Morgunblaðið - 22.11.1996, Blaðsíða 42

42 FÖSTUDAGUR 22. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Landbúnaður
án framtíðarsýnar?
TIL stendur að breyta Stofnlána-
deild landbúnaðarins, því skilja
verður á milli Búnaðarbankans og
Stofnlánadeildarinnar vegna nýs
rekstrarforms bankans.
Um leið gefst tækifæri til að
leggja Stofnlánadeildina niður, eða
færa hana, sem fjárfestingasjóður
landbúnaðarins, í nútímalegt horf
og er ekki vanþörf á.
Þegar liggja tillögur fyrir um
breytingar og er það tilefni þessara
skrifa. Mér sýnist að það stefni í
enn eitt slys í stjómun á félags-
kerfi og hagkerfi landbúnaðarins.
Hagræðing eða skollaleikur
Nýlega gerðist það slys að Stétt-
arsamband bænda og Búnaðarfélag
íslands voru sameinuð í „hagræð-
ingarskyni". Það hefði sjálfsagt átt,
að minnsta kosti, að leggja Búnað-
arfélag íslands niður, vegna þess
að það var að mestu hætt að þjóna
sinu hlutverki. Með sameiningunni
minnkaði báknið lítið enda voru til-
lögumar unnar af forsvarsmönnum
og starfsmönnum þessa sama
bákns. Það má því spyija hvort
búnaðarsamtökin séu búin að
gleyma tilgangi sínum og hvort þau
starfi aðallega til að tryggja eigin
tilvist. Tillögurnar um nýja stofn-
lánadeild benda eindregið til þess,
enda innihalda þær ekki neina ný-
hugsun og hafa enga framtíðarsýn.
Kostnaðarsamir
fortíðardraugar
Stofnlánadeildin starfar í dag á
þann veg að lánað er út til margra
málaflokka og í flestum þeirra eru
lágir vextir, þ.e. 2%. Til að niður-
greiða vextina er innheimt fram-
leiðslugjald af seldum vörum alveg
óháð því hvort framleiðendur hafi
tækifæri til að nýta sér lánin eða
ekki.
Augljóst er að þessu kerfi var
komið á á þeim tímum þegar skort-
ur var á landbúnaðarvömm og er
því framleiðsluhvetjandi. í dag þeg-
ar offramleiðsla er, höfum við ekk-
ert með slíkt kerfi að gera. Við
verðum að framleiða rétt magn og
af réttum gæðum til að uppfylla
kröfur markaðarins.
Hin einstöku bú verða að fá tæki-
færi til að hagræða til þess að
standast samkeppni, ekki bara við
útlönd heldur líka við nágranna
sína. Starfsgreinin má
ekki heldur vera hlaðin
stærri yfírbyggingu en
hún þarf til að fá nauð-
synlega þjónustu. Af-
leiðingin af núverandi
lánakerfi er að við höf-
um mátt búa við of-
framleiðslu í hátt á
annan áratug og með
kvótakerfí og allskonar
framleiðslustýringu í
þokkabót er nánast
ókleift fyrir megin-
þorra bænda að kom-
ast inn í nútímann og
hjálparlaust hrista Pétur
miðstýringu og ráð- N. Ólason
stjórnarkerfín af sér.
Sjóðagjöldin sem stofnlánadeildin
nærist á eru innheimt í afurðastöðv-
unum og sölufyrirtækjum og eru
því ekki sýnileg fyrir bóndann, enda
algengt að bændur haldi að aðrir
borgi gjöldin, þ.e. neytendur, sem
á endanum er rétt. Ætla mætti að
annað hljóð kæmi úr stéttinni ef
gjöldin væru innheimt beint hjá
bóndanum með gíróseðli.
Bændur verða að vera meira
meðvitaðir um hagsmunamál sín
og stjórnvöld verða að hætta að
nota landbúnaðarframleiðslu sem
hagstjórnartæki.
Ljós framtíðarinnar
Stjórnvöld landsins hafa undan-
farin ár gert samninga, annars veg-
ar við Evrópubandalagið um þær
viðskiptareglur sem gilda innan
bandalagsins og hinsvegar um al-
þjóðleg viðskipti í sambandi við
GATT.
Skilaboðin frá þeim eru skýr, það
verður mest allt að byggjast á lög-
málum markaðarins og þær stofn-
anir og fyrirtæki sem standast ekki
samkeppni verða að hætta starf-
semi. Ekki verður lengur færður
arður úr sjávarútvegi til annarra
atvinnuvega eins og var áður í
gegnum gengisskráningu.
Ef styrkja á landbúnaðarfram-
leiðslu er aðeins um beina styrki
úr ríkissjóði að ræða eða hærra
verð fyrir vöruna.
