Morgunblaðið - 21.02.1990, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 21. FEBRUAR 1990
31
var hann fylgdarmaður er sjúkling-
ar leituðu sér lækninga erlendis.
Síðari ár hefur verið á heimilinu,
bæði á Tjöm og einnig í Kópavogin-
um, eldra fólk. Má vera að hér
| gæti áhrifa frá móður hans er var
lyfjafræðingur og hefur haft glögg
skil á heilsu fólks.
Sr. Róbert var kosinn prófastur
í Húnavatnsprófastsdæmi, sem nær
yfir Húnavatnssýslur og Stranda-
sýslu. Menn sögðu að hann væri
fyrsti prófasturinn er sæti á Tjörn.
Sr. Róbert fórst þetta starf vel úr
hendi.
Þá halla tók um ævi hans þráði
hann að sjá föðurland sitt í síðasta
sinn. Hans ágæta kona fór með
honum í lok nóvember og byijun
desember. Þau fóru á þá staði er
hann þekkti svo vel. Þessi ferð var
farin meira af vilja en mætti. —
Sr. Róbert andaðist sunnudags-
morgun 11. febrúar,
Ég kveð minn gamla starfsbróð-
ur, sem er í huga mínum írskur og
skoskur landnámsmaður.
Pétur Þ. Ingjaldsson
Nú er nýlátinn afi minn séra
Robert Jack. I minningu hans tek
ég upp penna og skrifa nokkrar
h'nur á blað.
Afi lifði mikla umbrotatíma í
Evrópu og hann ferðaðist mikið.
Hann fylgdist alla tíð vel með mál-
um líðandi stundar og var vel að
sér, hvort sem um var að ræða inn-
ansveitarmál á Vatnsnesi eða at-
burði frá öðrum heimshornum.
Hann hafði gaman af því að segja
sögur og riija upp ýmislegt sem
hann hafði séð og heyrt. Það var
gaman að heyra hann segja frá,
því hann var laginn sögumaður og
hafði frá nógu að segja. Hann sagði
mér frá ferðalagi til Þýskalands
rétt. fýrir seinni heimsstytjöldina,
ævintýri í einu helsta skuggahverfi
New York-borgar og mörgu fleiru.
Allra manna best fylgdist hann
með knattspyrnu og var hafsjór af
fróðleik um þau efni. Hann svaraði
öllu sem fróðleiksþyrstur ungur
maður þurfti að vita um fótbolta-
hetjur fyrr og síðar og rakti feril
hvers kappans á fætur annars, þeg-
ar við sátum fyrir framan sjón-
varpið og horfðum á spark frá út-
löndum. Afi var sjálfur mjög lið-
tækur markvörður á yngri árum en
hann kom upphaflega til íslands
sem knattspymuþjálfari.
Þegar við missum ættingja eða
vin förum að hugsa um hinn látna
og minningar honum tengdar hlað-
ast upp. Minningar geta verið
slæmar eða góðar. Slæmar minn-
ingar geta dregið mann niður, jafn-
vel á góðri stundu. En góðar minn-
ingar geta styrkt mann þegar illa
stendur á og gefið manni nýja sýn.
Þannig styrkur eru minningarnar
sem koma upp í huga minn nú eft-
kveðjum til Sigríðar, systkinanna
þriggja, maka þeirra og barna sem
og annarra vandamanna. Megi
bjartar og fagrar minningar um
skáldið Guðmund Daníelsson veita
þeim styrk á sorgarstund.
Jón R. Hjálinarsson
1910-1990 — nákvæmlega þús-
und árum á eftir Agli Skallagríms-
syni á ferð, skáldbróður sínum.
Ég geri mér enga grein fyrir því
hvaða stærð Guðmundur Daníels-
son er eða mun verða í íslenskri
bókmenntasögu 20. aldarinnar. Ég
held að það skýrist ekki fyrr en
síðar.
Stundum þótti mér hann fullfljót-
virkur, fullmikilvirkur og ekki nógu
vandvirkur. En allt er í heiminum
afstætt. Hann var auðvitað ham-
hleypa, margra manna maki.
