Morgunblaðið - 22.02.1998, Blaðsíða 50

5Ö SUNNUDAGUR 22. FEBRÚAR Í998
HUGVEKJA
MORGUNBLAÐIÐ
í DAG
Vikurnar helgu
Það er hlutskipti
kristins manns að
tefla á tæpasta vað,
segir séra Heimir
Steinsson, þegar
hann vill tjá sig um
innilegustu trúar-
reynslu sína.
UPP ER runninn sunnudag-
ur í föstuinngang. Fyrir stafni
eru sjö helgustu vikur ársins,
sjöviknafasta, eins og hún
heitir frá fornu fari. Pennan
tíma allan minnumst vér Písl-
arsögu Drottins vors Jesú
Krists. Passíusálmalestur er
nú þegar hafinn í Ríkisútvarp-
inu. Hann miðast reyndar við
níuviknaföstu og lýkur að
kvöldi laugardags fyrir páska.
Orðið „passía“ er komið úr lat-
ínu og merkir „þjáning". Af
því orði er heiti Passíu-
sálmanna dregið. Passíusálm-
amir eru mesta bókmennta-
verk íslenzkrar kristni. Um þá
sagði Halldór Laxness. í rit-
gerðinni „Inngángur að Pass-
íusálmum":
„Það er vafasamt, hvort jesú-
viðfángsefninu hafa nokkru
sinni verið gerð þvílík skil í
skáldskap sem í Passíusálmum
Hallgríms Péturssonar, að guð-
spjöllunum fráskildum. Að
minstakosti eru höfundi þess-
ara lína ókunn dæmi um það.
Það má mikið vera ef Passíu-
sálmar eru ekki tindur sér-
stakrar öldu í heimsbókment-
unum um leið og skáldsnild ís-
lendinga nær í þeim hámarki í
annað sinn.“ (Vettvángur dags-
ins).
„Þeir munu húðstrýkja
hann og lífláta"
Guðspjall þessa Drottinsdags
samkvæmt annarri textaröð er
að finna í 18. kapítula Lúkasar
guðspjalls, versunum 31-34.
Þar segir á þessa leið:
„Hann tók þá tólf til sín og
sagði við þá: „Nú förum vér
upp til Jerúsalem, og mun allt
það koma fram við Mannsson-
inn, sem skrifað er hjá spá-
mönnunum. Hann verður
framseldur heiðingjum, menn
munu hæða hann, misþyrma
honum og hrækja á hann. Þeir
munu húðstrýkja hann og líf-
láta, en á þriðja degi mun hann
upp rísa. -
En þeir skildu ekkert af
þessu, orð þessi voru þeim hul-
in, og þeir skynjuðu ekki það,
sem sagt var.“
Af þessum ummælum og
öðrum hliðstæðum 1 Nýja
testamentinu verður það ráð-
ið, að Jesús vissi fyrir, hvað
biði hans við ævilok og eftir
dauðans dimma dag. Kirkjan
hefur valið textann oss til
íhugunar á þessari stundu
vegna þess að nú er langafasta
hafín. Oss er í dag ætlað að
horfa með frelsaranum fram
til dymbilviku og páska. Guð-
spjallið beinir huga vorum á
þann veg. Hið sama gjöra
Passíusálmarnir og fjölmargt
annað í helgum arfí kirkjunn-
ar.
Pislardulúð
Fyrir fáum árum birti séra
Einar Sigurbjörnsson próf. dr.
theol. athuganir sínar á „Písl-
arsögu og Passíusálmum" í
Ritröð Guðfræðistofnunar.
Þar segir höfundur meðal ann-
ars:
„Sú hefð að hugleiða píslir
Krists og gera sér þær hug-
leiknar varð mjög áberandi í
guðfræði og guðrækni síðmið-
alda. Rekja má þá hefð til hinn-
ar s.k. píslar- eða þjáningar-
dulúðar (passionsmystkik) . . .
Að mati píslardulúðarsinna var
líf Jesú skilið sem fyrirmynd.
