Morgunblaðið - 21.02.1990, Qupperneq 27

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 21. FEBRÚAR 1990
27
Stjórnarfrumvarp um stjórnun fiskveiða;
Byggir að meginstoftii á
núverandi fískveiðistefhu
- segir Halldór Ásgrímsson sjávarútvegsráðherra
FRUMVARP ríkissljórnarinnar að lögum um stjómun fiskveiða var
tekið til umræðu í efri deild Alþingis í gær. Meginatriði frumvarpsins
em þau að halda kvótakerfínu áfram, gildistími er ótakmarkaður,
sett eru mörk við tómstundaveiðum, byrjun fiskveiðiárs er færð til
1. september, framsal aflaheimilda verður áfram heimilt, sóknarmark
er afnumið og kvótaálag vegna ferskfiskútflutnings er hækkað úr 15%
í 20%. Mjög skiptar skoðanir eru í efri deild vegna frumvarpsins.
Halldór Ásgrímsson sjávarút-
vegsráðherra mælti í gær í efri
deild fyrir stjórnarfrumvarpi til laga
um stjóm fiskveiða.
Halldór gerði nokkra grein fyrir
aðdraganda frumvarpsins; litið hefði
út fyrir það á síðustu stigum starfs
þeirrar nefndar sem að frumvarpinu
vann, að samstaða myndi nást um
texta frumvarþsins. Þegar á átti að
herða reyndust sjónarmið nokkuð
ólík og margir nefndarmanna í hinni
24 manna nefnd hefðu skilað sérá-
liti og ylli það vonbrigðum. „Um
ýmis veigamikil atriði frumvarpsins
var hins vegar samstaða."
Frumvarpið byggir á þeim grunni
sem lagður hefur með fiskveiðistjórn
undanfarinna ára. „Það byggir á
þeirri meginhugsun að fiskveiðum
skuli stjórnað með úthlutun afla-
heimilda á sérhvert skip sem liggi
fyrir í upphafi hvers veiðitímabils."
Ráðherra sagði hins vegar vera lagð-
ar til viðamiklar breytingar á ein-
stökum þáttum fiskveiðistjórnunar-
innar. Vék ráðherra að þeim.
Lagt er til að lögin um stjórnun
fiskveiða séu ótímabundin í stað
þess að gilda til ákveðins tíma eins
og áður var. Augljóst væri þvílíkt
óhagræði stafaði af stuttum gild-
istíma, þar eð þeir sem störfuðu að
sjávarútvegi þyrftu að gera áætlanir
til langs tíma. „Er það hafið yfir
allan vafa að langur gildistími er
forsenda þess að það hagræði náist
sem stefnt er að með frumvarpinu,
til dæmis varðandi flotastærð." Hall-
dór tók fram að með þessu væri
Alþingi ekki að binda hendur sínar
til frambúðar.
Reglur þær sem gilt hafa um end-
urnýjun fiskiskipaflotans munu gilda
áfram en auk þess munu þær sam-
kvæmt frumvarpinu einnig ná til
báta undir 6 brúttólestum, að því
er snerti veiðar í atvinnuskyni.
Ástæðan er mikil fjölgun smábáta.
í frumvarpinu er lagt til að allar
veiðar smábáta í atvinnuskyni verði
framvegis bundnar sérstökum veiði-
leyfum. Einnig eru settar sérstakar
reglur um tómstundaveiðar, til að
takmarka fjölda atvinnumanna. „Er
þar lagt til að frístundaveiðimönnum
verði einungis heimilað að veiða físk
til eigin neyslu þannig að þeim verði
bannað að selja hann eða fénýta á
annan hátt.“ Halldór greindi og frá
því að lagt væri til að komið yrði á
fót nokkurs konar skráningarskyldu
þessara aðila með því að gera kröfur
til þess að þeir fái tómstundaveiði-
leyfi.
í frumvarpinu er gert ráð fyrir
því að sóknarmarkið verði afnumið
og sérreglum um veiðar smábáta
fækkað verulega. Sagði Halldór að
sóknarmarkið hefði valdið því að
aflaheimildir færðust til frambúðar
á milli skipa. „Fullvíst má telja að
reglur um sóknarmark hafi átt mest-
an þátt í því áð sú hagkvæmni sem
hægt er að ná með kvótakerfinu
hefur ekki náðst að fullu. Auk þess
að hvetja til óþarfa íjárfestinga í
fiskiskipum þá hefur sóknarmarkið
valdið mikilli óvissu um heildarafla
og verið helsti skekkjuvaldurinn í
spám um heildaraflamagn.
Gerð er tillaga um það að físk-
veiðiárið fyrir botnfisk hefjist 1.
september ár hvert og ljúki 31. ágúst
ári seinna. Taldi ráðherra vera hér
á ferðinni róttæka breytingu sem
hefði í för með sér ótvíræða kosti í
allri áætlanagerð.
