Morgunblaðið - 05.07.1997, Blaðsíða 26

26 LAUGARDAGUR 5. JÚLÍ 1997
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Stöðnunin
og lýðræðið
í ÞRÓAÐASTA lýð-
ræðisrlki heims, Sviss,
er almenningi treyst til
að hafa skoðanir. Fólk-
inu sem þar býr er
einnig treyst til þess
að taka ákvarðanir er
varða líf þess og fram-
þróun samfélagsins
sem það býr í. Þetta
er gert með þjóðarat-
kvæðagreiðslum.
í mörgum öðrum
löndum þ.á m. á ís-
landi treysta stjórn-
málamenn og þau öfl
sem mynda valdastétt-
ina í landinu fólkinu
ekki til að hafa skoðan-
ir. Þeir telja sig hæfari en almenn-
ing til að vita hvað fólkinu er fyrir
bestu. Þess vegna er fólkinu ekki
treyst til að taka ákvarðanir. Það
gera stjórnmálamennirnir. Á íslandi
er fólkinu ekki treyst til að segja
hug sinn í þjóðaratkvæðagreiðslum.
Þess í stað er lýðnum I landinu leyft
að kjósa einn stjórnmálaflokk á
fjögurra ára fresti. Fólkið hefur síð-
an engin áhrif á hvað þessi flokk-
ur, sem jafnan lýtur fámennisstjóm,
ákveður að gera eða með hveijum
hann ákveður að starfa.
Stjómmál snúast um forgangs-
röðun verkefna í samfélaginu. Fólk-
ið í landinu er hins vegar aldrei
innt álits á þeirri forgangsröðun.
Stjórnmálamenn ráðstafa pening-
um skattborgaranna en fólkið er
aldrei spurt hvort það sé þeim
ákvörðunum sammála eða hvort
það telji önnur verkefni brýnni.
Sjúkradeildum er lokað vegna fjár-
skorts en fólkið er aldrei spurt hvort
það vilji t.a.m. að á næstu ámm
verið dregið úr fjárstuðningi við rík-
iskirkjuna eða -listamenn til að
unnt reynist að veita hinum sjúku
þá þjónustu, sem þeir þurfa á að
halda. Slíkar spumingar má auð-
veldlega bera fram í þjóðarat-
kvæðagreiðslu og það er öldungis
sjálfsagt að gera það.
Skjólgarðar atvinnumanna
Stjómmálaflokkar á íslandi hafa
snúist upp í andhverfu sína. Upp-
runalega voru þeir vettvangur þar
sem saman komu menn með svipaða
lífssýn og þar sem fram fór pólitísk
umræða, landi og þjóð til heilla.
Nú eru stjórnmálaflokkar fyrst
og fremst skjólgarðar atvinnu-
manna, sem upphafið
hafa eigið mikilvægi
og telja sig hæfa til að
hafa vit fyrir almenn-
ingi. „Leiðtogarnir"
ríkja í skjóli flokksins
gegn því að gæta hags-
muna ráðandi afla inn-
an hans. Foringjadýrk-
unin, sem er andlýð-
ræðislegt fyrirbrigði í
eðli sínu, er grundvall-
aratriði, nauðsynleg
forsenda þess að völd
og hagsmunir verði
tryggð. Næstmikil-
vægasta fyrirbrigðið er
„flokksaginn", annað
fullkomlega andlýð-
ræðislegt atriði, sem stjórnmála-
menn á borð við Lenín höfðu glögg-
an skilning á. Þetta tvennt, for-
ingjadýrkunin og flokksaginn,
tryggir síðan óbreytt ástand og
Núverandi kerfi hefur
gengið sér til húðar,
segir Asgeir Sverris-
son, það er ekki lýð-
ræðislegt í nútímaleg-
um skilningi og hefur
í för með sér stöðnun
og spillingu.
kæfír alla umræðu um grundvallar-
atriði.
Forsætisráðherra íslands er jafn-
an formaður stjórnmálaflokks sem
kjörinn hefur verið með einhveijum
tugum eða hundruðum atkvæða.
