Morgunblaðið - 03.06.1992, Page 25

24
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 3. JÚNÍ 1992
Davíð Oddsson forsætisráðherra:
Áfellisdómur yflr fískveiði-
stjórnun síðasta áratugar
ttipmM&M
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Arvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Þorskstofninn
DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherra segir að slæmt ástand þorskstofnsins
og tillögur fiskveiðiráðgjafanefndar Alþjóða hafrannsóknaráðsins um
40% samdrátt í þorskveiðum á næsta ári séu áfellisdómur yfir fiskveiði-
sljórnun síðastliðins áratugar. Forsætisráðherra segir að efnahagsleg
áhrif slíks samdráttar yrðu mjög alvarleg og skoða þurfi hvort nýgerð-
ir kjarasamningar standist í ljósi þessara nýju aðstæðna.
„Við fórum yfir þetta á ríkisstjórn-
arfundinum í dag og ræddum hvað
það myndi þýða fyrir tekjur þjóðar-
innar, tekjur ríkissjóðs og atvinnu-
ástand ef þetta gengi allt fram,“
sagði forsætisráðherra í samtaii við
Morgunblaðið. „Allar svona athug-
anir eru mjög stutt á veg komnar,
en við munum setja þær mjög ákveð-
ið í gang til þess að vera viðbúnir
þegar hinar formlegu tillögur Haf-
rannsóknastofnunar koma 15. júní.
Við gerum hins vegar ekki ráð fyrir
öðru en að þær verði á svörtum nót-
um, því að ályktanir Alþjóða hafrann-
sóknaráðsins eru byggðar á upplýs-
ingum stofnunarinnar.“
Forsætisráðherra sagði að það
myndi kippa grundvellinum undan
fjárlagavinnunni fyrir næsta ár ef
aflasamdráttur yrði jafn mikill og
hinir erlendu vísindamenn leggja til.
Til þess að hægt yrði að gera viðeig-
andi ráðstafanir í Ijárlagagerðinni
yrði ákvörðun um aflamagn að liggja
fyrir mun fyrr en 15. ágúst, en þá á
að vera búið að ákveða leyfilegan
afla næsta árs.
Davíð sagði að fara þyrfti mjög
nákvæmlega ofan í saumana á öllum
atriðum málsins og ræða þau ýtar-
lega við helztu hagsmunaaðila. „Við
erum nýbúnir að gera kjarasamn-
inga, sem byggja á lágri verðbólgu,
lágum vöxtum og föstu gengi. Það
verður að kanna hvort kjarasamning-
ar standist við slíkar aðstæður. Það
eru margir óvissuþættir og þetta er
mikið reiðarslag," sagði forsætisráð-
herra.
Forsætisráðherra var spurður
hvort niðurskurður ríkisútgjalda hlyti
ekki að blasa við ef svo færi, sem
horfir, „Það er alveg ljóst að verði
ekki skorið niður, eykst hallinn sem
þessu nemur. Það er líka ljóst að ef
Friðrik Sophusson fjármálaráðherra:
Kaupmáttur hlýtur að skerðast
Niðurstöður fiskveiðiráðgjafa-
nefndar Alþjóða hafrann-
sóknaráðsins um stöðu þorsk-
stofnsins við íslandsstrendur hafa
að vonum vakið ugg meðal þjóð-
arinnar. Nefndin mælir með 40%
samdrætti í þorskveiðum á næsta
ári. í fréttatilkynningu sem Haf-
rannsóknastofnun sendi frá sér
um þessar niðurstöður segir m.a.:
„Ef fram verður haldið óbreyttri
sókn í stofninn er ljóst, að hrygn-
ingarstofninn mun minnka tals-
vert á næstu árum og raunar mun
aflinn minnka ár frá ári og stefna
í 200 þúsund tonn eftir nokkur
ár. Óbreytt sókn mun gefa um
250 þúsund tonna afla á árinu
1993. Þessi leið þykir ACFM bein-
línis hættuleg hvað varðar við-
komu þorskstofnsins.“
í fréttatilkynningu Hafrann-
sóknastofnunar segir ennfremur:
„Ef sóknin er minnkuð um 40%
á árinu 1993 mun hrygningar-
stofninn stækka og að líkindum
ná um 300 þúsund tonnum árið