Um leið var líf Jesú álitið afl-
vaki hins nýja lífs, sem lifað
væri í fylgd við Krist og
breytni eftir honum.“
Aftar í sömu ritgerð segir
séra Einar: „Marteinn Lúther
var undir áhrifum dulúðar-
stefnu miðalda og notaði margt
úr orðaforða hennar og mynd-
máli til þess að skýra sínar
kenningar. Siðbótin gekk
m.ö.o. að arfi, sem henni þótti
mikilvægt að ávaxta vel. Að
mati siðbótar var dagleg um-
þenking pínu og dauða Jesú
nauðsynlegt dygða- og hjálpar-
meðal mönnum.“
„Sá geymir hinn
dýrasta hlut“
í Passíusálmum séra Hall-
gríms Péturssonar skín fram
sú innileikaguðfræði, sem var
áherzluatriði siðbótarinnar.
Áhrif „lútherskrar dulúðar-
stefnu" á Hallgrím kom m.a.
fram í inngangi Passíusálma,
en þar segir:
„Umþenking guðrækileg
Herrans Jesú pínu og dauða er
vissulega dýrmæt og hver sig
langvaranlega gefur til þeirrar
umþenkingar og ber jafnan
Jesú Kristi píslar minning í
sínu hjarta, sá geymir hinn
dýrasta hlut.“
Þessi guðrækilega umþenk-
ing lætur sín hvarvetna getið í
Passíusálmum. Skínandi dæmi
er að fínna í eftirfarandi er-
indi:
Komir þú undir krossinn stranga,
kristin sála, gæt þess hér,
ef holdið tekur að mögia og manga,
minnstu, hver þín skylda er,
láttu sem þú sjáir ganga
sjálfan Jesúm undan þér.
Samfélagið við „sjálfan
Jesúm“ er þungamiðja hugsun-
arinnar í þessu versi. Innileg
návist skáldsins og hins kross-
festa er uppistaða kveðandinn-
ar.
Orðum ofar
Hér að framan er talað um
„dulúð“ og „dulúðarstefnu",
þegar verið er að þýða útlenda
orðið „mystik". Sjálfur hef ég
fyrr í þessum sunnudagshug-
vekjum notað orðið „einingu",
„einingarhyggju" og „eining-
arreynslu" í sama skyni. Báðar
þessar þýðingar, dulúð og ein-
ing, fela í sér hættur. En það
er hlutskipti kristins manns að
tefla á tæpasta vað, þegar
hann vill tjá sig um innilegustu
trúarreynslu sína. Samfélag
það, sem trúhneigð sál fyrir
náð heilags anda á við Guð og
son hans Jesúm Krist, er orð-
um ofar. Allt að einu knýr
Kristur oss til að gjöra grein
fyrir því samfélagi í mæltu
máli.
Sjöviknafasta býr yfir leynd-
um þræði. Þér er boðið að
rekja þann þráð dag frá degi.
Píslarsaga Krists er leiðar-
hnoðað. Hana finnur þú t.d. í
70. prentun Passíusálmanna,
en hún birtist í Reykjavík árið
1991 og fæst í bókaverzlunum.
Ég óska þér góðrar ferðar um
hulda stigu helgrar reynslu.
VELVAKAJVPI
Svarað í síma 569 1100 frá 10-12 og 13-15
frá mánudegi til föstudags
Manngerðu
hellarnir í
Rangárþingi
MANNGERÐU hellarnir í
Rangárþingi eru sumir
hverjir mjög fornir. Þeir
eru menningarsögulegur
arfur, hugsanlega fyrstu
vistarverur fólks á land-
inu. Margir þeirra eru í
hinni mestu niðurníðslu
eftir að bændur hættu að
nota þá. Sumir eru að lok-
ast eða jafnvel lokaðir og
enginn veit lengur ná-
kvæmlega hvar nokkrir
þeirra eru.