Um framsal aflamarks gilda
áfram svipaðar reglur. „Þó er gerð
ein breyting þess efnis að sé minna
en 25% af aflamarki skips ekki nýtt
með veiðum skipsins sjálfs tvö fisk-
veiðiár í röð fellur aflahlutdeild nið-
ur.“ Ráðherra taldi það augljóst að
hagkvæmni í fiskiskipaflotanum
næðist ekki nema með því að veita
víðtækar heimildir til að færa afla-
heimildir varanlega á milli skipa.
„Framseljanlegar veiðiheimildir eru
því grundvallaratriði í þessum tillög-
um um fiskveiðistjórn."
Ráðherra gat þess loks að sam-
komulag væri um það í ráðgjafar-
nefndinni að álag vegna útflutnings
á þorski og ýsu hækkaði úr 15% í
20%.
Slæm reynsla af
kvótakerfinu
Þorvaldur Garðar Kristjánsson
(S/Vf) kvaðst vera sammála sjávar-
útvegsráðherra um það að hér væri
um að ræða mikilvægt mál fyrir
framtíð íslands. Vandinn sem við
væri að etja; sóknargeta fiskiskipa-
flotans væri meiri en veiðiþol fiski-
stofnanna; annaðhvort yrði að tak-
marka fiskiskipaflotann eða tak-
marka not fískiskipanna. „Geta
menn gert sér í hugarlund hvort er
hagstæðara?“ Þorvaldur sagði
tvennt grundvallaratriði í sjávarút-
vegsstefnunni: Verndun fiskistofn-
anna og hámarksnýtingu fiskiskipa-
flotans. Reynslan af kvótakerfinu
væri hins vegar hin mesta hrakfalla-
saga; afrakstur fiskveiða hafi
minnkað, verndun fiskveiða hrakað
og veiðiþolið minnkað.
Þorvaldur gerði grein fyrir þróun
mála fyrir og eftir að kvótakerfið
var tekið upp með lögum 1983. Á
árabilinu hefði fiskiskipum fækkað
um 71 en fjölgað um 121 á árabilinu
1984 til 1988. Á fyrra árabilinu
hefði verið farið 64.000 tonn fram
yfir tillögur fiskifræðinga en á því
síðara 691.000 tonn. „Þjóðhagstofn-
un hefur reiknað út að árið 1987
hefði afkoma sjávarútvegsins batnað
um einn milljarð eða 5% ef fiski-
skipastóllinn hefði verið 10% minni.
Það er að betja hausnum við stein-
inn að neita að draga ályktun af
þessari staðreynd. Hvað gengur
sjávarútvegsráðherra til að leggja
fram þetta frumvarp? Hvað vill hann
halda áfram lengi þrátt fyrir reynsl-
una af kvótakerfinu? Kemur ekki til
greina að taka upp sóknarstefnu
eftir almennum reglum eins og gilti
á árunum 1973 til 1979?“
horfið sem liggur hér að baki. Nú
skulu menn sækja um leyfi til að
geta varið tómstundum sínum.“
Varpaði Þorvaldur fram þeirri
spurningu hvað teldist til tómstunda-
veiða; ef það væri að fiska sér í
soðið, hvað gilti þá um þegar verið
væri að bjarga bóndanum á næsta
bæ með fiski í soðið.. Taldi hann
vandséð hvemig hið alsjáandi auga
gæti fylgst með öllu þessu.
Kvótakerfið mistök
Skúli Alexandersson (Abl/Vl)
kvað það hafa verið mikil mistök
þegar kvótakerfið var samþykkt á
sínum tíma og það væri mikil ógæfa
yrði það samþykkt óbreytt. Sagði
hann staðreyndina þá að fyrirheitin
•sem gefin hefðu verið þegar kvóta-
lögin 1983 vom samþykkt hefðu
ekki gengið eftir. Kvótakerfið hefði
verið sett á til reynslu og þrátt fyrir
að sú reynsla væri slæm væri stefnt
að því að það væri áfram við lýði.
Um breytingarnar samkvæmt
núverandi fmmvarpi sagði Skúli að
miðstýringn væri enn öflugri en áð-
ur. Ennfremur minnti hann á að
nefndarmenn í ráðgjafarnefndinni
sem samdi framvarpið hefði verið
langt í frá sammála um að kvóta-
AIMftCI
Þorvaldur fór í einstaka liði fmm-
varpsins. Um þá tillögu að hafa gildi
frumvarpsins ótímabundið sagði
Þorvaldur: „Hvað hefði að mati ráð-
herra fiskvemdinni mátt hraka mik-
ið meir og afrakstur fiskveiða mátt
vera mikið lakari til þess að draga
mætti þá ályktun að reynslan af
kvótakerfinu réttlætti ekki fram-
lengingu þess?“
Um breytingu fiskveiðiársins
sagði Þorvaldur að ástæður þar að
baki væm æði skondnar. „En það
dugir ekkert annað en að afnema
kvótakerfið; alveg eins mætti miða
við kirkjuárið."