1995. Þetta þýðir, að afli verður
takmarkaður við 150 þúsund tonn
á árinu 1993 en mun síðar auk-
ast hægt og bítandi á næstu árum
vegna stækkunar stofnsins. Þetta
er sú leið, sem ACFM mælir með,
en talið er, að slíkan niðurskurð
þurfi til að tryggja, að hrygning-
arstofninn stækki, sem aftur
minnkar líkurnar á áframhaldi
þeirrar lélegu nýliðunar, sem ver-
ið hefur undanfarin ár.“
Það eru skynsam.eg vinnu-
brögð hjá Hafrannsóknastofnun
að fá erlenda aðila til þess að
leggja mat á rannsóknir og út-
reikninga stofnunarinnar. Það eru
einnig eðlileg viðbrögð hjá Þor-
steini Pálssyni, sjávarútvegsráð-
herra, að leita eftir sjálfstæðu
mati annars erlends sérfræðings
á þessum niðurstöðum. Raunar
væri ekki óeðlilegt að leita til eins
eða tveggja aðila til viðbótar til
þess að fá meiri breidd í hina
erlendu ráðgjöf. Hér er svo mikið
í húfí fyrir framtíð þjóðarinnar,
að frekari ákvarðanir þarf að
undirbúa mjög rækilega m.a. með
því að fá mat nokkurra aðila á
þeim rannsóknum, sem fram hafa
farið hér við land.
Verði niðurstaðan á einn veg
eða svipuð hjá þremur til ijórum
sérfróðum aðilum er hins vegar
að því komið, að við horfumst í
augu við kaldan veruleika. Hvaða
áhrif hefur það á afkomu okkar,
ef við förum að ráðum hinna er-
lendu sérfræðinga og minnkum
þorskveiðarnar eins mikið og þeir
mæla með? Hvaða áhrif hefur það
fyrir framtíðarhag þjóðarinnar,
ef við gerum það ekki? Og með
hvaða hætti getum við mildað
áhrif svo mikils niðurskurðar í
þorskveiðum í tvö til þijú ár, ef
við förum þá leið að skera þorsk-
aflann niður sem þessu nemur?
Á síðustu misserum hefur gætt
vaxandi efasemda hjá ýmsum
aðilum í sjávarútvegi um rann-
sóknir og vinnubrögð Hafrann-
sóknastofnunar. Þessir aðilar
telja fiskifræðinga okkar á rangri
leið. í sjálfu sér getur enginn
fullyrt neitt á einn eða annan veg
um þær deilur. En það er mikil
áhætta fólgin í því að fara að
ráðum andmælenda stofnunar-
innar. Sennilega er minni hætta
fólgin í því að fara að ráðum fiski-
fræðinganna og draga verulega
úr veiðunum um skeið.
Auðvitað er ljóst, að svo mikill
niðurskurður á þorskveiðum sem
um er rætt næstu 2-3 árin er
gífurlegt efnahagslegt áfall fyrir
þjóðina. Það er hins vegar álita-
mál, hvort það er meira áfall en
þjóðin varð fyrir 1967. Og gleym-
um því ekki, að nýsköpun fylgir
í kjölfar kreppu. Hvað getum við
gert ti! þess að milda áhrif slíks
niðurskurðar? Líklega getum við
aukið loðnuveiðar eitthvað. Aukn-
ing á loðnuveiðum um 100 þúsund
tonn bætir okkur upp 10 þúsund
tonna niðurskurð á þorskveiðum.
Líklega getum við aukið rækju-
veiði eitthvað. Hugsanlega er
hægt að ganga meira á ýsustofn-
inn, karfann, ufsann, grálúðu og
fleira, sem allt verður til þess að
bæta okkur upp skerðingu á
þorskveiðum. Þá hefur Morgun-
blaðið hvatt til þess, að þegar á
þessu ári verði settir peningar í
að leita að búra, sem selst á mjög
háu verði erlendis. Minni þorsk-
eiði við ísland og Nýfundnaland
getur hugsanlega leitt til hærra
verðs á þorskafurðum. Aðildin að
EES færir okkur einhvern fjár-
hagslegan ávinning. En hagræð-
ing og betri nýting hráefnisins
hlýtur ekki sízt að vera svar okk-
ar við þeim veruleika sem nú blas-
ir við, enda höfum við ávallt nýtt
okkur áföll til hins ýtrasta og
staðið þau af okkur.
