Morgunblaðið - 22.02.1998, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 22. FEBRÚAR 1998 11
FLOTKVÍIN, sem ætlað er að flytja Keiko í, verður á stærð við hálfan
fótboltavöll. Hér sést módel af kvínni.
NOLAN Harvey, yfírþjálfari Keiko, stendur við veggmynd af hvalnum,
sem sennilega hefur verið rannsakaður meira en nokkur annar hvalur.
Hefur verið fyrir-
myndarnemandi
Sama ár var frumsýnd myndin
Frelsið Willy 2.1 hana voru notað-
ar tökur úr fyrri myndinni og það,
sem upp á vantaði, var gert í tölvu.
I desember var lokið við að
steypa nýju laugina í Newport og
hún var fyllt í fyrsta skipti og í jan-
úar var hvalurinn fluttur. 350
blaðamenn á vegum rúmlega 100
fréttastofa og dagblaða komu til að
fylgjast með. Þegar hann kom til
Newport var hann 3,5 tonn. Hann
var einnig hlaðinn kaunum vegna
papilloma-víruss, sem hafði brotist
út í Mexíkó. I lok ársins hafði hval-
urinn bætt við sig um hálfu tonni
og útbrotin voru aðeins á tveimur
afmörkuðum stöðum á skrápnum.
Um miðjan júní 1997 var honum
lyft upp úr lauginni og hann vigtað-
ur á ný. Nú reyndist hann vera 4,3
tonn og hafði bætt við sig tæplega
einu tonni á 18 mánuðum. Þá var
hann útbrotalaus í fyrsta skipti frá
1982. Um leið var greint frá fyrir-
ætlunum um að koma hvalnum fyr-
ir í flotkví í Norður-Atlantshafi.
Deilur milli
stofnunar og safns
Ekki voru allir í Newport jafn
ánægðir með þessar fyrirætlanir
Keiko-stofnunarinnar og brátt var
sprottin upp deila milli hennar og
stjómenda sædýrasafnsins. Starfs-
menn sædýrasafnsins héldu því
fram að heilsa hvalsins væri svo
slæm að aldrei yrði hægt að sleppa
honum.
„Við höfum verulegar
áhyggjur af heilsu
hans,“ sagði Phyllis Bell,
framkvæmdastj óri
safnsins, í október í
fyrra, og bætti við að
samtök dýralækna í Oregon hefðu
mælst til þess að „óháðir" sérfræð-
ingar legðu mat á heilsu hvalsins.
Þegar hvalurinn kom til
Newport var samkomulag um að
Keiko-stofnunin leigði aðstöðuna
og sædýrasafnið sæi um umönnun
og endurhæfingu hvalsins. I júlí í
fyrra tók Keiko-stofnunin hins veg-
ar að sér umönnun hvalsins, sem
kostar um hálfa milljón dollara á
ári. David Phillips, stofnandi
Keiko-stofnunarinnar, sagði í sam-
tali við Morgunblaðið að ástæðan
fyrir því hefði verið sú að þeir
hefðu viljað að starfsliðið, sem sæi
um Keiko, stefndi heilshugar að því
að hvalnum yrði sleppt lausum.
Einnig þyrftu þeir að vilja fylgja
honum þegar hann yrði fluttur.
Að sögn Phillips gagnrýndi
stofnunin sædýrasafnið einnig fyr-
ir að fylgjast ekki nógu vel með því
að sjórinn í lauginni stæðist settar
kröfur.
Koma Keikos til Newport hefur
haft gríðarleg áhrif á efnahaginn í
bænum og nágrenni hans. Arið,
sem Keiko kom tvöfaldaðist að-
sóknin og fór upp í 1,3 milljónir
manna, en minnkaði aftur á liðnu
ári og fór niður í 600 þúsund. Talið
er að hvalnum hafi fylgt 3290 störf
af ýmsu tagi og 75 milljóna dollara
innspýting í efnahagslífið.
Keiko-stofnunin hélt því fram að
sædýrasafnið óttaðist aðeins að
missa helstu tekjuhndina, en Bell
sagði að starfsmenn safnsins hefðu
frá upphafi gert ráð fyrir því að
hvalnum yi'ði sleppt ef hægt væri.
A tímabili var ástandið orðið
þannig að samskipti milH stofnun-
arinnar og safnsins fóru fram um
faxtæki og í tölvupósti þótt höfuð-
stöðvar þeirra væru nánast í sam-
Hggjandi húsum.