Fornleifafræðingar
hafa ekki aldursgreint
elstu hellana, og lítið eða
ekkert rannsakað þá. Mér
vitanlega hafa fornleifa-
rannsóknir ekki átt stað á
svæðinu milli Þjórsár og
Ytri-Rangár, en á sama
tíma er grafið og rann-
sakað í afdölum og úteyj-
um í öðrum landsfjórð-
ungum. Þetta er til
skammar.
Það sem gera þarf er að
fá einn eða tvo fomleifa-
fræðinga í Rangárþingi,
sem hafi það hlutverk að
rannsaka fomar minjar í
héraðinu, þar með tahð
elstu manngerðu hellana.
Minjar sem kynnu að finn-
ast yrðu varðveittar á
byggðasafninu á Skógum,
eða í nýjum byggingum á
Hellu eða Hvolsvelli.
Það væri verðugt verk-
efni fyrir þingmenn hér-
aðsins að láta þessi mál til
sín taka, eða em þeir of
latir til að nenna þvi?
Reyndar væri æskilegt
að flytja Þjóðminjastofn-
unina austur í Rangár-
þing. Væri það ekki þjóð-
ráð, nú á þeim tímum þeg-
ar unnið er að flutningi
ýmissa stofnana úr
Reykjavík og út á lands-
byggðina?
Úlfhéðinn.
Ábending til
Davíðs
INGI Steinar hafði sam-
band við Velvakánda og
vildi hann koma á fram-
færi ábendingu til Davíðs
Oddssonar um að hann
setji kjaradeilu sjómanna í
kjaradóm. Hann segir
þetta vera það mikilvæga
stétt fyrir þjóðfélagið.
Góður
saltfiskur
ÉG VIL þakka Trausta
sf., Hauganesi við Eyja-
fjörð, fyrir frábæran salt-
fisk sem ég keypti frá
þeim. Hef keypt oft frá
þeim og er fiskurinn alltaf
jafnfrábær.
Klara.
Jólagjöf
baðhússins
VELVAKANDA barst eft-
irfarandi:
„Málið er þannig til komið
að börnin mín keyptu
jólagjöf í Baðhúsinu, sem
er í kortaformi og kallast
jóladekur. Ég hringdi ótal
símtöl til að fá þessa þjón-
ustu sem á jólagjöfinni
stóð og aldrei var neitt til-
búið og ekki hægt að fá
tímasetningu. Ég þurfti
að fara úr borginni í byrj-
un febrúar, talaði máli
mínu við forstjóra um-
rædds fyrirtækis og fór
vinsamlega framá að fá
jólagjöf þessa endur-
greidda. Var ég beðin um
að bíða fram yfir helgina
með svar sem ég fékk síð-
an á mánudegi, sem var
þvert nei. En Linda Pét-
ursdóttir bauðst til þess
að framlengja kortið, sem
ég afþakkaði, þar sem ég
hafði ekki kost á því að
nota það. Ég tel að ég eigi
kröfu á að fá endur-
greidda jólagjöf þessa og
fer með málið lengra ef
með þarf. Ég tek það
fram að jólagjöf barna
minna er ekki frá smá-
börnum og ætluðu þau
svo sannarlega að gleðja
mömmu með jóladekri
sem aldrei varð. Börnin
eru miður sín vegna
þessa.“
Elva Björnsdóttir.
SKAK
binsjón Margvir
Pétursson
STAÐAN kom upp í
þýsku Bundesligunni um
mánaðamótin. Englend-
ingurinn
Matthew
Sadler
(2.665), Sol-
ingen, hafði
hvítt og átti
leik gegn
Slóvakanum
Igor Stohl
(2.565), sem
lék síðast
17.
Ha8-d8? og
setti á hvítu
drottning-
una.
18. Hxg7+!
- Kxg7 19.
Bh6+ - Kg8
20. e7! og Stohl gafst upp,
því hann tapar báðum
hrókunum!
Köln Porz er í efsta
sæti í þýsku Bundeslig-
unni með 17 stig, en Sol-
ingen, sem á titil sinn að
verja, er í öðru sæti með
15 stig.
HVITUR leikur og vinnur.
