Morgunblaðið - 03.06.1992, Page 12

12
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 3. JÚNÍ 1992
Leikhús er gleði og ánægja
Q
LARS Rudolfsson er einn af
eftirtektarverðustu leikstjór-
um Svía um þessar mundir.
Hann er einn af stofnendum
Orionleikhússins í Stokkhólmi
og aðalleikstjóri þess. Undan-
farin ár hefur hann stjórnað
hverri sýningunni á fætur
annarri sem vakið hefur mikla
athygli. Hann fékk Stóru
gagnrýnendaverðlaunin
sænsku 1990 fyrir leikstjórn
sína á uppfærslu leikhússins á
Draumleik Augusts Strind-
bergs en einnig fyrir framlag
sitt til leiklistar allan síðasta
áratug. Draumleikur verður
sýndur í Þjóðleikhúsinu 5. og
6. júní næstkomandi í sam-
starfi Listahátíðar og Nor-
rænu leiklistardaganna.
Lars Rudolfsson var aðeins
sextán ára gamall þegar hann
hóf feril sinn í leikhúsinu um
miðjan sjöunda áratuginn. í
fyrstunni starfaði hann sem leik-
ari en fljótlega tók leikstjómin
yfiijiöndina og hann hefur leik-
stýrt víða í Svíþjóð. Árið 1983
stofnaði hann, ásamt hópi úr
Módelleikhúsinu í Eskilstuna,
Orienleikhúsið í gömlu stóru
smíðaverkstæði í lista- og
menntamannahverfínu Söder í
Stokkhólmi. Á þessum árum
hafa ýmsar eftirtektarverðar
sýningar litið dagsins ljós á
smíðaverkstæðinu, má þar nefna
Pygmalion eftir Shaw, Til Dam-
askus eftir Strindberg, Vojtsek
eftir Buchner að ógleymdum
Draumleik. Rudolfsson hefur
einnig unnið við Alþýðuóperuna
í Stokkhólmi og sett upp verk
eins og Carmina Burana eftir
Carl Orff.
Orionleikhúsið þykir gott
dæmi um leikhús sem brotið
hefur sér nýja braut og Rudolfs-
son verið óragur að fara nýjar
leiðir í uppsetningum sínum en
hvað er leikhús í huga Lars
Rudolfssons?
„Leikhús getur verið ein leið
til þess að lýsa samtímanum, að
skilja samfélagið. Leikhús getur
líka verið ein leiðin til þess að
hafa samskipti við annað fólk.
Leikarinn á sviðinu er mjög
mikilvæg persóna sem, í gegnum
tilfínningar sínar og kunnáttu,
færir fólki heim boðskap um það
sem gefur lífínu gildi.“
Leiklistin er tungumál
Hveijar eru þá skyldur leik-
hússins?
„Leikhús má ekki staðna, það
verður alltaf að leita að nýjum
leiðum. Leikhús verður að vera
í takt við tímann, síbreytilegt og
kalla stöðugt á nýja hugsun og
nýjar aðferðir. Annars hljómar
það leiðinlega að tala um skyldur
og leikhús í einu, leikhús er gleði
og ánægja. Leikhúsið er þrá til
þess að geta tjáð sig og löngun
til þess að ná sambandi við
manneskjur af holdi og blóði.
Leiklistin er tungumál og í leik-
húsinu nást oft töfrandi og ein-
stæð samskipti við annað fólk,
samskipti sem eru engu öðru
lík.“
Hvert -er hlutverk þitt sem
leikstjóri?
„Að veita innblástur, kveikja
hugsanir, hlusta. Ég vinn mikið
með spuna, við ræðum verkið en
ég segi ekki fyrirfram hvernig
mér fínnist að sýningin eigi að
vera því það get ég ekki vitað.
Vinna við leiksýningu er ákveðin
þróun og það er ekki hægt að
forrita leikarann fyrirfram.