Fólkið í landinu hefur engin áhrif
þar á og getur með engum hætti
tjáð sig um gjörðir og stefnu forsæt-
isráðherrans og stjómar hans fyrr
en eftir íjögur ár. Þá getur það
annaðhvort kosið viðkomandi flokk
og alla þá og allt það sem honum
tilheyrir eða ákveðið að styðja ann-
an flokk og alla þá og allt það sem
honum tilheyrir. Og fólkinu er
bannað að hafna öllum valkostun-
um. Vilji það engan flokk styðja
þarf það annaðhvort að sitja heima
og þar með fyrirgera lýðræðislegum
rétti sínum til að taka þátt í kosn-
ingum eða skila auðu sem er alls
Ásgeir
Sverrisson
STEINAR WAAGE
/” SKÓVERSLUN "N
Domus Medica, sími 551 8519
Tongurlaugardagu7|j
Opið til kl. 16.00
Verð 995>—
Verð áðuO^S;-
Litur: Svartir
Stærðir: 25—35.
PÓSTSENDUM SAMDÆGURS
Hjá verslun okkar í Domus Medica (Egilsgötu 3)
eru ávallt næg ókeypis bílastæði
Hvers vegna
hætta stúlkur
í íþróttum?
ekki það sama og að lýsa yfir því
að viðkomandi treysti sér ekki til
að styðja neinn þann flokk sem
boðið hefur fram.
Þetta fyrirkomulag er andlýð-
ræðislegt vegna þess að það brýtur
gegn þeim grundvallarrétti fólksins
í landinu að fá að tjá skoðanir sínar
pg taka ákvarðanir. í dvergríki sem
íslandi er þetta fyrirkomulag stór-
hættulegt þar sem það býður þeirri
hættu heim að leikreglur séu hunds-
aðar en þess í stað sé leikið sam-
kvæmt reglum kunningjasamfé-
lagsins.
Allar forsendur eru fyrir því á
íslandi að innleitt verði svonefnt
„beint lýðræði", þ.e. lýðræði þjóðar-
atkvæðagreiðslunnar. Þjóðin er fá-
menn, prýðilega menntuð og
áhugasöm um þau málefni sem
snerta samfélagið. Tölvueign er
óvíða meiri sem gerir að verkum
að auðvelt og ódýrt er að nálgast
upplýsingar um málefni þau og
sjónarmið sem borin kunna að verða
fram í þjóðaratkvæðagreiðslu. Fjöl-
miðlar eru öflugir og hafa mikla
útbreiðslu.
Þeir sem hafa atvinnu sína og
fjárhagslegan ávinning af því að
hafa vit fyrir fólkinu í landinu, eru
þessu vitanlega andvígir. Upp til
hópa telja þeir þetta fyrirkomulag
óhentugt og kveðast óttast að það
sé þjóðfélaginu óhollt að „klofning-
ur“ skapist með reglulegu millibili.
Þetta er alrangt. Slíkur ágreiningur
er nauðsynlegur í þróuðu lýðræðis-
ríki og verður með tímanum eðlileg-
ur þáttur í þjóðlífinu. Reglurnar
gætu ekki verið skýrari: valdið er
í höndum fólksins, meirihluti þess
ræður og minnihlutinn virðir niður-
stöðuna.
Núverandi fyrirkomulag hefur
hins vegar í för með sér stöðnun
sem er það sama og afturför í nú-
tímanum. Stöðnunin er hins vegar
mikilvægasta forsenda þess að ekki
verði hröflað við valda- og hags-
munahópum. Þess vegna fer svo
hróplega lítil umræða fram á Ís-
landi um pólitísk grundvallaratriði.
Hagsmunir flokkanna, sem öllu
ráða, eru almennt þeir að sem
minnstar breytingar verði.
Stjórnmálaflokkar eru hags-
munasamtök atvinnumanna. Eng-
inn munur er í raun á þeim og öðr-
um hagsmunasamtökum I þjóðfé-
laginu. Oft hefur það gerst að
stjórnmálamenn hafi einnig verið
verkalýðsleiðtogar enda er það
sama starfíð. Líkt og gildir um
önnur verkalýðsfélög og hagsmuna-
samtök er löngu tímabært að dreg-
ið verði úr völdum og forréttinda-
stöðu stjórnmálamanna og flokka
þeirra. Það verður einungis gert
með því að innleiða beint lýðræði
sem er hið nútímalega tæki fólksins
til að segja hug sinn og ráða lífí
sínu í samfélaginu.