Við höfum fyrr staðið frammi
fyrir efnahagslegu áfalli af því
tagi, sem um er að ræða verði
niðurskurður þorskveiða, svo
mikill, sem um er rætt. Við getum
mildað áhrif þessa niðurskurðar
með margvíslegum hætti. En það
breytir ekki því, að þjóðin yrði
óhjákvæmilega að herða sultaról-
ina enn um sinn, sætta sig við
lakari lífskjör, minnka kröfurnar
og draga úr útgjöldum í von um
að slíkum fórnum muni fylgja
betri tíð. Þótt allir kostir séu
slæmir í þessári stöðu er sá verst-
ur að ganga svo á þorskstofninn,
að hann eigi sér hugsanlega ekki
viðreisnar von. Það er eina leiðin,
sem við höfum ekki efni á að fara.
FRIÐRIK Sophusson fjármálaráð-
herra segir að fari svo að þorsk-
afli verði dreginn saman um 40%
eins og Alþjóða hafrannsóknaráðið
hefur lagt til, geti það þýtt 4-5
milljarða króna verri afkomu ríkis-
sjóðs á næsta ári en vonazt var
til. Jafnframt sé Ijóst að atvinnu-
Framkvæmdastjórn VSÍ:
Aðilar vinnu-
markaðarins
ræðist við
Á FUNDI framkvæmdasljórnar
Vinnuveitendasambands Islands í
gær kom fram sú skoðun að nauð-
synlegt væri að aðilar vinnumark-
aðarins hittust til að ræða afleið-
ingar tillagna Fiskveiðiráðgjafar-
nefndar Alþjóða hafrannsóknar-
áðsins um allt að 40% niðurskurð
á þorskveiðum á næsta ári.
Fundur framkvæmdastjórnarinnar
fór að mestu í umræður um niðurstöð-
ur Alþjóða hafrannsóknaráðsins en
engin ákveðin niðurstaða fékkst á
fundinum að sögn Kristins Björnsson-
ar, sem þar var kjörinn varaformaður
VSÍ í stað Gunnars Birgissonar, sem
ekki gaf kost á sér til endurkjörs við
stjórnarkjör fyrir nokkru. „Sú skoðun
manna kom mjög skýrt fram á fundin-
um að þær gengisfellingarleiðir, sem
famar voru hér á árum áður, þættu
ekki fýsilegar og mjög eindreginn von
manna að þær væru að baki,“ sagði
Kristinn.
Hann sagði að sú skoðun hefði
einnig komið skýrt fram að nauðsyn-
legt væri að aðilar vinnumarkaðarins
hittust fljótlega og færu yfir' stöðu
mála og kanna hvemig menn mætu
þau tíðindi sem nú hafa birst og vildu
taka á málunum. Aðspurður sagði
hann að ekki hefði verið rætt um
hvort endurmeta yrði núgildandi
samninga í þessu ljósi. „Ég held að
enginn láti sér detta það til hugar
að slíkt þurfi að gera. Hins vegar eru
að koma í ljós ný atriði sem eðlilegt
er að samningaðilar ræði sín á rnilli,"
sagði Kristinn.
leysi aukist mjög, verði ekkert að
gert, og geti farið úr 3% í 6-7%.
Friðrik leggur áherzlu á að sljórn-
völdum sé ekki stætt á öðru en að
grípa til aðgerða til þess að koma
í veg fyrir að viðskiptahalli ijúki
upp úr öllu valdi og erlendar skuld-
ir hrannist upp.