Vinna við sýningu er nokkurs
konar ferðalag sem við förum í
saman og í lokin er það svo hlut-
verk leikstjórans að ná saman í
eina heild þeim hugsunum og
túlkunum sem við höfum farið í
gegnum á þessu ferðalagi."
Vinnan við sígild verk?
„Maður verður að fínna hjá
sér persónulega hvöt til þess að
sýna klassískt verk og þá á ég
við tilfínningalega ástæðu þess
að ákveðið verk talar til manns
á einhvem hátt. Það getur jafn-
vel verið einungis ein persóna í
verkinu sem kallar á mann að
fást við það. Það er mjög mikil-
vægt fyrir leikhús að setja upp
klassísk verk en það verður allt-
af að segja þau upp á nýtt. Það
er hvorki rétt né sönn uppfærsla
að setja leikritin upp eins og
gert var þegar þau voru samin.
Það er hins vegar ekki nóg að
klæða það í nútímabúning, mað-
ur verður að fínna eitthvað í
verkinu sem hefur þýðingu fyrir
samtímann. Að mínu mati verður
maður líka að semja sjálfur með
höfundinum. Þetta er mín samtíð
en það eru níutíu ár síðan Strind-
berg skrifaði Draumleik. Strind-
berg var mjög nútímalegur, kom
með nýjar hugmyndir um það
hvernig leikhús ætti að vera og
mín skylda er að taka þessar
hugmyndir alvarlega og hjálpa
honum að koma þeim á fram-
færi. En ef ég setti sýninguna
upp eins og gert var á hans tíma
yrði hann örugglega fúll út í mig
og spyrði: Af hveiju ert þú að
setja upp níutíu ára gamla sýn-
ingu? Állt er breytingum undir-
orpið og mér fínnst leikstjórar
oft sýna takmarkalaust ósjálf-
stæði við uppsetningu á klassísk-
um verkum. Sýningar þeirra eru
oft safngripir og leikstjórar fara
í einu og öllu eftir leiðbeiningum
sem í verkinu standa. En leikhús
er í stöðugri þróun sem og að-
ferðir okkar og leiðir í leikhús-
vinnunni."
Voðaverk í samtímanum
Inn í sýningu Orionleikhússins
á Draumleik er fléttað hroðaleg-
um atburðum úr sænskum sam-
tíma. Árið 1984 hvarf ung
vændiskona í Svíþjóð, Catrine
da Costa, og síðar fundust líkam-
sleifar hennar í mörgum plast-
pokum út í skógi. Böndin bárust
fljótt að tveimur læknum sem
höfðu verið viðskiptavinir henn-
ar. Réttarhöld í málinu hófust í
ársbyijun 1988. Réttarhöldin
vöktu gífurlega athygli í Svíþjóð
en læknamir voru sýknaðir af
morðákærunni þar sem ekki var
hægt að sanna dánarorsök kon-
unnar en aftur á móti taldi dóm-
arinn að hafíð væri yfír allan efa
að læknamir hefðu limlest líkið
en það afbrot var hins vegar
fymt og læknarnir voru fijálsir
Morgunblaðið/KGA
Lars Rudolfsson, leikstjóri
Draumleiks; „leiksljórar sýna
oft takmarkalaust ósjálfstæði
við uppsetningu á klassískum
verkum".
menn. Síðar var þó læknaleyfíð
tekið af þeim. Niðurstaðan vakti
mikil blaðaskrif og einkum var
grein Hönnu Olsson, ritara
nefndar sem rannsakar morð á
vændiskonum, til þess að vekja
upp nýja umræðu. í greininni
heldur Hanna því meðal annars
fram að málsmeðferð hafí litast
af því að fórnarlambið var úr
neðstu stigum þjóðfélagsins en
hinir ákærðu tilheyrðu yfírstétt.
Þegar Orionleikhúsið hóf æfíng-
ar á Draumleik var mál lækn-
anna enn til umfjöllunar hjá
dómstólum og fjölmiðlum. í sam-
starfí við Hönnu Olson og Kerst-
in Klein-Perski var ákveðið að
skrifa þessa samtímaviðburði inn
í sýninguna. En hvers vegna að
taka þetta ljóta morðmál inn í
sýningu á Draumleik?
