Morgunblaðið - 10.03.1992, Blaðsíða 22

22_______________MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. MARZ 1992_
Strætisvagnastefna Mennta-
skólans við Hamrahlíð
eftirHrafn
Sveinbjarnarson
Örnólfur Thorlacius, rektor
Menntaskólans við Hamrahlíð,
skrifar pistil í Mbl. 21. jan. og fjall-
ar nokkuð um greinar undirritaðs
um málefni MH. Ég veit ekki hvort
rektor hefur lesið allar þessar
gi-einar, þær eru náttúrlega gríðar-
legir langhundar, en hjá honum
virðist gæta sama misskilnings og
hjá Birni Bergssyni fulltrúa kenn-
ara í stjóni MH sem reyndi — með
litlum rökum — að halda því fram
að ég hafi stöðugt verið að rugla
saman óskyldum hlutum.
Hvað hef ég verið að þenja
mig í blöðin?
Rektor telur mig hafa lagt
óheyrilega mikið rúm í víðlesnu
blaði undir málefni fornmálabraut-
ar við MH. Greinar mínar um
málefni framhaldsskólans og MH
snúast þó um margt annað sem
er ekkert einkamál MH-inga. Þar
á meðal er íslenskukennsla í formi
yndislestrar og dularfullt hvarf
málfræðinnar, námsráðgjöf í vé-
fréttarstíl, óræður tilgangur fram-
haldsskóla, framhaldsskóli fyrir
alla sem virðist við nánari athugun
vera bóknámsskóli sniðinn að þörf-
um þeirra sem vilja ekki, nenna
ekki og geta ekki stundað bóknám
— en síður að þörfum hinna, stúd-
entspróf í líki gúmmítékka, mennt-
un og kjör kennara, aulasósíalismi
og margt fleira skrítið í skólakerf-
inu.
Sjálfur hef ég staðið í þeirri trú
að þetta væru ekki síður en mál-
efni fornmálabrautar aðalatriði
greinanna, enda fjallað um þau í
mun lengra máli. Það var reyndar
skólabróðir minn og félagi Bene-
Þríðji og síðasti hluti.
eftirBjörn G.
Jónsson
Á öldinni hafa orðið miklar póli-
tískar hræringar, má þar til nefna
tilkomu Hitlers og hans manna.
Nasistar voru málsvarar for-
réttindaþjóða og kynstofna, og
gengu því þvert á kristin jafnrétt-
issjónarmið. Því betur áttu nas-
istar aldrei fylgi að fagna á Is-
landi, til þess kom þeirra rétta
andlit of fljótt í ljós.
En svo var önnur pólitísk hreyf-
ing á ferðinni frá því snemma á
öldinni og framundir þennan daga.
Hér var á ferðinni hreyfing ein sú
sterkasta síðustu árhundruð. Þeir
voru skarpir áróðursmenn og mjög
skipulagðir og líka var miklu til
kostað í hugsun og fjármunum.
Þeir segja svo sjálfir frá að þeir
hafí kostað til 70 milljörðum
rúplna í njósnir og lygaáróður á
síðustu áratugum. Alheims-
kommúnisminn undir forystu Sov-
étríkjanna leit á Vesturlönd sem
sína höfuðandstæðinga og eyddu
mestum slagkrafti sínum til áhrifa
þar. Og þeir höfðu feikileg áhrif
á Vesturlöndum. Kristnin var einn
höfuðandstæðingur kommúnista, í
heimalandi þeirra var hún barin
dikt Hjartarson sem dró málefni
fornmálabrautar fyrir alvöru inn í
umræðuna í andmælum sínum við
fyrstu grein minni. Um fornmála-
braut vilja síðan allir tala, og nú
síðast fæ ég dálitla áminningu fyr-
ir að ijalla svo mjög um hana. Um
allt hitt virðist af einhveijum
ástæðum enginn hafa neitt að
segja.
Likamsræktaránauðin
Ég hef bent á misræmið sem
felst í því að nemendum dagskóla
sé skylt að stunda líkamsrækt til
stúdentsprófs, en nemendur öld-
ungadeildar þurfi í krafti elli sinn-
ar hvorki að hreyfa legg né lið.