Diane Hammond, blaðafulltrúi
Keiko-stofnunarinnar, sagði að
þetta hefði verið hræðilegur tími.
Hún starfaði hjá sædýrasafninu
þegar Keiko var fluttur þangað,
en gekk fljótlega til liðs við
Keiko-stofnunina. Hún sagði að
nú væri ástandið betra. Á sínum
tíma líkti hún ástandinu við for-
ræðisdeilu.
Heilbrigðisskýrsla
frá óháðri nefnd
Lending fannst í deilunni um
heilsu hvalsins þegar bandaríska
landbúnaðarráðuneytið stofnaði
nefnd til að meta ástand hans.
Nefndin skilaði niðurstöðu í lok
janúar og lýsti yfir því að hann
væri heill heilsu.
„Nú er ekkert, sem bendir til
þess að Keiko sé veikur,“ sagði í
skýrslu sex sérfræðinga í sjávar-
spendýrafræðum. Nefndin komst
að þeirri niðurstöðu að ónæmis-
kerfi hvalsins virtist starfa innan
þeirra marka, sem eðlileg mættu
teljast, hvalurinn virtist ekki sýna
neina afbrigðilega hegðun, engin
merki væru um langvinnt smit eða
sjúkdóma og mælingar hefðu sýnt
að hvalurinn hefði ekki sýkst af 48
veirutegundum. „Eina þekkta við-
varandi mein Keikos virðist vera
papillomatosis - vörtur
af völdum veirusýking-
ar,“ sagði í niðurstöðun-
um.
Phyllis Bell lýsti yfir
ánægju með niðurstöður
nefndarinnar og kvaðst
ekki myndu reyna að koma í veg
fyrir að hvalnum yrði sleppt í hafið.
„Ég er ánægð með að ekkert
amar að honum,“ sagði hún. „Ég
held að það sé rökrétt framhald að
flytja hann í kví.“
1 áliti nefndarinnar var ekki lagt
mat á það hvort hvalurinn væri
undir það búinn að vera sleppt.
Larry Cornell dýralæknir, sem
hefur haft yfirumsjón með með-
höndlun Keikos í Oregon og fylgst
með honum undanfarin þrjú ár,
sagði að nú væri kominn tími til
þess að stíga næsta skrefið í undir-
búningi þess að sleppa hvalnum og
flytja hann í flotkví.
Papilloma-útbrotin væru horfin,
þótt hvalurinn væri enn með
veiruna, og ætla mætti að flestir
háhymingar væru með þessa veiru
þótt hún kæmi ekki fram nema við
ákveðnar aðstæður á borð við þær,
sem Keiko bjó við í Mexikó.
Er smithætta?
„Þá var lifrar- og nýrnasýking
vandamál í Mexikó, en virðist ekki
vera til staðar lengur,“ sagði Corn-
ell og kvaðst ekki eiga von á því að
hvalnum fylgdi smithætta. „Ég
held að hann sé jafn heilbrigður og
flestir háhymingar. Eini munurinn
er sá að hann er með færri sníkju-
dýr en gerist í villtri náttúrunni."
Cornell, sem hefm* stundað mikl-
ar rannsóknir á hvölum, meðal
annars við Islandsstrendur, sagði
að í hafinu leyndust ýmsar hættur,
þar væru margir sjúkdómar, sem
gætu herjað á Keiko, en hann
kvaðst eiga von á að hann mundi
spjara sig þegar þar að kæmi.
FIMM manns vinna við að þjálfa
hvalinn Keiko í sædýrasafninu í
Newport í Oregon og eiga stóran
þátt í þeim miklu breytingum, sem
orðið hafa á honum frá því hami
var fluttur frá Mexíkó fyrir rúm-
lega tveimur árum. Nolan Harvey
stjómar þjálfuninni og hefur unnið
með hvalnum frá því hann var flutt-
ur til Newport.
„Ég hóf störf hjá sædýrasafninu í
nóvember 1995 og fór að vinna að
þjálfun Keikos þegar hvalurinn
kom hingað í janúar 1996,“ sagði
Harvey. „Það þekkja því fáir hval-
inn betur en ég. Endurhæfíng hans
hefur verið mitt meginverkefni frá
komu hans.“
Þjálfarar háhyrningsins vinna
með honum nokkrum sinnum á dag.