„Okkur fannst mörg atriði í
þessu máli geta rímað við leikrit
Strindbergs og það var erfítt að
hugsa sér ef Agnes hefði komið
til jarðarinnar á þessum tíma að
hún hefði ekki komist við vegna
þessa atburðar því hún vildi
kynnast öllu, komast að sann-
leikanum um lífíð. Með þessu
móti bregst leikhúsið einnig við
þessum ógeðfellda atburði.
Stundum fínnst manni leikhúsið
vera svo lokað í sínum eigin
heimi, ekki það að taka eigi sam-
tímaviðburði inn í öll verk en í
þetta skipti fannst okkur það
óhjákvæmilegt ef á annað borð
ætti að setja Draúmleik upp.
Þannig gefst fólki innsýn í
draumaveröld sem jafnframt er
mjög raunsæ lýsing á Stokk-
hólmi nútímans.“
Mennirnir eiga ekki bágt
Á Lars Rudolfsson einhveija
lærifeður?
„Það eru þá helst menn í öðr-
um listgreinum, eins og til dæm-
is Edward Munch. Hann var
mjög fijáls í listsköpun sinni og
var allan tímann að gera tilraun-
ir með form. Hann helgaði líf
sitt listinni og tókst á við erfiðar
spurningar eins og ástina og
dauðann. Ég hef einnig sótt mik-
inn innblástur í sirkus, alþýðu-
leikhús og götuleikhús. Leikhús
þarfnast ekki svo mikillar yfir-
byggingar eða tækni og það er
nauðsynlegt að það geti starfað
á þennan einfalda hátt sem ein-
kennir til dæmis götuleikhúsið.“
Rýmið skiptir Lars miklu máli
og telur hann það ráða miklu
um andblæ hverrar sýningar.
Smíðaverkstæði og stóra sviðið
í Þjóðleikhúsinu eru ólík leikrými
og segir Lars að sýningin sem
íslendingar fái að sjá verði því
að sumu leyti nokkuð ólík þvl
sem var í Stokkhólmi en sviðs-
myndin er þó byggð að nokkru
á sömu hugmyndum og notaðar
voru á Söder. „Sviðið hér hefur
sinn sjarma og karakter og það
verður spennandi að sjá hvemig
sýningin kemur út hér.“
Að lokum fínnst þér að menn-
irnir eigi bágt?
„Nei, mér fínnst mennimir
ekki eiga bágt. Við eigum þá
gjöf sem lífíð er og við reynum
að gera það besta úr henni.
Agnes gat nú ekki sagt svo mik-
ið annað en að hún stakk af aft-
ur til himna en jafnvel hún getur
ekki skilið allt. Hún vildi áreiðan-
lega sýna mannkyninu samúð
sína og það getur verið gott þeg-
ar manni líður illa en það er ekk-
ert sem maður byggir líf sitt á.“
Viðtal: Guðrún Þóra
Nemendur Tónmenntaskólans í Reykjavík.
Tónmenntaskólan-
um í Reylgavík slitíð
TÓNMENNTASKÓLI Reykjavíkur er nú að ljúka 40. starfsári sínu.
í skólanum voru um 500 nemendur og kennarar voru tæplega 50.
FIÐLULEIKUR
Meðal annars störfuðu við skól-
ann tvær hljómsveitir með rúmlega
60 strengjaleikurum og tvær lúðra-
sveitir með um 60 blásurum. Auk
þess var starfrækt léttsveit í skólan-
um. Mikið hefur verið um tónleika-
hald í vetur og vor, ekki síst vegna
fertugsafmælis skólans.
Fyrrverandi nemendur skólans,
sem flestir eru atvinnumenn í tónlist
og fyrrverandi og núverandi kennar-
ar við skólann, mynduðu 100 manna
hljómsveit sem Iék á afmælis-
tónleikum í Háskólabíói 25. apríl sl.