Fólk á framhaldsskólaaldri er full-
fært um að ákveða sjálft hvort og
hvemig það stundar líkamsrækt,
og nóg eru tækifærin. Hvergi er
stafkrók að finna um líkamsrækt
í lögum um framhaldsskóla þótt
kveðið sé á um hana í náms'skrá.
í fyrra hikaði stjórn skólans ekki
við að sækja um undanþágu frá
námsskrá til að þynna út stúdents-
prófið, eins og frægt er orðið. Ég
hef einnig bent á þær fjárfúlgur
sem hafa runnið í leigu á íþrótta-
húsi Vals sem.dæmi um það sem
mætti spara til að ekki þurfi að
skera niður bóknám í mikilvægum
greinum. Er það þetta sem rektor
kallar að bera óheilindi á stjómend-
ur skólans? Mér er vel ljóst að
stjómendur MH ráða þessu ekki
einir. Það er samt merkilegt að
þessi útgjöld skyldu ekki vera skor-
in niður fyrr en nú í janúar, mörg-
um mánuðum eftir að fornmála-
braut var tekin út úr námsvísi, að
sögn í spamaðarskyni.
Tímarnir breytast
Rektor minnir á að latína og
fomgríska hafi verið á undanhaldi
niður með valdi. Fylgismenn
kommúnista á Vesturlöndum fet-
uðu dyggilega í þeirra fótspor, og
börðu á kristninni með öllum til-
tækum ráðum, enda skildu þeir
það manna fyrst að með því að
veikja kristnina vom þeir að vega
að undirstöðu lýðræðisins. íslend-
ingar létu glepjast jafnvel öðmm
fremur af þessari hugmyndafræði.
Þá hæst lét var fylgi þeirra 20%
þjóðarinnar og þar við bættist, að
þeir höfðu áhrif á ýmsa þætti þjóð-
lífsins langt út fyrir sínar raðir,
þ.á m. viðhorfi til trúmála. En nú
er öldin önnur. Á síðustu árum
var gæran orðin svo gatslitin sem
var breidd yfir úlfinn að fleiri og
fleiri úr þeirra hópi grunaði að
þar mundu klær undir vera. Og
svo má segja að á einni nóttu
varð gjaldþrot hugsjónarinnar.
Og þegar hulunni var lyft áf
höfuðstöðvum hugsjónanna
fannst þar engin hugsjón, heldur
mest hryðjuverkahópur, sem
nokkrar sögur fara af í sögu
mannkyns. Þeir viðurkenna að
þeir séu búnir að eyða 40 milljón-
um af eigin fólki ti! að halda völd-
um og sínum sérréttindum. Nú
vill enginn „Lilju“ kveðið hafa.
Allt þetta hugsjónafólk er á hröð-
um flótta frá fortíðinni, á þó enga
friðarhöfn að flýja til. Eftir situr,
að þessi hreyfing hafði mikil áhrif
til að afkristna þjóðina, og eftir
í framhaldsskólum hér á landi og
annars staðar. Ekki sést glöggt
hvaða blómatíma þessara tungu-
mála hann miðar þar við, hvort
það er 16. öld, 19. öld eða árið sem
hann varð stúdent. Upplýsingar
rektors eru augljóslega allgamlar
þar sem áhersla er nú lögð á klass-
ísk fræði í skólum Evrópu og áhugi
á þeim vaxandi, enda eru þau sam-
eiginlegur arfur Evrópuþjóða sem
eru að myndast við að sameinast
í þjóðabandalagi. En í menningar-
legu tilliti er ísland sem fyrr ótrú-
lega afskekkt.
Við á fornmálabraut kippum
okkur ekki að marki upp við
undanhald latneskrar tungu í róm-
versk-kaþólsku kirkjunni. Við höf-
um heldur ekki sem stendur áform
um að skrifa Iatínurit eða innleiða
latínu í samskiptum manna á milli,
þótt við séum alltaf til í að syngja
Gaudeamus igitur með kennurum
MH við hátíðleg tækifæri. Aftur á
móti eru latína og forngríska lyk-
ill að margra alda menningararfi,
arfi sem liggur til grundvallar evr-
ópskri menningu, einnig hinni ís-
lensku.
