Morgunblaðið - 22.11.1996, Blaðsíða 12

12 FÖSTUDAGUR 22. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Fyrsta einkarekna leiðbeiningarþj ónustan í landbúnaði stofnuð
Nauðsyn að taka upp
samkeppni í þjónustu
Fyrsta einkafyrirtækið á sviði leiðbeiningarþjón-
ustu í landbúnaði var stofnað í vikunni. Eigandi
fyrirtækisins, Sverrir Bjartmarz, segist í s'amtali
við Egil Olafsson vera sannfærður um að þessi
þjónusta verði á næstu árum skilin frá Bændasam-
tökum íslands.
SVERRIR Bjartmarz landbúnaðar-
hagfræðingur hefur opnað fyrstu
einkareknu leiðbeiningarþjón-
ustuna í landbúnaði. Sverrir, sem
er fyrrverandi hagfræðingur
Bændasamtakanna, segist gera ráð
fyrir að gerðar verði grundvallar-
breytingar á skipulagi leiðbeining-
arþjónustunnar eftir eitt ár. Mikil
þörf sé á að innleiða samkeppni í
þennan hluta landbúnaðarins eins
og aðra þætti hans. Leiðbeiningar-
þjónustan sé of dýr í dag og ekki
nægilega árangursrík.
I fjárlagafrumvarpi fyrir árið
1997 er gert ráð fyrir að Bænda-
samtökin fái 80 milljónir og búnað-
arsambönd 47 milljónir til að standa
undir kostnaði við leiðbeiningar-
þjónustu. í athugasemd-
um með frumvarpinu
kemur fram að ríkið
áformi að draga úr fjár-
framlögum til þessarar
þjónustu á næstu árum.
Sverrir sagðist gera ráð fyrir að
stigið verði stórt skref í þessa átt
í íjárlagafrumvarpi fyrir árið 1998
og Bændasamtökin bregðast við því
með uppsögnum á ráðunautum eða
einhverjum öðrum hætti.
Breytingar árið 1998
Sverrir sagði að til að bytja með
kæmi hann ti! með að leggja áherslu
á að veita bændum rekstrarráðgjöf
og bókhaldsþjónustu. Bændur hafa
getað keypt þessa þjónustu af bún-
aðarsamböndum. „Þessi þjónusta
er niðurgreidd í dag. Ráðunautarnir
hafa sagt mér að þjónustan standi
undir launakostnaði, en ekki undir
leigu á húsnæði, kaupum á hugbún-
aði, vélbúnaði, ferðum og öðru
slíku. Samkeppnisstaða verður því
erfíð, en ég sé fram á miklar breyt-
ingar á þessu sviði og tel því tíma-
bært að stíga þetta skref núna.
Ég þarf tíma til að byggja upp
þá þjónustu_ sem ég er að fara af
stað með. Ég þarf að kynna mig
og koma mér upp gæðakerfi o.fl.
Þetta starf ætla ég að vinna á næsta
ári og miða við að ég verði tilbúinn
í slaginn á árinu 1998. Ég lít svo á
að þá verði Bændasam-
tökin og búnaðarsam-
böndin að setja upp gjald-
skrá fyrir þjónustuna. Ég
ætla að vera tilbúinn til
að takast á við samkeppn-
ina, hugsanlega í samstarfí við sér-
fræðinga víðar af landinu.“
Sverrir sagði að skynsamlegast
væri að skilgreina þá fjármuni sem
ríkið greiðir til leiðbeiningarþjón-
ustunnar sem svokallaðar grænar
greiðslur og borga þá beint til
bænda. Bændur gætu síðan valið
hvar þeir vildu kaupa þjónustuna.
„Það verður að koma samkeppni inn
í þessa þjónustu. Landbúnaðurinn
er núna að fá á sig
erlenda samkeppni og
sú samkeppni hlýtur
að verða að ná ti!
greinarinnar allrar.
Ráðunautarnir geta
ekki staðið fyrir utan
þessa samkeppni og
haldið í sinn hlut óháð
öllum brejfingum í at-
vinnugreininni. Ég geri
mér grein fyrir að þessi
breyting mun ekki
ganga átakalaust fyrir
sig, en ég tel að bænd-
ur eigi betra skilið. Sú
þjónusta sem þeir fá í
dag er of dýr og ekki
nægilega árangursrík."
Sverrir sagði að það væri mikið
af fólki í framhaldsnámi í landbún-
aði bæði hér á landi og erlendis.
Þetta fólk ætti enga möguleika á
að fá vinnu hjá Bændasamtökun-
um. Það myndi því leita annarra
leiða og knýja fram breytingar,
m.a. með því að stofna sjálfstæð
leiðbeiningarþjónustufyrirtæki.