Um einföldun á útgáfu veiðileyfa
sagði Þorvaldur að reglur frum-
varpsins einfölduðu ekki leyfisveit-
ingar, heldur stefndi í þveröfuga
átt, þegar gera ætti tómstundaveiðar
háðar leyfum. „Manni hnykkir við
sjálfa miðstýringuna, og allsráðandi
ríkisforsjá, hugsunina og lífsvið-
Guðmundur Ágústsson:
„Þingmenn Borgaraflokksins
áskilja sér rétt til þess að flytja
breytingartillögur við frumvarp-
ið.“
kerfið skyldi áfram vera við lýði;
bókanir og sérálit margra nefndar-
manna sýndu það svart á hvítu.
Ekki væri haægt að samþykkja
fmmvarpið nema með veralegum
breytingum.
Skúli taldi það ljóst að ákveðið
aflahámarkskerfi á bát gæti gengið
við fisktegundir eins og síld og loðnu,
en engan veginn við botnfisk.
Skúli taldi upp þau markmið sem
kvótakerfi til reynslu var ætlað að
ná fram: Minnka fískiskipaflotann,
vernda fiskistofnana, minnka kraft-
sóknina, auka gæði aflans og styrkja
byggðina í landinu.
Skúli benti á að fiskiskipastólinn
hefði stækkað mjög að lestatölu frá
því að kvótakerfið hefði verið tekið
upp, ekki hefði tekist að veija fiski-
stofnana sem skyldi og kraftsóknin
væri enn þá til staðar. Einkaréttur
á aflasókn hefði gert menn kæru-
lausari varðandi gæði og ekki þyrfti
að ræða mikið um þróun byggðar-
innar.
Skúli sagði að þó hann væri
hlynntur skrapdagakerfinu hefði
hann farið inn í ráðgjafarnefndina
vitandi vits að meirihluti nefndarinn-
ar væri fylgjandi kvótakerfinu, en
hann hefði reynt að knýja á um
endurbætur á kerfinu.
Kvennalisti vill
byggðakvóta
Danfríður Skarphéðinsdóttir
(SK/Vl) kvaðst harma það að ekki
væri tekið tillit til byggðasjónarmiða
í fmmvarpinu. Tillögur Kvennalist-
ans gerðu ráð fyrir því að úthlutað
Guðmundur H. Garðarsson:
„Sjálfstæðismenn vilja vinna
sjávarútveginn út úr kvótakerf-
inu, en telja ekki tímabært að
afnema það.“
yrði til byggða en ekki skipa. „Höf-
um við komist að því á ferðum okk-
ar um landið að hljómgrunnur er
fýrir þessari stefnu okkar. Danfríður
gat þess að Kvennalistinn hefði á
sínum tíma stutt kvótafmmvarpið,
en þingmenn hans hefðu séð á því
galla síðan og þess vegna hefðu þær
lagt fram breytingartillögur í átt til
byggðakvóta, áramótin 87 og 88.
Salome Þorkelsdóttir (S/Rnes)
taldi að í ljósi atvinnuástandsins að
við meðferð Alþingis yrði að huga
vel að bátaútgerðinni og að þeirra
hagur yrði ekki lakari en annarra
skipa. Salóme gagnrýndi það einnig
að gert væri ráð fyrir því að sérs-
takt leyfi þyrfti til tómstundaveiða.
„Það er hart ef menn mega ekki
Skúli Alexandersson:
„Ekki unnt að samþykkja frum-
varpið nema á því verði veruleg-
ar breytingar."
fara á sinni skektu og veiða í soð-
ið,“ sagði Salóme og varpaði fram
þeirri spurningu hvernig í ósköpun-
um væri hægt að fylgjast með því
að menn seldu ekki eða fénýttu af-
lann á annan hátt. Taldi Salóme
þetta fráleitt ákvæði sem minnti á
lögregluríki; þessar veiðar væm ekki
það stór þáttur í heildaraflanum að
setja þyrfti bönd á hann.
Sjálfstæðismenn vilja
út úr kvótanum
Guðmundur H. Garðarsson
(S/Rvk) taldi að Skúli Alexanders-
son ætti að spara sér öll ummæli
um miðstýringu; hann og hans flokk-
ur hefðu staðið að stórfelldri mið-
stýringu í húsnæðis- og atvinnumál-
um. Misræmi væri þama í orðum
og gjörðum, sérstaklega þegar litið
væri tii þess að hann og þingflokkur
Alþýðubandalagsins ættu eftir að
kyngja frumvarpinu.