Þjálfunin snýst meðal annars um að
fá hann til að synda hratt, gera
ýmsar hreyfingar í vatninu,
stökkva, snúa sér og fleira. I hvert
skipti sem hann hlýðnast skipun er
hann verðlaunaður með fæði. I lok
hverrar æfingar fer þjálfarinn út f
laugina og syndir með honum og
nuddar á honum skrápinn. Mark-
miðið er að efla hann og styrkja og
hefur hvalurimi þyngst um eitt
tonn og lengst um 20 cm á þeim
tveimur árum, sem liðin eru frá
flutningnum.
Harvey er sérfræðingur í endur-
hæfingu, heilsugæslu og þjálfun
sjávarspendýra og starfaði hjá sæ-
dýrasafninu Seaworld í fimmtán ár
áður en hann kom til Newport. Þar
átti hann samstarf við Lanny Com-
ell dýralækni, sem einnig hefur yf-
immsjón með meðferð Keikos.
Harvey sagði að Keiko væri mjög
forvitin skepna og vildi láta ögra
sér.
Tvö ár í stað íjögurra
„Þegar hann kom hingað fyrst
mat ég stöðu hans svo að það
myndi taka þrjú til fjögur ára að
undirbúa hann undir það að hægt
yrði að setja hann í sjávarkví. Hann
hefur náð því stigi á tveimur ámm
og það er að mestu leyti honum
sjálfum að þakka. Ég held að nú sé
í fyrsta skipti verið að hvetja hann
til dáða, til að gera nýja hluti.“
Harvey kvaðst ekkert geta gert
án samvinnu Keikos og hana hefði
ekki vantað.
„Keiko hefur verið fýrirmyndar-
nemandi,“ sagði hann. „Þess vegna
er svo spennandi verkefni að flytja
hann í sjávarkví og ég á von á því
að hann muni spjara sig þar.“
Það er enginn vafi á því að það
verða mikil viðbrigði fyrir hvalinn
að komast í sjóinn eftir að hafa ver-
ið í laugum mestan hluta ævinnar.
„Ég hef líkt þessu við mann, sem
hefur búið einn á eyðieyju svo ámm
skiptir og aðeins heyrt eigin rödd
og kannski fuglahljóð og er skyndi-
lega bjargað og kemur í stórborg
iðandi af lífi,“ sagði hann. „I fyrstu
er það yfírþyrmandi, en smátt og
smátt fer maðurinn að átta sig og
læra. Ég held að þetta verði eins
með Keiko. Hann hefur verið Iengi
í laug og ekki verið innan um aðra
háhyminga. Við vitum að það er
mikill hávaði í hafinu og hann mun
kynnast því þegar hann kemur í
sjávarkvína. Við eram að vona að
aðrir háhyrningar muni koma til
hans og það verður spennandi að
sjá hvemig samskiptin verða.“
Harvey sagði að hann hefði
ákveðið að taka þátt í þessu til að
láta Keiko lausan, en svona nokkuð
hefði aldrei verið gert áður. Það
gæti vel farið svo að aldrei yrði
hægt að sleppa honum úr flotkvínni
og þá yrði að hafa það: „Á meðan
honum virðist ganga vel er hægt að
halda áfram og stíga næsta skrefið.
Lykilatriðið er velferð hvalsins og
hann verður ekki látinn laus til að
drepast."
Harvey sagði að ætlunin væri að
hvalurhm gæti snúið aftur í sjávar-
kvfna fyrst eftir að honum yrði
sleppt út og hann gæti átt þar
griðastað. Atferli hvala í Norður-
Atlantshafi væri ekki sín sérgrein,
en þó mælti margt með því að
hvalnum yrði sleppt í sínum upp-
ranalegu heimkynnum.
„Keiko var velddur við Island og
margt segir að best væri að sleppa
honum þar,“ sagði Harvey í samtali
við Morgunblaðið. „En mikilvægast
er að hann nái sambandi við aðra
háhýminga, eigi hann að lifa af í
hafinu, vegna þess að þeir fara í
hópum en ekki einir síns liðs.“
Konudagsblómaurvalið
er hjá okkur
Málsverður á
MIRABELLE
fylgir konudags-
hlomvendinum
frá okkur
Einnig óvænlur
glaðningur frá JCaneho
P.s. Þú getiir sparað þér sporin!
HeimsendingarþjcSnusía, simar 561 3030 og 551 9090.
blómaverkstæði
INNA
Skólavörðustíg 12, Bergstaðastrœtismegin, sími 551 9090
Næg bílastæði (Bílastæðahúsið Bergstaðir). Ekkert stöðumælagjald um helgar.
Rökrétt
framhald að
flytja hann
í kví