í nýjustu þjóðhagsspá er gert ráð
fyrir að útflutningstekjur sjávaraf-
urða verði 72,5 milljarðar króna á
árinu. Landsframleiðsla muni minnka
um 2,8% og halli verða á viðskiptum
við útlönd um 15,2 milljarða. Á þessu
ári er leyfilegt að veiða tæplega
270.000 tonn af þorski, en tillögur
fiskveiðiráðgjafanefndar Alþjóða ha-
frannsóknaráðsins gera ráð fyrir að
aðeins verði veidd 150.000 tonn. Frið-
rik Sophusson segir að samkvæmt
lauslegum útreikningum fjármála-
ráðuneytisins hefði 150.000 tonna
þorskafli á þessu ári þýtt rúmlega
fjórtán milljarða króna minni útflutn-
ingstekjur, 7,5% samdrátt í lands-
framleiðslu og 25 milljarða króna við-
skiptahalla. Þær tölur miðast við að
stjórnvöld myndu ekki grípa til neinna
aðgerða til að draga úr einkaneyzlu
og vega þannig upp á móti vaxandi
viðskiptahalla.
„Það er alveg ljóst að grípa verður
til einhverra aðgerða. Það geta engin
stjórnvöld látið það yfir sig ganga að
viðskiptahallinn aukist í 25 milljarða,
sem þýðir beinlínis stórkostlega
skuldasöfnun erlendis. Ef menn ætla
að draga úr henni með því að draga
úr þjóðarútgjöldunum er ljóst að tekj-
utap ríkissjóðs verður allt að 4-5
milljarðar, en væri 2-3 milljarðar
miðað við að ekkert væri að gert.
Menn sjá þá í hvers konar erfiðleikum
við erum, því að á síðasta ári var
hallinn á ríkissjóði um tólf milljarðar,
sagði Friðrik.
Hann sagði að án aðgerða til þess
að skapa atvinnu mætti búast við að
1.500-2.000 störf í sjávarútvegi
gætu tapazt. Þá tölu mætti tvöfalda
vegna starfa, sem tengjast sjávarút-
veginum. Þetta myndi þýða að at-
vinnuleysi færi að öllu óbreyttu úr
3% í 6-7%.
Fjármálaráðherra sagði að færi svo
að Hafrannsóknastofnun legði til að
þorskaflinn yrði 200.000 tonn eða
minna og samþykkti ríkisstjórnin þá
ekkert gerist mun viðskiptahallinn
aukast verulega. Menn tala um að
hann gæti orðið eitthvað á þriðja tug
milljarða, sem væri náttúrlega óbæri-
legt,“ sagði hann.
Davíð sagði að ekki væri auðvelt
að ætla að afla þjóðarbúinu aukinna
tekna í stað þeirra sem töpuðust
vegna aflasamdráttar. „Við erum að
tala um næsta ár og varðandi orku-
sölu og þess háttar hluti sannar sag-
an og sýnir að slíkt tekur langan tíma
að undirbúa. Það er auðvitað einnig
nauðsynlegt að leita í aðra fisk-
stofna, sem eru ónýttir. Það hafa
menn verið að gera í nokkrum mæli.
Það er líka langtímaverkefni, þótt
slíkt aukist eflaust eitthvað við að-
stæður eins og þessar."
Ráðherra var spurður hvort niður-
staða vísindamannanna væri ekki
áfellisdómur yfir aflaákvörðunum
stjórnvalda undanfarin ár. „Það er
athyglisvert að við höfum nú haft
um langt árabil ríkisstýrða fiskveiði-
stjórnun. Tölur virðast sýna að það
hefur verið veitt að meðaltali 30%
meira af þorski en fiskifræðingar
hafa lagt til. Þar er kannski verið
tillögu, dygðu engar venjulegar að-
ferðir til að ná endum saman. „Þá
þarf að grípa til stórvirkari aðgerða.
Það er Ijóst að þar er um slíka kjarar-
ýrnun að ræða að hjá því verður ekki
komizt að kaupmáttur launa skerðist
verulega," sagði hann.
Friðrik vildi ekki nefna neinar leið-
ir, sem hugsanlegt væri að fara til
þess að bregðast við vandanum og
koma sjávarútveginum til hjálpar.
Hann sagði þó að millifærsluleið væri
illfær, þar sem úthlutun úr Verðjöfn-
unarsjóði sjávarútvegsins væri þegar
ákveðin.
