosi. Á menntaskólaár-
um hans kom hann oft í heimsókn
til okkar hjóna og var mikill au-
fúsugestur. Á síðari árum hefi ég
kynnst mörgum bekkjarbræðra
hans, og var hann þeim öllum
minnisstæður sakir óvenjumikilla
mannkosta og dugnaðar auk þess
að vera frábær félagi. Mér er löng-
um minnisstætt, hve skemmtilegt
það var, að hlusta á Baldur heit-
inn Tryggvason rifja upp minn-
ingar frá menntaskólaárunum.
Varla brást að þar væri Hrafnkell
aðalpersónan.
Á öndverðu síðasta hausti var
drepið á dyr á skrifstofu minni í
Arnarhvoli. Um leið og dyrnar
opnuðust þótti mér snöggvast
birta í herberginu. Hrafnkell stóð
brosandi í gættinni. Þessi birta
mun vera ættarfylgja ýmissa úr
ætt okkar. Hún er ekki frá hinu
illa komin. Við höfðum ekki hitzt
um nokkurra ára skeið, og varð
hann mér því mikill aufúsugestur
eins og ávallt áður. Þessi fundur
varð okkar síðasti og umlukinn
birtunni, sem ég nefndi áðan, mun
ég ávallt minnast hans.
Nú hafa þessir glæsilegu frænd-
ur safnazt til feðra sinna. Þeir
voru burt kallaðir frá miklum
störfum í miðri önn. Báðir skiluðu
þeir óvenjumiklu og farsælu dags-
verki á stuttri ævi. Þeir viku aldr-
ei af verðinum uns yfir lauk.
Orðum þessum lýk ég með
þakklátum huga fyrr að hafa átt
vináttu þessara frænda minna frá
ungum aldri þeirra beggja. Al-
mættið bið ég að styrkja öldnu
heiðurskonurnar, mæður þeirra,
systkini þeirra, eiginkonur og
börn.
Sorg þeirra allra er sár, en
huggun má þeim vera harmi gegn,
að hér eru gengnir miklir sóma-
og mannkostamenn, sem þau geta
öll verið hreykin af, í hvert skipti
sem þau minnast þeirra.
Þorvaldur Ágústsson
Viðtalstími
borgarfulltrúa
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík
Borgarfulltrúar Sjálfstæöisflokksins veröa til viötals í
Valhöll, Háaleitisbraut 1, á laugardögum frá kl. 10—12.
Er þar tekið viö hvers kyns fyrirspurnum og ábendingum
og er öllum borgarbúum boöiö aö notfæra sér viðtals-
tima þessa.
Laugardaginn 11.
febrúar veröa til
viötals Hulda
Valtýsdóttir og
Einar Hákonarson.
Stefán Stefáns-
son Móskógum