Mér er það minnisstætt að haust
nokkurt þegar ég kenndi norður í
Húnaþingi, og fetaði þar, þótt í litlu
væri, í fótspor Guðmundar sem ein-
mitt kenndi í Húnaþingi um skeið
fyrr á öldinni - þá lagðist yfir mig
haustslen nokkurt. Ég bókstaflega
nennti engu, sinnti mínum skyldu-
störfum að vísu en drakk þess utan
kaffi ósleitilega og lá fyrir og horfði
upp undir augnalok mín sjálfs. Þá
barst mér í hendur Dagbók Guð-
mundar úr Húsinu, sem flestir
ir lát afa míns. Hann var jákvæður
í garð lífsins og minningin um hann
hvetur okkur áfram.
Guð blessi minningu afa míns og
verði hún ljós þeim sem lifa.
Róbert Jack
Séra Róbert fæddist í Glasgow á
Skotlandi, elst þar upp og stundar
nám til ársins 1936, að þáttaskil
verða í lífi hans. Þá er hann ráðinn
til íslands, til að þjálfa knattspyrnu-
lið Vals. Var hann við slík störf til
ársins 1939 hér á landi, virtur og
vel látinn. Hann hafði lokið BA-
prófi frá háskólanum í Glasgow,
áður en hann kom hingað og nú
settist hann í guðfræði við Háskóla
íslands. Þaðan útskrifast hann svo
sem guðfræðingur 1944, á þjóðhá-
tíðarárinu. Daginn eftir að ísland
varð lýðveldi, vígðist hann svo til
þjónustu í íslensku þjóðkirkjunni,
nánar til tekið til Heydala í Breið-
dal. Hér heima þjónaði hann síðan
Miðgörðum í Grímsey, en lengst af
Tjörn á Vatnsnesi, eða frá 1. sept-
ember 1955, þar til á síðasta ári.
Þau voru því orðin 34 árin hans
hjá Vestur-Húnvetningum. Auk
þessa þjónaði hann í Árborg og
Riverton í Manitoba og sinnti ná-
grannaprestaköllum hér heima ef
með þurfti.
Hver var hann svo, þessi skoski
knattspymumaður, ssem varð sókn-
arprestur í útkjálkabrauðum á ís-
landi og vestur í Ameríku? Sá er
þetta skrifar kynntist honum fyrst
eftir að hann var kominn á Tjörn
á Vatnsnesi. Þurfti ég að leita til
hans fýrir hönd írskra vina minna
sem óskuðu eftir aðstoð hans við
starf sitt hér á landi. Brást hann
skjótt við og leysti vel úr málum.
Kynni okkar héldu áfram og urðum
við nágrannar nokkru seinna, er ég
tók við skólastjórn á Hvamms-
tanga. Þá áttum við eftir að starfa
saman sem bræður innan Lions-
hreyfingarinnar og fleiri samtaka.
Urðu öll mín kynni af honum, konu
hans og fjölskyldu á einn veg, það
er góð. Sem dæmi um það langar
mig að rifja upp, að meðan við hjón
dvöldum við nám í Noregi, skrifuð-
umst við á, eins og góðra vina er
siður. Kom þá upp að hann fór að
heimsækja dóttur sína til ísrael.
Þá flaug hann um Kaupmannahöfn.
Hringdi hann til okkar og spurði
hvort hann mætti ekki heimsækja
okkur. Tókum við heimsókn hans
fagnandi. Þegar við vorum á leið
heim af Fornebu, sagði hann við
mig, að sig hefði langað til þess
að sjá með eigin augum og reyna
af samvistum við okkur, hvemig
við í raun hefðum það, verandi við
nám í öðru landi á okkar aldri.
Hann var einn örfárra vina utan
fjölskyldunnar, sem gerði sér sér-
staklega ferð til að heimsækja okk-
ur, meðan við bjuggum þarna. Ef
ég man rétt vom þeir aðeins þrír.
Þegar við svo kvöddumst sagðist
hann hafa fullvissað sig um að við
hefðum það gott og óskaði okkur
allra heilla. Svona vinarhóta varð
maður oft var frá séra Róbert.