Fjármálaráðherra sagði að íslend-
ingar væru vanir 4-5% hagvexti á
ári, en undanfarin ár hefði verið
lengsta niðursveifla í 40 ár. „Þetta
áfall kemur til viðbótar því. Við erum
að því leyti verr sett en nokkru sinni
áður að á undanförnum árum höfum
við verið að gera ýmsar nýsköpunart-
ilraunir í atvinnulífinu. Þar er til
dæmis um að ræða loðdýrarækt, fisk-
að tala um eina milljón tonna umfram
það, sem lagt hefur verið til. Það
samsvarar því að þriggja ára afli
hafi verið tekinn á tíu árum, umfram
tillögur fiskifræðinga. Það eru marg-
víslegar skýringar á þessu. Stundum
hafa menn ekki farið eftir tillögum
fiskifræðinga og stundum hafa menn
ekki getað haldið sig við þær tölur,
sem ákveðnar voru. Hlutar kerfisins
hafa farið úr böndum, eins og þegar
sóknarmark var. Smábátaveiði fór
einnig úr böndum. Auðvitað er þetta
þungur áfellisdómur yfir fiskveiði-
stjórnun undanfarinn áratug. Það er
ekki hægt að neita því,“ sagði forsæt-
isráðherra.
Hann sagði að það hefði verið erf-
ið ákvörðun að veiða ekki 315.000
tonn af þorski á yfirstandandi fisk-
veiðitímabili heldur 265.000 tonn.
Hins vegar væri útlit fyrir að sá afli
myndi ekki einu sinni nást, svo dræm
væru aflabrögðin. Forsætisráðherra
sagði að þegar rætt hefði verið við
fiskifræðinga í fyrra hefðu ekki nein-
ar upplýsingar komið fram um að
svona illa myndi fara, og það væri
mikið umhugsunarefni.
eldi og ullariðnað. Þessar tilraunir
hafa litlu sem engu skilað en kostað
milljarða króna, sem hafa fallið á rík-
issjóð og eftir er að greiða. Þess vegna
er staðan nú þrengri en áður,“ sagði
Friðrik.
Hann sagði að því fyrr, sem menn
gerðu sér ljóst að vandamálið leystist
ekki af sjálfu sér, þeim mun betra.
Full ástæða væri til að taka tíðindum
um hrun þorskstofnsins alvarlega, en
ekki mætti þó leggja árar í bát. „Aðr-
ar þjóðir hafa lent í öðru eins og við
vitum af reynslu þeirra að bezt er
að grípa sem fyrst á vandamálinu til
þess að.meiri líkur séu á að það leys-
ist án stórra skakkafalla. Þess vegna
skiptir miklu máli að ríkið, sveitarfé-
lögin, fyrirtækin og heimilin kanni
strax allar tiltækar leiðir til að draga
úr þeim mikla skelli, sem fyrirsjáan-
legur er ef farið verður að þessum
ráðum,“ sagði Friðrik. „Það er ekkert
óviðráðanlegt í þessum efnum, aðeins
mismunandi erfitt.“
Skerðingin hefði mikið
atvinnuleysi í för með sér
- segir Björn Grétar Sveinsson
„ÞETTA ERU afar váleg tíðindi ef þau reynast sönn," sagði Björn Grét-
ar Sveinsson, formaður Verkamannasambands Islands, um það mat fisk-
veiðiráðgjafarnefndar Alþjóðahafrannsóknarráðsins, að minnka verði
sókn í þorskstofninn um 40% á næsta ári. Björn segist óttast mikið at-
vinnuleysi ef skerðing afla verði í samræmi við þessar tillögur og að
Ijóst sé að við þær aðstæður þurfi að endurskoða margt, þar á meðal
kjör fólks.
„Ef þetta mat reynist svo á rökum
reist að það verði að fara eftir því
er um að ræða mesta áfall, sem ís-
lendingar hafa staðið frammi fyrir
lengi,“ sagði Björn Grétar Sveinsson.