Valkostirnir eru í raun ekki
margir. Núverandi kerfi hefur
gengið sér til húðar, það er ekki
lýðræðislegt í nútímalegum skiln-
ingi og hefur í för með sér stöðnun
og spillingu. Verði því ekki breytt
mun sú skoðun njóta vaxandi fylgis
í nánustu framtíð að langtímahags-
munir almennings á íslandi felist í
því að hið pólitíska vald verði flutt
úr landi með aðild að Evrópusam-
bandinu.
Höfundur er lýðræðissinni,
skattborgari og blaðamaður.
Pennavinir í 210 löndum.
International Pen Friends.
Sími 881 8181.
ER UNDIRRITAÐUR hóf nokkur
afskipti af íþróttum fyrir röskum
20 árum var eitt helsta áhyggjuefni
íþróttaforystunnar brottfall stúlkna
úr íþróttunum. Haldnar hafa verið
ráðstefnur og mörg erindi flutt um
málefnið en harla lítið hefur miðað
áleiðis. Því miður.
Mér virðist einkum
hafa verið einblínt á
það hvað það er í fari
stúlknana eða í gerð
samfélagsins er gerir
það að verkum að
stúlkur verða fráhverf-
ar íþróttum er þær
komast á táningsár.
Eg leyfi mér að láta
þá skoðun í ljós að þar
sé verið að leita lanagt
yfir skammt. Ástæðan
liggur fyrst og fremst
hjá íþróttafélögunum
sjálfum og landssam-
tökum þeirra.
Sem dæmi má nefna
að í handknattleik og knattspyrnu
er nokkurt jafnræði með kynjunum
hvað iðkenda fjölda varðar upp að
13-14 ára aldri enda mæðir skipu-
lag og umsjón með starfínu víðast
hvar mjög á foreldrum. Eftir það
minnka afskipti foreldra og fer þá
mjög að halla á stúlkumar. Það er
á þeim tímapunkti sem hreyfíngin
bregst. Er kemur í efsta aldurs-
flokk, þ.e.a.s. í meistaraflokk, keyr-
ir um þverbak. í Reykjavík eru t.d.
einungis tvö félög, KR og Valur,
er tefla fram meistaraflokki kvenna
í knattspyrnu og handknattleik.
Stórveldið KA á Akureyri teflir
hvorki fram meistaraflokki kvenna
í knattspyrnu né handknatleik. Aft-
urelding í Mosfellsbæ teflir ekki
fram meistaraflokki kvenna í hand-
knattleik. Vitað er að á nokkrum
stöðum á landinu, s.s. á Akureyri,
fá stúlkurnar að leika undir merkj-
um viðkomandi íþróttabandalags
eða íþróttafélags gegn því nánast
að sjá um sig sjálfar. í þessu felst
frekleg mismunun sem ekki verður
látin óátalin.
Nokkuð Ijóst liggur fyrir að áhugi
stúlkna er ekki minni en drengja
fram undir fermingu en verulega
dregur úr honum þá vegna þeirrar
óvirðingar sem stúlkum er oft sýnd.
Nefna má nýleg dæmi. Er keppni
hófst í efstu deild kvenna, Stofn-
deild sem nú kallast svo, 25. maí
sl. var hvorki fulltrúi Knattspyrnu-
sambands íslands né fulltrúi
styrktaraðila viðstaddur upphaf
mótsins. Þar af leiðandi var mótið
ekki sett með formlegum hætti.
Áhorfendur voru sárafáir þar sem
leikurinn var ekki eða mjög lítið
auglýstur.
Annað nýlegt dæmi má nefna er
að þegar Haukar og Stjarnan léku
í bikarkeppni Knattspymusam-
bands íslands, sem nú heitir Coca
Cola bikarinn, kom fyrir atvik sem
er óafsakanlegt. Að venjulegum
leiktíma loknum var jafnt og kom
til framlengingar. Dómari leiksins
ákvað að framlengingin skyldi vera
2x10 mín. þrátt fyrir að í „biblíu"
knattspyrnumanna, mótaskrá KSÍ,
stendur að framlenging skuli vera
2x15 mín. í lok leiksins upphófst
leiðinleg rekistefna þar sem ýmis
orð voru látin falla sem betur hefðu
verið látin ósögð. Ekki hefði komið
til þessarar rekistefnu ef eftirlits-
dómari hefði verið á leiknum sem
fylgst hefði með framkvæmd hans
af hálfu KSÍ. Uppákoma þessi setti
leiðinlegan endi á bráðskemmtileg-
an leik tveggja góðra liða þar sem
leikmenn lögðu sig alla fram. At-
viksins var hvergi getið í fjölmiðlum
þar sem engin þeirra sá ástæðu til
að vera með fréttamann á staðnum
enda „bara“ um kvennaleik að ræða.