Hann kom alltaf beint fram og var
heill vinur og bróðir. Þegar ég svo
sjálfur vildi vita raunvemlega um
líðan hans í síðustu veikindum hans,
vildi hann ekki beint orða líðanina
en sagði: „Ég veit að þú biður fýr-
ir mér og haltu því áfram. Ég leita
líka máttar í bæninni.“
Það fór ekki á milli mála, að
séra Róbert var orðinn þjóðsagna-
persóna hjá okkur íslendingum,
þegar í lifanda lífi. Það var ef til
vill ekki að ástæðulausu. Skoski
heimsmaðurinn og knattspymu-
maðurinn, sem tók upp á því að
gerast prestur uppi á íslandi. Sögur
mynduðust um hann -og hann átti
sinn þátt í því. En í bókunum þrem
sem eftir hann liggja um ævi hans
og störf er þjóðsagnahulunni svipt
af og við sjáum manninn að baki
þjóðsagnapersónunni. Hvernig og
af hveiju hann brást við eins og
hann gerði, allt frá Heydölum til
Kópavogs. Állt frá vígslu til grafar.
Þeim sem hrista höfuðið yfir því
að Skotinn skyldi gerast útkjálka-
prestur á íslandi væri hollt að lesa
þessar bækur og læra betur um
manninn sem að baki þeim býr.
Mér dettúr oft í hug séra Snorri á
Húsafelli, þegar ég les bækur séra
Róberts, og þá sérstaklega eftir að
hafa lesið hina mannlega skrifuðu
ævisögu séra Snorra, eftir Þórunni
Valdimarsdóttur. Viðbrögð séra
Róberts við mannlegum vandamál-
um á prestsferli -hans hér á landi
getum við lesið frá hans eigin
hendi. Þau eru oftast svo lík því
sem íslenskir prestar, þeir sem kom-
ist hafa í tölu úrvalspresta, hafa
sýnt, að manni verður hugsað til
þess hvort í raun er mikill munur
á íslendingi og Skota, eftir allt.
Séra Róbert sýndi með lífí sínu og
starfí, að góður Skoti gefur í engu
eftir góðum íslendingi. Hvorki sem
prestur eða sem ritari sjálfsævi-
sögu, auk fjölda annarra trúnaðar-
starfa er hann gegndi meðal safn-
aða sinna og sveitarfélaga þeirra
er hann bjó í. Hver sem nálægt
hefír komið þekkir ekki hið al-
menna, mannlega við lýsingu hans
á niðurjöfnunarfundinum hjá
skattanefndinni í Grímsey og svo
margt annað er hann segir frá í
bókum sínum. Það sem aldrei verð-
ur rætt né opinbert fyrir almenn-
ingi, er svo hvemig hann sinnti
sálgæslustarfinu, sem íslenskur
sveitaprestur. Þessa hlið mála þekki
ég þó aðeins, bæði frá sóknarböm-
um, sem til hans þurftu að leita,
sem og okkar eigin samtölum í
herbergi hans á Tjörn og nú síðast
í banalegu hans í Kópavogi. Þar fór
heill vinur sem afdráttarlaust sýndi
munu nú sammála um að er ekki
ein af merkilegustu bókum skálds-
ins þótt heimildagildi hafí. Nema
hvað — ég gleypi í mig bókina og
hún hefur þau áhrif á mig að ég tek
í hnakkadrambið á sjálfum mér
þarna norður á Húnavöllum og segi:
Fram úr með þig, mannfjandi, farðu
að koma einhveiju í verk, þó ekki
væri nema skrifa skikkanlega dag-
bók upp úr sinnuleysinu — og lesa
góðar bækur. Það sem hvatti mig
svo ákaflega til dáða var stutt lýs-
ing Guðmundar á einum degi í
Húsinu. Mig minnir að þetta hafi
verið mánudagur. Guðmundur, sem
var skólastjóri, kenndi kvefs um
morguninn og ákvað að fara ekki
í skólann heldur halda kyrru fyrir
heima. En þrátt fyrir krankleikann
kom hann því í verk fyrir hádegi
að lesa Réttarhöld Kafkas, ef ég
man rétt, og gott ef ekki ritdæma
þau líka, fýrir Vísi þá, og svo sneri
hann sér að öðrum verkefnum eftir
hádegi. Svona á að haga lífí sínu,
hugsaði ég. Svona haga hamhleyp-
ur og margra manna makar sér.