Faðir vor, þú sem ert í
Bændahöllinni
Ef núverandi lánakerfi er haldið
áfram verða afleiðingarnar dapur-
KYNNING í LAUGAVEGSAPOTEKI I DAG KL. 14-18
Glæsilegt Vichy úr fylgir kaupum á Vichy vönum
ef keypt er fyrir kr. 2500 eöa meira *
VICHYI
HEIL9UUUD HÚÐARINNAR
legar. Framtakssemi
og frumkvæði hjá
bændum hverfur í æ
ríkari mæli, því gagns-
laust er að betjast ef
enginn árangur er
sýnilegur framundan.
Lánað verður áfram
eftir gömlum smábýla-
sjónarmiðum og geð-
þóttaskömmtun og
stofnunin mun áfram
nærast á „afurða-
skatti“ fram hjá hinum
raunverulegu hags-
munum bænda, sem
munu sökkva dýpra og
dýpra í skuldafeni og
missa hæfíleikann til
að takast á við nokkuð sem heitir
samkeppni. Þá er dæminu snúið
við, þá starfa bændur í þeim til-
gangi að halda lífi í félags- og þjón-
ustustofnunum sínum en ekki
öfugt. Eða er kannski staðan þann-
ig í dag?
Bændur þurfa ekki að láta sér
detta í hug að nein af þessum stofn-
unum muni leggja sjálfa sig niður
þó þær séu fyrir löngu hættar að
þjóna hlutverki sínu. Það sannast í
frétt í Morgunblaðinu 5. nóvember
sl., þar sem bankastjóri Búnaðar-
bankans og forstjóri Stofnlána-
deildar eru byrjaðir að beijast og
sá síðamefndi er farinn að koma
með hótanir varðandi kynslóða-
skipti. Hótanir hafa líka komið fram
um það að vextir á gömlum lánum
muni hækka. Það vantar ekki ráð-
stjórnarþumalskrúfurnar hjá þess-
um körlum.
Framtíðarsýn og
stefnumörkun
Það er aðeins þú, bóndi, sem
getur komið einhveijum breyting-
um á eða þá ríkisstjórn landsins ef
hún hefur þá einhvern áhuga á að
Ofbeldi af þessu tagi er,
segir Pétur N. Olason,
er algengt í ráðstjórnar-
ríkjum.
fylgja eftir sinni eigin stefnumörk-
un.
Stofnlánadeild landbúnaðarins
verður að leggja niður. Aðferðirnar
við lánveitingar og innheimtu af-
urðaskatts eru úreltar fyrir löngu
og tilheyra ráðstjórnartímanum eða
þeim tíma þegar skortur var á land-
búnaðarvörum. Ef þörf er fyrir
lánasjóð í landbúnaði verður hann
að vera sjálfbær. Ef þörf er fyrir
styrki er það hlutverk stjórnvalda
að taka pólitíska ákvörðun um það
og styrkurinn verður að koma úr
ríkissjóði. Hugsanlegt er að bú-
greinar hafí mismunandi þörf fyrir
sérstaka lánasjóði, sumar búgreinar
hafa enga þörf. Þó þörf sé fyrir
lánsfé, má þar nefna t.d. gróðrar-
stöðvar sem framleiða garðplöntur.
Þær eru samt, með dómi, skikkaðar
til að borga afurðaskatt þó að kerf-
ið að miklu leyti hafí meinað þeim
aðgang að þeim hlunnindum sem í
boði eru, eða þá að þeir hafa ekk-
ert með það að gera. Ofbeldi af
þessu tagi er algengt í ráðstjórnar-
ríkjum en samrýmist ekki nútíma
stjórnar- og viðskiptaháttum á
Vesturlöndum.
Ákall úr djúpinu
Ef bændur almennt eru orðnir
það sljóir og hafa þá aumu framtíð-
arsýn að þeir vilji halda í þetta
gamla kerfi, hljóta minnihlutahópar
að gera þær lágmarkskröfur til
stjórnvalda að fá tækifæri til að
víkja sér undan ofbeldinu og fá
frelsi til að velja um þátttöku eða
ekki.
Það eru mín tilmæli ti! hins al-
menna bónda, að hann láti heyra í
sér, því ekki virðist mér fjölmennur
hópur vera að gæta hagsmuna
hans, og til stjórnvalda, að taka
ákvörðun í samræmi við sinn eigin
boðskap: Að leggja nú niður Stofn-
lánadeild landbúnaðarins, og lofa
bændum landsins að koma með
öðrum landsmönnum inn í framtíð-
ina en ekki skilja þá eftir í stofnana-
feni fortíðar.
Höfundur er garðyrkjubóndi.
Miðborgin að
næturlagi um helgar
MIÐBORGIN hefur
verið undir smásjá í
langan tíma - sérstak-
lega hinar óskipulögðu
útihátíðir að kvöld- og
næturlagi um helgar.
Lögreglan hefur látið
gera úttekt á málum
þar með ákv. millibili í
gegnum árin, lagt fram
tillögur til úrbóta, en
of sjaldan uppskorið
laun erfiðis síns.