Einhver kynni að halda því fram
að rit á forntungunum megi flest
nálgast í þýðingum á nútímamál-
um. En þýðing er alltaf túlkun á
texta. Vísindamenn, t.d. í heim-
speki, vísindasögu eða ýmsum mið-
aldafræðum, verða að geta túlkað
latneska og gríska texta af eigin
rammleik til að geta gert sínar
rannsóknir, a.m.k. vera færir um
að leggja mat á túlkanir annarra.
Ömólfur segir að latína hafi á
sínum tíma verið fyrir sér dautt
tungumál, og manni dettur í hug
símaskráin frá í hitteðfyrra. Margt
annað í greininni sýnir þó að Ömólf-
ur er fjarri því að vera svo sögulaus
maður sem ætla mætti af þessu.
er að sjá hvort hún muni skila
trúnni aftur til viðkomandi.
Víkingarnir og við
Ég var í byijun að tala um 1000
ára afmæli kristninnar. En ég get
ekki varist því að í mörgu finnst
mér við vera að nálgast upphafið
öfugu megin frá. Víkingarnir töld-
ust grimmir og er því til stað-
festu, að í Evrópu þar sem þeir
lögðu leið sína um var föst kirkju-
bæn „guð varðveiti okkur fyrir
siðlausri grimmd norrænna". 1 dag
er meira um einelti og ofbeldi.
Harka í baráttu hagsmunahópa
vex,-og sumir stefna að sérréttind-
um. Víkingar stóðu mjög í valda-
streitu og vopnaburði, og höfðu
þræla til að vinna erfiðustu verk-
in. Nú vilja of margir vinna bara
við stjómunarstörf og því er vönt-
un á fólki til að vinna að fram-
leiðslustörfum. Það er bætt upp
með innflutningi á vinnuafli. Krist-
in trú hvetur til iðjusemi, og að
neyta brauðsins í sveita síns and-
litis.
Ekki var allt sem skyldi í kyn-
ferðismálum víkinga, en þeir höfðu
þau ráð við óvelkomnum þungun-
um að þeir báru út börn, og þá
að sjálfsögðu af félagslegum
ástæðum. í dag beitum við öðrum
aðferðum við slíkar uppákomur.
Ekki veit ég gjörla hvernig víking-
ar umgengust sannleikann, en mér
Vissulega er fróðlegt að kynnast
afstöðu afa Örnólfs til latínu, og
síðan afstöðu hans sjálfs á mennta-
skólaárunum. En skoðanir þeirra
á latínu segja auðvitað meira um
þá sjálfa og tíðarandann þá en um
latínu og latínukennslu. Eins og
Ömólfur bendir á eru fjörutíu ár
síðan hann varð stúdent, og nú eru
enn nýir tímar og nýjar skoðanir
uppi í þessum efnum.
Rektor vitnar í aldraðan lækni,
löngu látinn, sem hélt því fram að
til lítils væri fyrir lækna að nota
latínuheiti á líffærum. Til gamans
má geta þess að í haust var það
nefnt í læknadeild Háskólans að
læknanemar kynnu oftast allt of
lítið í latínu. Tímarnir breytast, en
ekki eftir einfaldri formúlu.
Að leita uppi fásinnuna
Engum blandast hugur um að
mörg fásinnan leynist í framhalds-
skólakerfinu og er auðvitað harla
gott að stjórnendur MH reyni að
leita hana uppi og útrýma henni.
Fásinna hefur nú fundist í því að
haldið skuli úti „sömu námsbraut
með nokkrum nemendum í tveimur
skólum í sömu strætisvagnaleið".
Rektor ofmetur raunar þjónustu
SVR, en það er annar handleggur.