Guðmundur minnti á það að þegar
kvótakerfinu var komið á hafi hann
verið mjög gagnrýninn. Þá hefði
verið réttara að stefna að fækkun í
fískiskipaflotanum. Guðmundur
gerði grein fyrir þeim vanda sem
ríkti hér á landi og reyndar víðast
erlendis; úrlausnarefnið væri hvern-
ig bregðast ætti við vandanum. Best
væri auðvitað að fiskistofnarnir
væm það stórir að algert frelsi gæti
ríkt. „Slfkt væri í anda sjálfstæðis-
stefnunnar, en sjálfstæðismenn vita
að það er ábyrgðarleysi og óraunsæi
að viðurkenna ekki að veiðar þurfí
að takmarka. Hann benti á að aðilar
í sjávarútvegi teldu það óhjákvæmi-
Halldór Ásgrímsson:
„Kvótakerfið verður áfram
grundvöllur fiskveiðistefiiunn-
ar.“
legt að hafa viðlíka stjómun og
mælt væri fyrir um í fmmvarpinu.
Menn hafi ekki treyst sér út í það
að fara út í stórfellda fækkun fiski-
skipa, þar eð það kippti fótunum
undan fjölda sjávarplássa. Kvað
Guðmundur það vera staðreynd að
of mörg skip væm að veiða of lítinn
afla, en hann treysti sér ekki til að
mæla fyrir um stórfellda fækkun
fiskiskipa.
Um afstöðu sjálfstæðismanna
sagði Guðmundur, að það væri
markmið þeirra að þróa sjávarútveg-
inn út úr kvótakerfinu, en þeir teldu
„ það ekki unnt á þessu stigi. „Við
munum taka ábyrga afstöðu í þessu
máli, sem treysti þjóðarhag, breytir
það engu um þó við séum í stjórnar-
andstöðu. Guðmundur gerði síðan
ítarlega grein fyrir stefnu Sjálfstæð-
isflokksins eins og hún var sam-
þykkt á landsfundi 1989.
Borgaraflokkur
með fyrirvara
Guðmundur Ágústsson (B/Rvk)
gerði grein fyrir afstöðu Borgara-
flokksins til fmmvarpsins eins hún
birtist í bréfí þingflokksins til for-
sætisráðherra:
„Þingflokkur Borgaraflokksins er
ekki samþykkur þeirri fiskveiði-
stefnu sem frumvarpsdrögin bera
með sér, sbr. sérálit fiilltrúa flokks-
ins í ráðgjafamefnd um stjórnun
fiskveiða.
Meðal annárs telur þingflokkurinn
vafasamt að eftirfarandi markmið,
sem þingflokkurinn leggur áherslu
á, nái fram að ganga, en þau em:
1. að þróun fiskveiða og vinnslu
gangi sem jafnast, miðað við hlut-
deild, yfir byggðir landsins,
2. að aflanýting verði betur tryggð '
en nú er, en það mætti t.d. gera
með sérstakri löndunarheimild fram-
hjá aflamarki skipa, til framdráttar
aflamarki í umsjá úreldingarsjóðs
og með skiptingu arðs af þeim afla,
3. að hlutdeild sóknarskipa verði
nægilega sanngjöm miðað við afla-
reynslu. Auk betri hlutdeildar í afla-
marki mætti aðstoða þau með sér-
stakri fyrirgreiðslu úr Fiskveiðasjóði
til umþóttunar,
4. að fylgt verði nægilega fast eftir
kröfum um vigtun alls afla. Til að
svo megi verða telur þingflokkurinn
að leggja beri allt kapp á að leysa
þau vandamál sem talin em hindra
það,
5. að lagagerð, eftirlit með fískveið-
um og viðeigandi dómsvald verði
ekki í höndum sama aðila,
6. að fiskveiðistefnan leiði ekki til
þess að fámennur hluti þjóðarinnar
ávinni sér eignarhald á fiskveiði-
auðlind íslands.
Þingflokknum er ljóst að í þjóð-
félaginu eru mjög skiptar skoðanir
um hvemig beri að haga stjóm fisk-
veiða. Á þetta ekki síst við um hags-
munaðila í sjávarútvegi svo og þing-
menn í öllum flokkum.
Þingflokkur Borgaraflokksins
gerir sér hins vegar ljóst að á ríkis-
stjóminni hvílir sú skylda að leggja
sem fyrst fram fmmvarp til laga
um stjómun fískveiða. Því fellst
þingflokkur Borgaraflokksins á að
drögin verði lögð fram á Alþingi sem
stjórnarfrumvarp.
Þingmenn Borgaraflokksins
áskilja sér rétt til þess að flytja
breytingartillögur við það eða fylgja
öðmm er fram kunna að koma við
fmmvarpið.