Talað fyrir daufum eyrum
Sverrir varð stúdent frá Fjöl-
brautaskólanum í
Garðabæ 1983. Að loknu
búfræðiprófi frá Bænda-
skólanum á Hvanneyri
árið 1986 hélt hann til
Danmerkur og tók þar
bútæknipróf 1988. Síðar fór hann í
framhaldsnám í rekstrarhagfræði
með landbúnað sem aðalgrein í Há-
skólanum í Wisconsin og lauk prófí
1993. MS-prófi við sama skóla lauk
hann árið eftir. í upphafi árs 1995
hóf hann störf sem hagfræðingur
hjá nýstofnuðum Bændasamtökum
íslands.
Sverrir hefur í starfi sínu verið
óhræddur við að mæla fyrir tillög-
um um róttækar
breytingar á ýmsum
þáttum landbúnaðar-
kerfisins. Hann sagði
að stjórnendur
Bændasamtakanna
hefðu ekki verið
ánægðir með allar
þessar tillögur og al-
mennt mætti segja að
hann hefði talað þar
fyrir daufum eyrum.
Hann sagði að margir
bændur hefðu hins
vegar sýnt áhuga á
hugmyndum sínum og
sagðist því ekki kvíða
viðbrögðum þeirra við
þessari nýju þjónustu.
„Bændasamtökin hafa ekki
nægilega skýr markmið. Þau eru
upptekin við að leysa vandamál
gærdagsins, en framtíðarsýnin er
engin. Menn komast aldrei til þess
að velta því fyrir sér hvernig land-
búnað menn vilja sjá við upphaf
næstu aldar.
Bændasamtökin hafa staðið gegn
öllum breytingum á landbúnaðar-
kerfinu og því aðeins staðið að
breytingum ef þau hafa ekki getað
staðið gegn kröfum frá
ríkisvaldinu eða aðilum
vinnumarkaðarins. Svona
eiga menn ekki að vinna.
Menn eiga að vinna með
þessum aðilum af fullum
krafti eða vera skrefinu á undan
og hafa frumkvæði að breytingum.
Það hlýtur að vera markmið okkar
að hér verði rekinn öflugur landbún-
aður á næstu öld, en til þess þarf
að breyta ákveðnum hlutum og því
fyrr því betra.“
Sameiningin hefur engu skilað
Sverrir sagði að sameining Bún-
aðarfélags íslands og Stéttarsam-
Samkeppnis-
staðan verður
erfið
Sverrir Bjartmarz
Leiðbeining-
arþjónustan
er of dýr
bands bænda í upphafi árs 1994
hefði ekki skilað tilætluðum ár- j
angri. „Sameiningarkrafan kom frá
bændum vegna þess að þeim fannst
yfirbyggingin í greininni vera of
mikil. I þeirra huga var þessi að-
gerð árangursríkasta aðferðin til
að ná fram hagræðingu. Ég fullyrði
hins vegar að þetta hefur engu
skilað. Núna þegar ríkið er sífellt
að draga úr framlögum til leiðbein-
ingarþjónustunnar eru komnar
fram hugmyndir um að sameina )
leiðbeiningarþjónustuna RALA og )
bændaskólunum.
Það sjá auðvitað allir að Bænda-
samtökin sem stéttasamtök eiga
ekkert erindi inn í slíkt samkrull.
Verði þessi leið farin verður að
kljúfa Bændasamtökin aftur í
tvennt, annars vegar í stéttasamtök
og hins vegar í leiðbeiningarþjón-
ustu. Það sem menn áttu að gera
var að breyta leiðbeiningarþjón-
ustunni sjálfri og ná þannig fram
raunverulegri hagræðingu." j
Víða þörf á breytingum
Sverrir sagði mikla þörf á breyt-
ingum í landbúnaði. Hann sagðist
t.d. telja mistök hjá Landssambandi
kúabænda að óska eftir óbreyttum
búvörusamningi, en viðræður
standa nú yfir milli ríkisins og kúa-
bænda um nýjan samning. Hann |
benti á að afkoma kúabænda hefði
verið að versna á síðustu árum og
með því að fara fram á óbreyttan )
samning væru þeir að sætta sig við
að sú þróun héldi áfram.