Mikilvægt er að fólk
geri sér grein fyrir því
að leyfi hafa verið gef-
in fyrir um 80 vínveit-
ingastöðum á svæðinu
á milli Rauðarárstígs
og Garðastrætis. Leyfilegur gesta-
Qöldi á þeim er nálægt 10.000
manns ef allir staðirnir væru full-
nýttir. Þeir bjóða upp á þjónustu
að kvöld- og næturlagi með áherslu
á helgarnar. I mörgum tilvikum
má fólk eldra en 18 ára vera þar
inni, þótt þar megi ekki veita áfengi
öðrum en þeim, sem náð hefur 20
ára aldri. Það er því eðlilegt að
margir séu á ferli þarna á svæðinu
á afgreiðslutíma vínveitingahús-
anna. Þess ber einnig að gæta að
fólki, eftir að það hefur náð til-
teknum aldri, er fijálst að fara ferða
sinna um götur og torg borgarinn-
ar. Lögum samkvæmt verða þeir
sem yngri eru að vera í fylgd með
foreldrum eða forráðamönnum eftir
að utivistartíma lýkur.
Á venjulegu föstudagskvöldi eru
um 100-200 manns á ferli í mið-
borginni fram að miðnætti. Um
miðnætti eykst fjöldinn lítillega eða
upp í um 500 manns. Eftir að öllum
stöðunum hefur verið lokað á sama
Ómar Smári
Ármannsson
tíma safnast saman
um 2.500-5.000 manns
á mjög lítið svæði. Þá
eru þar flestir á aldrin-
um frá 18 ára upp í
25 ára.
Börn og unglingar
undir 16 ára aldri eru
nú að mestu horfin úr
miðborginni. Eftir að
lögreglan og félags-
málayfirvöld gerðu
samræmt átak í því að
koma börnunum frá
svæðinu og hvetja til
hertra eftirfylgju-
reglna um útivistar-
tíma hefur ástandið
hvað varðar þann ald-
urshóp gerbreyst í miðborginni.
Stundum kemur það fyrir, sérstak-
lega á haustin við upphaf skóla og
á vorin við lok skóla, að færa þurfi
börn undir 16 ára aldri í sérstakt
athvarf í miðborginni þangað sem
þau eru sótt af foreldrum sínum.
Þeim, sem þangað hefur þurft að
flytja, hefur hins vegar fækkað
mjög síðari misseri. í haust sáust
varla börn á svæðinu.
Aldurshópurinn 16-19 ára er og
hefur verið vandamál. Þess ber þó
að geta þegar talað er um vanda-
mál að það lýtur aðeins að tiltölu-
lega fáum einstaklingum, sem eru
á svæðinu. Þessi hópur hefur þörf
fyrir að hitta félagana á vísum stað
og hann kemur til með að gera það
eftir sem áður. Aðalmálið er við
hvaða aðstæður og í hvernig ástandi
þau hittast.
Helsta vandamál þessa saman-
safnaðar er áfengisdrykkjan. Allt
of margir drekka illa og eru afleið-
ingarnar eftir þvi. Þá er og áber-
Edda Björgvinsdóttir
NO NAME andlit ársihs.
NO NAME
' COSMETICS ———
Snyrtivörukynning
ídagkl. 14-18 íffVto)
Frí kynningarförðun. » 7
andi hversu margt ungt fólk er
mikið drukkið þegar líða tekur á
nóttu. Mikið hefur verið rætt og
ritað um áfengisneyslu íslenskra
unglinga, en meiri samstöðu og
þátttöku hinna fullorðnu virðist
vanta inn í þá baráttu svo von
megi verða um meiri árangur. Og
hvernig á unga fólkið að taka varn-
aðarorð fullorðinna góð og gild ef
fordæmi þeirra sömu er síðan á
annan veg í verki? í dag eru fyrir-
myndirnar ekki alveg sjálfar sér
samkvæmar og kannski þess vegna
eru hlutirnir eins og þeir eru. Þá
verður ungt fólk fyrir miklu áreiti
Lögregla og félags-
málayfirvöld sameinuð-
ust um að koma börnum
yngri en 16 ára úr mið-
borginni að næturlagi.
Omar Smári Ar-
mannsson telur að eftir
það hafi ástandið ger-
breyst og sá aldurhópur
sjáist varla um helgar.
í okkar samfélagi, en tilgangurinn
með því er ekki síst að hvetja til
neyslu vöru, sem aðrir geti grætt
á. Við þá iðju er velferð unga fólks-
ins því miður lítils metin.
Af framangreindu má sjá að
lausn á málum miðborgarinnar er
ekki einföld, en með ákv. ákvörðun-
um, sem og samræmdum, víðtæk-
um og samstiga svæðisbundnum
aðgerðum þeirra sem þar koma
nærri málum ásamt góðri þátttöku
og ekki síst jákvæðum viðbrögðum
almennings er hægt að ná fram
verulegum úrbótum í miðborginni
að næturlagi um helgar.
Höfundur er
aðstoðaryfirlögrcgluþjónn í
Reykjavík.