„Skerðing af þessu tagi hefði í för
með sér gríðarlegan samdrátt. Fyrst
auðvitað hjá þeim sem vinna við at-
vinnugreinina en fljótlega líka í öðrum
atvinnugreinum. Það þarf ekki annað
en að líta á hvernig ástandið yrði í
dæmigerðu sjávarplássi, þar sem öll
atvinnustarfsemi, bæði í þjónustu og
öðru, byggir á afkomu sjávarútvegs-
ins, til að átta sig á hvernig ástandið
yrði.“
Björn Grétar sagði að ef einhvern
tímann hafi verið talin þörf á þjóðar-
sátt þá eigi það við, ef ástand af
þessu tagi kemur upp. „Ef þetta fer
á versta veg þarf sátt um hvernig
eigi að mæta þessu. Efnahagskerfið
gæti hrunið eins og spilaborg. Afar
mörg fyrirtæki í sjávarútvegi þyldu
einfaldlega ekki svona mikla skerð-
ingu og í kjölfarið myndi fylgja gríð-
arlegt atvinnuleysi. Við þær aðstæður
þyrfti auðvitað að taka marga hluti
til endurskoðunar; þar á meðal kjör
fólks. Síðustu samningar voru að vísu
á svo hófsömum nótum, að það er
kannski samdráttur í vinnu, sem þarf
að hafa áhyggjur af,“ sagði Björn
Grétar Sveinsson.
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 3. JUNI 1992
25
Mikilvægi þorsksins í útflutningi 55,5
52,4 52,4
Útflutningur vöru og
þjónustu 1988-91
(á verðlagi hvers árs)
57,8%
9,7%
Hlutur
ferðaþjónustu
8,8 8,7 8,8 _.
llll
Hlutur áls og
kísiljárns
12,3
Hlutur
sjávar-
útvegs
10,8
7,7%
1988 1989 1990 1991
1988 1989 1990 1991
Þorskurinn skilar rúmlega
fjórðungi útflutningstekna
ÞORSKUR er mikilvægasta út-
flutningsvara Islendinga. Á síð-
astliðnu ári nam útflutnings-
verðmæti þorsks tæpum 34
milljörðum króna, sem er 26,8%
af heildarverðmæti útflutnings
vöru og þjónustu. Miðað við síð-
asta ár hefði 40% samdráttur
þorskafla því þýtt tæplega 14
milljarða tekjutap fyrir þjóðar-
búið, sem svarar til 11% út-
flutningsteknanna.
Á árinu 1991 skilaði útflutning-
ur sjávarafurða 73,3 milljörðum
króna eða um 56% af útflutnings-
tekjum íslendinga. Þorskurinn er
nærri því helmingur af útflutningi
sjávarafurða. Hann vegur mun
þyngra í útflutningi en aðrar mik-
ilvægustu útflutningsvörur, til
dæmis var útflutningsverðmæti
áls og kísiljáms á síðasta ári að-
eins 9,8 milljarðar króna eða 7,7%
af heildarútflutningsverðmæti.
Aukinheldur skapar þorskurinn í
raun ennþá meiri gjaldeyristekjur
hlutfallslega en stóriðjuafurðirn-
ar, þar sem stóriðjufyrirtækin
þurfa að greiða fyrir aðföng sín
í erlendum gjaldeyri.
Þorskurinn skilar um þrisvar
sinnum meiri tekjum en ferðaþjón-
usta. Þannig voru tekjur af erlend-
um ferðamönnum 12,4 milljarðar
á síðasta ári eða um þriðjungur
af útflutningsverðmæti þorsks.
Fari svo að þorskaflinn verði
skertur um 40% eins og fiskveiðir-
áðgjafanefnd Alþjóða hafrann-
sóknaráðsins hefur lagt til, gæti
það þýtt um 14 milljarða tekj-
utap, eða eins og ferðaþjónustan
væri lögð niður á einu bretti og
gott betur.
Aflasamdráttur samkvæmt tillögum Alþjóðahafrannsóknaráðsins:
Tapið þrefalt meira en
ávinningnrinn af EES
ÞÓRÐUR Friðjónsson forstjóri
Þjóðhagsstofnunar telur að
Iandsframleiðsla geti dregist
saman um 4-5% ef farið verður
að ráðgjöf Alþjóðahafrann-
sóknaráðsins um minnkun þors-
kveiða um 40%. Til samanburðar
má geta þess að Þjóðhagsstofnun
hefur metið að ávinningur af
þátttöku Islendinga í Evrópska
efnahagssvæðinu geti aukið
landsframleiðslu um 1,4% og að
sá ávinningur væri ekki kominn
að fullu fram fyrr en eftir átta
ár. Tapið af hugsanlegum afla-
samdrætti gæti því orðið þrisvar
sinnum meira en ávinningurinn
af þátttöku í Evrópska efnahags-
svæðinu.