Þetta mál er ekki alveg eins ein-
falt og það sýnist vera. Stjómend-
ur MH þyrftu í þessu samhengi
að velta fyrir sér ýmsum spurning-
um sem eru svo flóknar og merki-
legar að þær verða ekki settar inn
í handhægar formúlur. Ein slik
spurning er hvort sé meiri fásinna
að hafa mörg hundruð nemendur
á félagsfræðibraut og engan á
fommálabraut — eða að hafa báð-
ar þessar brautir starfandi þótt sú
síðarnefnda sé fámenn sem stend-
ur. Og frá hvaða sjónarmiði er þá
fásinnan metin? Ónnur spurning
Bjöm G. Jónsson
„Á þessum árum til
aldamóta munu rísa hér
margar fagrar kirkjur,
allt gott um það að
segja. En við verðum
að rækta trú okkar líka
í öðru formi, en með
stáli og steinsteypu.
Kirkjur eru vettvangur,
en hin eiginlega kirkja
Krists er fólkið.
finnst færast í vöxt að áróðursfólk
umgangist sannleika með lítilli
virðingu. ósatt mál breytir ekki
eðli sínu þó það sé fært í fallegar
umbúðir. Víkingar bjuggu til goð
og trúðu á þau. Nú færist í vöxt
Verða íslendingar
kristnir árið 2000?
Hrafn Sveinbjarnarson
„Upplýsingar rektors
eru augljóslega all-
gamlar þar sem áhersla
er nú lögð á klassísk
fræði í skólum Evrópu
og áhugi á þeim vax-
andi, enda eru þau sam-
eiginlegur arfur Evr-
ópuþjóða sem eru að
myndast við að samein-
ast í þjóðabandalagi.
En í menningarlegu til-
liti er Island sem fyrr
ótrúlega afskekkt.“
er hvort skynsamlegt sé í bókn-
ámsskóla að spara við þá nemend-
ur sem hafa áhuga á grundvallar-
greinum sem fáir nema þessa
stundina — en taka á meðan í
skólann nemendur sem ekki hafa
sýnt að þeir hafi yfirleitt nokkurn
áhuga eða getu til bóknáms.
Skynsömum mönnum þykir
eflaust nokkur fengur að því að
að fólk slípar steina og þess hátt-
ar glingur og trúir á mátt slíkra
hluta. Kristnin segir að ekki skuli
menn trúa á stokka og steina. OG
svo má áfram telja.
Vísitala siðgæðis
Því betur er margt kristið fólk
og vel hugsandi í þessu landi, en
væri úr vegi að það mundi meira
láta til sín taka. Hver og einn ein-
staklingur hefur ábyrgð á mótun
samfélagsins í réttu hlutfalli við
hæfileika sína og aðstöðu til
áhrifa. Dómur almenningsálitsins
vegur þyngst allra dóma. Það er
kominn tími til að þjóðin geri upp
við sig í hvemig heimi við viljum
lifa. Viljum við lifa í kristnu um-
hverfi, eða kannski umhverfi þar
sem fjölmiðlar, misvitrir stjórn-
málamenn eða sérréttindahópar
móta réttlætiskenndina. Eigum við
bara að hugsa sem svo að það séu
einhveijir aðrir sem eigi að vera
kristnir og fullir bróðurkærleika
svo við getum notið ávaxtanna,
en svo gæti farið að slíkum ein-
staklingum mundi fækka. Ef vísi-
tala siðgæðis verður of lág, gæti
orðið erfítt að stjórna þjóðinni með
lýðræði. Ennfremur skulum við
hafa það í huga að félagsleg að-
stoð til þeirra sem verr eru settir
í samfélaginu, gæti orðið ófram-
kvæmanleg ef of margir reyna að
fínna göt á kerfinu og hrifsa til
sín það sem öðrum var ætlað. Er
ekki líka kominn tími á það að
þessi „gáfaða þjóð“ fari að hugsa
og láta sér skiljast að grunnurinn
undir almenna velferð er kristin
hugsunarháttur. Jesús Kristur
sagði að kristið fólk væri salt jarð-
ar, ef það salt dofnar, hvað þá?
Við megum ekki grafa okkar pund.
Við höfum ábyrgð og skyldur
gagnvart sjálfum okkur og náung-
anum. Þó engum sé fært að dæma
náunga sinn þá megum við benda