Þeir liggja ekki í sleni. Þeim fellur
aldrei verk úr hendi. Og ég fór aft-
ur að halda ítarlega dagbók og lesa
góðar bækúr.
Guðmundur var auðvitað ekki
einhamur og sennilega ekki tvíham-
ur heldur, hann var marghamur,
og þess vegna tókst honum að
skrifa 50 bækur, stýra skóla, kenna
mörgum kynslóðum barna aðskilj-
anleg fræði, ritstýra landsmálablaði
í yfír 20 ár, stjórna kórum og sam-
komum eftir þörfum samfélagsins
— fyrir utan það að koma upp þrem-
ur eigin börnum.
Skapandi maður var hann í bestu
og fjölbreytilegustu merkingu
þeirra tveggja orða.
Mér, sem þessar línur rita, var
hann, að vissu marki, leiðarljós í
lífinu, þótt í fjarska væri löngum.
Það var — og er — gott að vita af
honum, sískrifandi, skapandi for-
dæmi.
Veri frændi minn kært kvaddur.
Trausti Steinsson
u. k. A JjT" gjgg 77
O Lofta- plötur og lím Nýkominsending
Þ.ÞORGRfMSSON&CO Ármúla 29, Reykjavík, sími 38640
hver hugur hans til einstaklingsins
var. Ekki aðeins í viðtalinu, heldur
og í daglegu lífi og framkomu. Þar
var hann dyggur, trúar og tryggur,
eins og í öllu sínu kirkjustarfi. Því
er stór sjónarsviptir að slíkum
manni, ekki aðeins fyrir aðstand-
endur og nánustu vini. Það minnkar
ósjálfrátt aðeins mynd þeirrar þjóð-
ar er missir slíkan þegn.
Skoski presturinn á íslandi er
horfínn til austursins eilífa. Honum
fylgja saknaðarkveðjur þeirra sem
eftir lifa. Við höfum misst vin og
bróðir. En við erum þess líka full-
viss að hann á góða heimkomu hjá
hinum hæsta himnasmið, eins og
segir í Fóstbræðrasögu. Ég votta
konu hans, börnum og afkomendum
samúð okkar hjóna.
Sigurður H. Þorsteinsson
Einstakur maður og ógleyman-
legur er fallinn frá. Séra Róbert
Jack, prófastur að Tjöm á Vatns-
nesi, er látinn.
Vatnsnesið er þó enn á sínum
stað en við brottflutning og síðan
fráfall prestsins á Tjörn er það ekki
hið sama og áður. Hið fjölmenna
og gestrisna menningarheimili á
Tjörn er ekki lengur opið erlendum
ferðamönnum og þar eru ekki leng-
ur haldin spilakvöld né jóladansleik-
ir sveitarinnar. Vinir og velunnarar
á Hvammstanga eiga heldur ekki
Iengur von i að glettinn og hressi-
legur presturinn á Tjörn birtist
óvænt á vinnustað eða heimili, kasti
frá sér hattinum með kímnisögur á
vörum og hreki þannig á brott
gráma hversdagsleikans. Hin glað-
lega kveðja Tjarnarprestsins er
hljóðnuð.
Vatnsnesingar eiga ekki Iengur
heiðursfélaga í heimsfrægum er-
lendum knattspyrnufélögum né
heiðursgest í stúkum útvalinna á
kappleikjum. Bein tengsl Vatnsnes-
inga við umheiminn, með ferðalög-
um prestsins til heimsálfanna fímm,
eru ekki lengur fyrir hendi. Ferða-
sögurnar verða ekki framar sagðar
með þeim sérstæða og skemmtilega
hætti er prestinum einum var lagið.