„Það þarf að gera ákveðnar
breytingar svo að þessari þróun
verði snúið við. Eitt af því er að
gera breytingar á flutningskostn-
aði. I Bretlandi fá bændur afslátt
af flutningi ef þeir framleiða mikla
mjólk. Hér borga allir það sama j
fyrir flutninginn sama hvort þeir
eru með mikla framleiðslu eða litla,
eða hvort þeir búa við hliðina á |
mjólkursamlaginu eða í mörg
hundruð kílómetra fjarlægð frá
því. Þetta hefur leitt til þess að
framleiðslan er smátt og smátt að
flytjast á óhagkvæmari lands-
svæði.“
Sverrir sagði að ef menn áttuðu
sig ekki á að bændur yrðu að fá
að njóta hagkvæmninnar hvað
varðar stærð og búsetu myndi ís-
lenskur mjólkuriðnaður smám sam- 1
an veikjast í samkeppninni við inn-
fluttar vörur.
Frumvarp um Þróunarsjóð sjávarútvegsins
Útgerðin taki
þátt í hafrann-
sóknakostnaði
ÖSSUR Skarphéðinsson sagði í um-
ræðum um stjómarfrumvarp um Þró-
unarsjóð sjávarútvegsins, sem Þor-
steinn Pálsson sjávarútvegsráðherra
mælti fyrir á Alþingi í gær, að í frum-
varpinu væri að finna vísi að veiði-
leyfagjaldtöku. Átti Össur þar við
ákvæði frumvarpsins um fyrirhugað
fyrirkomulag á innheimtu gjalds af
hverju þorskígildi aflaheimilda til
fjármögnunar sjóðsins, en honum er
samkvæmt umræddu frumvarpi ætl-
að að hætta styrkveitingum til úreld-
ingar fiskiskipa og fiskvinnsluhúsa
og fjármagna þess í stað kaup á
nýju hafrannsóknaskipi.
Þorsteinn sagði það ekki vera
neina nýjung, að hann teldi eðlilegt
að útgerðin taki þátt í kostnaði af
hafrannsóknum með greiðslu slíks
gjalds. Enginn ágreiningur hefði
verið uppi um það, að meginuppi-
staðan í Þróunarsjóðsgjaldi væri
gjald á aflaheimildir. „Þessi skatt-
lagning hefur verið við lýði alveg frá
byijun kvótakerfisins," sagði ráð-
herrann.
Pétur H. Blöndal kallaði þessa
gjaldtöku af kvótanum vísi að auð-
lindaskatti, sem hann væri mótfall-
inn. Hann sagði hins vegar eðlilegt,
að sjávarútvegurinn „borgi þær
rannsóknir sem eru beint í hennar
þágu“. Hánn tók einnig undir, að
þörf sé á nýju hafrannsóknaskipi,
en benti á að á sama tíma væri stefnt
að kaupum á nýju varðskipi. Stakk
Pétur því upp á því að þessi skipa-
kaup yrðu sameinuð, þ.e.a.s. að
keypt yrði skip sem mætti samnýta
hvort tveggja til rannsókna og land-
helgiseftirlits „og spara með því
jafnvel milljarða".
Efasemdir um gildi
„sólarlagsákvæðis"
Svanfríður Jónasdóttir og fleiri
þingmenn lýstu efasemdum um gildi
svokallaðs „sólarlagsákvæðis" frum-
varpsins, sem gerir ráð fyrir að sú
gjaldtaka sem lögð er til í frumvarp-
inu leggist af árið 2006 og aðrir
þættir laganna renni úr gildi árið
2009. Sagði Svanfríður líklegra, að
upp ættu eftir að koma aðstæður,
sem yrðu til þess að ástæða þætti
til að nýta þessa gjaldheimtuleið til
fjármögnunar annarra verkefna en
kaupanna á þessu eina skipi fyrir
Hafrannsóknastofnun.
Morgunblaðið/Kristinn
mu ýjrfa

Málþing um óhefðbundnar lækningar
FJÖLMENNI sótti málþing Náttúrulækningafélags
Reykjavíkur sem haldið var í Þjóðleikhúskjallaran-
um á miðvikudag. Rætt var um kenningar dr.
Andrew Weil en hann telur meðal annars að of
mikil áhersla sé lögð á að kveða niður sjúkdóma
í stað þess að komast að rótum vandans.
Að sögn Árna Gunnarssonar, framkvæmda-
stjóra HNLFÍ, sem stjórnaði umræðunum, er dr.
Weil með þekktari fræðimönnum í Bandaríkjunum
í sínum fræðum og er bók hans Lækningamáttur
líkamans nýlega komin út í þýðingu Þorsteins
Njálssonar Íæknis. „Að mínu mati var þetta tíma-
mótafundur að því leyti að þarna voru læknar sem
eru þekktir á sínu starfssviði og ég held að þessi
fundur hefði verið óhugsandi fyrir tíu árum,“
sagði Árni.
I
í
I
í
I
I
I