Niðurstöður Þjóðhagsstofnunar
um efnahagslegan ávinning af þátt-
töku í EES voru gefnar út í riti
stofnunarinnar Islenskur þjóðarbú-
skapur og Evrópska efnahagssvæð-
ið. Þar kemur fram að lækkun tolla
á útflutningi íslendinga til EES-
landa gæti numið 1.800 milljónum
kr. á ári eftir 1. janúar 1996 þegar
tollalækkanir samkvæmt
samningnum verða að fullu komnar
fram. Samdráttur þorskaflans um
40% myndi minnka útflutningstekj-
ur þjóðarinnar mun meira en nemur
þessum ávinningi, eða 12-15 millj-
arða kr. á ári, eins og fram kemur
í Morgunblaðinu í gær.
í skýrslu Þjóðhagsstofnunar um
EES er reynt að meta ávinning
EES-samningsins á tekjur íslend-
inga. Þar eru áætluð áhrif ódýrari
innflutnings, aukinna tekna af út-
flutningi vegna tollalækkana og
hagræðing í hagkerfinu vegna auk-
innar samkeppni og fleira.
Varanleg aukning einkaneyslu
um 0,7% eftir 8 ár, sem er lægsta
áætlunartalan sem stofnunin gefur
sér, þýðir um 24 þúsund kr. tekju-
auka á ári á hveija fjögurra manna
fjölskyldu. Sé miðað við hæstu
töluna sem Þjóðhagsstofnun miðar
við, 3,1% aukningu einkaneyslu eft-
ir 8 ár með þátttöku í EES fæst
Halldór segir að á undanförnum
árum hafi skilyrði í hafinu verið
mjög slæm og þótt hrygningar-
stofninn hefði verið stærri hefðu
verið uppi efasemdir um að seiðin
kæmust á legg. Miðað hefði verið
við það að ganga ekki á stofninn
en hins vegar væri ljóst, að það
hafi fyrst verið eftir að núverandi
lög um stjórn fiskveiða komust á
að hægt hafi verið að hafa stjórn
á aflamagninu. „Nú reynir á að
viðhalda þessu kerfi, sem búið er
varanleg aukning um 107 þúsund
kr. á ári fyrir hveija fjögurra manna
ijölskyidu í landinu. Þórður Frið-
jónsson telur ekki tímabært að fara
út í slíka útreikninga vegna
væntanlegs samdráttar í veiðum,
áhrifin á einkaneyslu færu mikið
eftir því hvernig stjórnvöld, fyrir-
tæki og heimili brygðust við sam-
drættinum.
að byggja upp, því það er eina leið-
in til að halda veiðunum í skefj-
um,“ segir Halldór.
Halldór segir að ef íslendingar
þurfi að sætta sig við niðurskurð á
þorskafla nú, sé mikilvægt að jafna
hann út. „Að mínu mati kemur
ekki til greina, að skerðingin lendi
á þeim einum, sem hafa aflamark
í þorski. Ég bendi á að þegar við
höfum orðið fyrir áföllum í loðnu-
veiðunum hefur það verið mildað
þar og þannig hefur loðnuflotanum
Sveinn Ingólfsson hjá
Skagstrendingi:
Eigum að taka
þessa skerð-
ingu sjálfir
„ÉG HEF alltaf álitið að þótt að
loðnustofninn skerðist þá eigi ekki
að úthluta loðnuflotanum af þorsk-
kvóta sem þegar er of lítill fyrir
þá sem fyrir eru. Sama álít ég að
eigi að gilda núna. Þó að við hér
höfum mikinn ráðstöfunarrétt á
þorski þá eigum við að taka þessa
skerðingu á okkur sjálfir en ekki
dreifa henni til annarra. Þessi
skerðing á að koma jafnt niður á
öllum i hlutfalli við það sem menn
hafa verið að byrgja sig upp af og
fengið ráðstöfunarrétt á með árun-
um,“ sagði Sveinn Ingólfsson,
framkvæmdasljóri Skagstrend-
ings. Fyrirtæki hans mun missa
1.700 tn kvóta verði aflaheimildir
til þorskveiða skertar um 40%.