En eftirlifendur eiga í huga sér
góðar og skemmtilegar minningar
um séra Róbert Jack.
Hann fæddist í Glasgow 1913,
einkabarn efnaðra hjóna á þeirrar
tíðar mælikvarða. Til íslands kom
hann sem knattspyrnuþjálfari fyrir
seinni heimsstyrjöldina. Af knatt-
spyrnuvellinum lá leiðin í guðfræði-
deild Háskóla íslands og þaðan til
starfa í fámennum afskekktum
sveitaprestaköllum að Heydölum og
í Grímsey. Þaðan var haldið til þjón-
ustu við Vestur-íslendinga í Kanada
uns leiðin lá á Vatnsnesið fyrir 35
árum. Ekki er auðvelt að leiða líkur
að því hvað það er, sem dregur
efnilegan einkason efnaheimilis í
Skotlandi til þjónustu við fámenna
sveitasöfnuði á íslandi.
Séra Róbert Jack naut virðingar
sóknarbarna sinna og innan kirkj-
unnar. Hann var stuttorður og
kjarnyrtur í prédikunum sínum og •
átti létt með að hrífa með sér áheyr-
endur, enda auðvelt að greina út á
hvað ræðan gekk. Hann var kjörinn
prófastur í Húnavatnsprófastsdæmi
og gegndi því virðingar og sæmdar-
emþætti kirkjunnar með sóma.
Ég þekkti til prestsins skoska
allt frá því hann kom í héraðið
fyrst. Hann var oft gestur á heim-
ili foreldra minna, enda faðir minn
og hann góðir vinir. Þá kastaði
hann að sjálfsögðu sinni vingjarn-
legu kveðju á mig eins og alla aðra.
Seinna kynntumst við betur. _
Það var í stjórn Sjúkrahúss
Hvammstanga, þar sem presturinn
var fyrir ásamt Karli Sigurgeirssyni
á Hvammstanga, en þar störfuðum
við þrír saman í mörg ár, ásamt
fulltrúum starfsfólks sjúkrahússins.
Samstarfið var gott og ýmsar úr-
bætur náðust fram í heilbrigðismál-
um héraðsins. Þá kom sér vel að
séra Róbert var vel þekktur og átti
víða hauka í horni. I viðræðum við
embættis- og ráðamenn gat hann
í krafti frægðar og kunningsskapar
beitt gaman- og spaugsyrðum, sem
oftar en ekki reyndust öllum rökum
betri til framdráttar málefninu
hveiju sinni.
Samstarfíð í sjúkrahússtjórninni
leiddi til góðrar vináttu og félags-
skapar okkar í milli, sem aldrei bar
skugga á. Þá var stundum tekið
upp léttara hjal og notið frásagnar-
snilldar þessa óvenjulega heims-
borgara.
Séra Róbert var einstaklega að-
laðandi, glaðlyndur og fljótur að
kynnast fólki og sjá það út. Hann
var líka alltaf tilbúinn að reyna eitt-
hvað nýtt. Því rataði hann oft í hin
ótrúlegustu ævintýri. Þó frásögn
hans væri glettin og stundum að-?
eins færð i stílinn var grunnt í alvar-
legri þanka. Vegna stöðu sinnar
sem prestur fékkst hann ekki við
gamanmál ein. Hann var hjálpsam-
ur og hlýr og trú hans á Guð var
einlæg og sterk.
Síðustu ár hans hér fyrir norðan
var hann tíður gestur á skrifstofu
minni og heimili. Honum fýlgdi
hressileiki og glettni, sem reif mann
upp úr hversdagslegum þönkum.
Hugsun hans og viðfangsefni voru
hafin yfir smámunasemi. Við frá-
fall hans sakna ég vinar, sem lær-
dómsríkt og gott var að kynnast.
Ég þakka honum samvistina og
vináttuna og kveð hann með þökk
og virðingu.
Vigdísi og bömunum sendi ég
innilegar samúðarkveðjur.
Þórður Skúlason
Ferðatöskur
- handtöskur
URVALIÐ ER HJA OKKUR
PÓSTSENDUM