Atvik sem þessi hefði mjög
trauðla átt sér stað þegar piltar eiga
í hlut og allir geta séð fyrir sér fjöl-
miðla moldviðrið sem því hefði fylgt
hefði það engu síður gerst. Ekki
hefur heyrst stuna né hósti frá KSÍ
vegna þessa máls og lágmark væri
að biðja þær stúlkur sem hlut eiga
að máli afsökunar. Á
þann hátt væri hægt
að bjarga því sem
bjargað verður en hætt
er við að atvik sem
þessi draga stórlega úr
virðingu þeirra fyrir
íþróttinni.
Ekki má skilja orð
mín sem svo að KSÍ sé
alvont hvað varðar
málefni kvenna. Þar er
á ýmsan hátt unnið
gott starf og tína má
til sambærileg dæmi
úr öðrum íþróttagrein-
um. Aðalatriðið er að
eitt atvik sem þetta er
einu sinni of oft.
Hvað er til ráða?
Nokkuð einsýnt er að íþróttafor-
ustan veldur því ekki að jafna að-
stöðumun kynjana í íþróttum hér á
Núverandi kynjamis-
munun í íþróttum er,
segir Erling Asgeirs-
son, til háborinnar
skammar.
landi. Hér verða því stjórnvöld að
grípa inn í með einhveijum hætti.
Við sveitarstjórnarmenn verðum
að hugsa okkar gang hvað þetta
varðar. Öll uppbygging íþróttaað-
stöðu hveiju nafni sem hún nefnist
er nær undantekningarlaust á
kostnað og ábyrgð sveitarfélagana.
Ekki er óeðlilegt að eftir því verði
gengið að fullur jöfnuður sé milli
kynjanna við afnot af þessum mann-
virkjum. Fróðlegt væri t.d. að heyra
hvort ástandið í þessum málum í
Reykjavík samræmis jafnréttishug-
sjón R-listans.
Ekki er óeðlilegt að hið háa Al-
þingi setji þau skilyrði við fjárveit-
ingar til íþróttahreyfíngarinnar að
íþróttasamband íslands sjái til þess
að jafnræði sé milli kynja hvað íjár-
veitingar varðar. Hvernig litist al-
þingismönnum annars á það að sitja
undir því að fjárveitingar til heil-
brigðis og skólamála skiptust þann-
ig að 80% færu til karla og 20% til
kvenna en undirritaður hefur tilfínn-
ingu fyrir því að þannig sé skipting
þeirra ljármuna sem til íþróttahreyf-
ingarinnar renna.
Til forystu ÍSÍ vil ég beina þeirri
hugmynd að það verði sett í lög um
landsmót að félögum innan vébanda
ÍSÍ sem taka vilja þátt I landsmóti
(Islandsmóti) verði gert skylt að
tefla fram bæði karla- og kvennalið-
um í viðkomandi íþróttagrein ásamt
því að standa fyrir unglingastarfi
fyrir bæði kynin. Að sjálfsögðu má
gefa þeim félögum sem ekki hafa
séð sóma sinn í því að sinna öllum
þessum þáttum aðlögunartíma en
ekki of langan. Fullyrða má að ef
þetta kæmist til framkvæmda þá
yrði það fljótvirkasta einstaka að-
gerðin, sem hægt væri að grípa til
I þeim tilgangi að auka þátttöku
stúlkna í keppnisíþróttum.
Alþingismenn, sveitarstjórnar-
menn og íþróttaforustan verða hér
að taka höndum saman, taka á
málinu af festu því núverandi kynja-
mismunum í íþróttum á íslandi er
til háborinnar skammar.
Höfundur er bæjarfulltrúi og
formaður bæjarráðs í Garðabæ.
Erling
Ásgeirsson