Sveinn sagði að sér þætti sjálfsagt
að taka ákvörðun um niðurskurð í
samræmi við tillögur alþjóðahafrann-
sóknarráðsins um 40% niðurskurð.
„Meðan við höfum ekki aðra þekkingu
sem við treystum betur þá verðum
við að fara eftir þessu. Við verðum
bara að taka á okkur erfiðieikana.“
Aðspurður hveiju hann svaraði
þeim sem kynnu að vilja leggja til
hlutfallslega meiri skerðingu hjá fyr-
irtækjum eins og Skagstrendingi sem
leggja áherslu á vinnslu afla um borð
í frystitogurum, sagði Sveinn: „Ef
mönnum finnst skynsamlegt að
minnka aflann við þau fyrirtæki sem
hafa staðið sig best og skilað bestum
hagnaði þá er það náttúrulega ein
aðferðin, en hún er þjóðhagslega
hættuleg. Við erum að gera meiri
peninga úr hvetju kílói sem við drög-
um úr sjó heldur en nokkrir aðrir.
Ef það á að breyta því þá er bara
verið að stofna til atvinnubótavinnu.“
Aðspurður um það hvort hann teldi
hugsanlegt að víkja frá hiutfalls-
skerðingu vegna byggðasjónarmiða
af einhveiju tagi sagði Sveinn: „Auð-
vitað verður byggðaröskun núna. Það
hefur alltaf verið vitað að byggða-
röskun hlyti að verða meðan verið er
að vinda ofan.af skipastólnum og fisk-
vinnslufyrirtækjunum, sem eru of
mörg. Hins vegar er það spurning
hvert fólk á að fara og ég held að
menn muni nýta sér betur það sem
þeir hafa fyrir. Menn geta að vísu
ekki farið út á trillunni sinni en ég
held að sjálfsþurftarbúskapur muni
aukast,“ sagði Sveinn. „Það hefur
alltaf verið vitað að „svikull væri sjáv-
arafli". Fiskur hvarf frá iandinu árum
saman fyrir mörghundruð árum án
þess að menn kynnu skýringar og
nein ofveiði væri á ferðinni,“ sagði
Sveinn. „En menn mega ekki gleyma
því að hin hliðin á hrellingunum eru
tækifærin, það er fullt af tækifær-
um.“
tekist að lifa loðnuleysið af. Að
undanförnu hefur verið vaxandi
sókn. í úthafskarfa, sem einkum
hefur komið frystitogurunum til
góða, og þar eru allmiklir möguleik-
ar til að jafna áfallið út innan grein-
arinnar.“
Hann segir að ljóst sé að skerð-
ingin muni koma verst niður á þeim
fyrirtækjum, sem sé illa undir áföll
búin og því miður séu fyrirtæki í
landinu almennt í þeirri stöðu. Hann
leggur áherslu á að rannsóknir á
hrygningu þorsksins verði efldar
og kannaðir verði möguleikar á að
ala upp staðbundna stofna. I þessu
sambandi sé eðlilegt að íslensk
stjórnvöld snúi sér til Norðmanna
um samvinnu, en þar í landi sé
fyrir hendi talsverð reynsla á þessu
sviði, auk þess sem Islendingar
hafi ekki yfir að ráða nægiiegu fjár-
magni til svona rannsókna.
Eðlilegt að jafna áfall-
ið út innan greinarinnar
- segir Halldór Ásgrímsson
HALLDÓR Ásgríinsson, varaformaður Framsóknarflokksins og fyrr-
verandi sjávarútvegsráðherra, segist afar hissa á þeim sjónarmiðum
talsmanna ríkisstjórnarinnar, að hugsanlegnr samdráttur á þor-
skafla muni einkum koma niður á þeim, sem hafi aflamark í þorski.
Slíkt komi að hans mati ekki til greina, heldur sé eðlilegt að jafna
áfallið út innan greinarinnar, eins og gert hafi verið þegar áföll
hafi orðið í loðnuveiðunum.