Einleikari með hljómsveitinni var
Þorsteinn Gauti Sigurðsson og
stjómendur voru Guðmundur Óli
Gunnarsson og Sæbjöm Jónsson.
Þá hefur skólinn pantað söng-
leik/ópem fyrir skólann hjá þeim
Hjálmari H. Ragnarssyni og Böðv-
ari Guðmundssyni og er hann nú
senn fullbúinn og verður fluttur til
kynningar I Borgarleikhúsinu nk.
haust.
Úr skólanum útskrifuðust að
þessu sinni alls 21 nemandi, þar
af tóku 14 nemendur inntökupróf
í Tónlistarskólann í Reykjavík.
(Fréttatilkynning)
_________Tónlist____________
Jón Ásgeirsson
Við upphaf Listahátíðar finnur
Hildigunnur Halldórsdóttir fiðlu-
leikari lausan dag og heldur sína
„debut“-tónleika í Hafnarborgum.
Tónleikamir fóru fram sl. mánu-
dag og henni til samleiks var ung-
ur bandarískur píanóleikari, Mich-
ael Munson að nafni. Á efnis-
skránni vom verk eftir Bolcom,
Brahms, Fauré og Ravel.
Tónleikarnir hófust á sónötu
eftir William Bolcom (1938),
bandarískt tónskáld og píanista.
Sónatan er skýr í formi og nefnist
fyrsti kaflinn Sumardraumur.
Hann er að nokkru tví-tónal, þar
sem undirspilið er byggt á einföldu
tónferli „mí-fa-so-fa-mí“ en á
móti er fíðlulínan að mestu óháð
undirleiknum, bæði hvað tón- og
hrynskipan varðar. Eftir skemmti-
legan miðkafla heyrist aftur mí-fa-
so-fa-mí-stefið, svo að þátturinn
er I klassísku A-B-A formi. Sí-
endurteknar tónmyndir era áber-
andi í öllu verkinu og í síðasta
þættinum, þar sem heyra má til-
vitnun I djassfiðluleik, er undirleik-
urinn aftur byggður á mí-fa-so-fa-
mí-stefinu. Sónatan er þekkileg
tónsmíð og var mjög fallega leikin.
í d-moll fíðlusónötunni op. 108,
eftir Brahms reyndi ekki aðeins á
tækni flytjendanna, heldur og
túlkun. Hildigunnur Halldórsdóttir
og Michael Munson eru bæði góð-
ir tónlistarmenn og var leikur
þeirra vel yfirvegaður og fram-
færður af miklu öryggi. A-dúr
sónatan, op. 13 eftir Fauré, samin
1876, er hárómantísk tónsmíð og
má gera ráð fyrir að Cesar Franck
hafi haft þetta verk til fyrirmynd-
ar 1886, er hann samdi sína A-dúr
fíðlusónötu.
Leikur Hildigunnar og Munsons
var góður í Fauré-sónötunni, þó
að greina mætti þreytu í loka-
kaflanum. Eins og fyrr segir var
leikur Hildigunnar mjög yfirveg-
aður, túlkun hennar traust og
tónninn sérlega þéttur. Lokaverk-
efni tónleikanna var Tzigane eftir
Ravel, er það meiri háttar leik-
tæknisýningarverk, frábærlega
útfært og minnir oftlega á ung-
versku rapsódíumar eftir Liszt.
Að því leyti til á Tzigane margt
sameiginlegt með La Valse, sem
er verk margvíslegra tilvitnana.
Tzigane er leikfang „virtúósa" og
var margt vel gert hjá Hildigunni,
Hildigunnur Halldórsdóttir
þó að eitt og annað smálegt tæk-
ist miður, var leikur hennar í heild
nokkuð góður.
Það er ljóst að Hildigunnur
Halldórsdóttir er góður fíðluleik-
ari, sem kom einkar vel fram í
sónötunum eftir Brahms og Fauré
og samleikari hennar, Michael
Munson, er góður píanóleikari og
var leikur hans einkar sannfær-
andi í sónötu Bolcoms.