HÖGNI HREKKVÍSI
OOAi
___________________________________
,, Fy/llngin, þ)*, iigffur i c/i/cdn^."
Víkverji skrifar...
NÝLEGA kom fram í fréttum,
að toppurinn á skattakerfinu,
sjálfur fjármálaráðherrann, ætli að
skipa einar þrjár eða fjórar nefnd-
ir til að endurskoða skattamálin.
Þessar nefndaskipanir koma í kjöl-
far þeirrar tilkynningar forsætis-
ráðherra, að ákveðið hafi verið að
setja á fót embætti umboðsmanns
skattgreiðenda til að veita þeim
aðstoð vegna hættu á óréttmætri
meðferð hjá skattyfirvöldum. Ekki
hefur heyrzt um skipanir manna í
þessar nefndir fjármálaráðherra,
en ganga má út frá því sem vísu,
að skattgreiðendur eigi þar engan
fulltrúa. Nær öruggt má telja, að í
nefndunum eigi sæti eingöngu
menn, sem þiggja laun frá hinu op-
inbera, þar með taldir alþingis-
menn. Þeir horfa því innan úr
kerfinu út í þjóðfélagið, en ekki ut-
an úr þjóðfélaginu inn í kerfið til
að sjá hvar pottur er brotinn í því.
Hvers vegna skyldi þetta vera
svona?
XXX
LITLAR líkur eru á því, að
réttur skattborgaranna verði
varinn eigi eingöngu opinberir
starfsmenn sæti í þeim nefndum,
sem eiga að endurskoða skattkerf-
ið í framhaldi af þeirri miklu gagn-
rýni, sem á því hefur dunið að
undanförnu. Spurningin er sú,
hvort þessar nefndir fjármála-
ráðuneytisins eigi að standa að
breytingum, sem að einhverju
leyti komu til móts við gagnrýnina
en raski sem minnst því fyrir-
komulagi sem nú er. Víkverji full-
yrðir, að engar umtalsverðar
breytingar til bættrar stöðu skatt-
greiðenda gegn kerfinu verði
gerðar af fulltrúum kerfisins
sjálfs.
xxx
LÍTUM AÐEINS á núverandi
fyrirkomulag. Starfsmenn
skattstofa fara yfir framtölin og
gera athugasemdir eftir atvikum.
Sætti skattgreiðandinn sig ekki
við athugasemdimar getur hann
kært til skattstofunnar. Þeir
sömu menn og gerðu athuga-
semdirnar fella síðan úrskurð um
sín eigin verk. Þá getur skatt-
greiðandinn kært til yfírskatta-
nefndar. Áður en hún tekur mál
fyrir krefst hún umsagnar ríkis-
skattstjóra, sem er hluti af skatt-
kerfinu. Hann á sem sagt að veita
umsögn um verk starfsmanna
skattstofanna, kollega sinna.
Kerfið fjallar sem sagt enn um
eigin verk. Loks ber yfirskatta-
nefnd að fella lokaúrskurð. Hún
starfar á ábyrgð fjármálaráð-
herra, æðsta yfirmanns skattkerf-
isins, og hann skipar nefndar-
menn. Þetta lokar hringnum. Mál
skattgreiðandands er á öllum
stigum í höndum skattkerfisins.
Hann getur að vísu leitað til dóm-
stóla eftir að hring skattkerfísins
hefur verið lokað, en allir vita,
hversu kostnaðarsamt það er og
kostar mikinn tíma og fyrirhöfn.
Enda fullyrðir Víkverji, að stór
hópur skattgreiðenda sæki ekki
rétt sinn, sérstaklega ef um lágar
upphæðir er að ræða. Það einfald-
lega borgar sig ekki. Þetta er það
umhverfi, sem pólitískir fulltrúar
almennings, alþingismenn, hafa
búið skattgreiðendum, þeim sem
borga þeim launin. Hafa virkilega
engir alþingismenn, aðrir en for-
sætisráðherra, áhyggjur af því, að
jafnræðisregla stjórnarskrárinnar
er þverbrotin þegar skattamál
eni annars vegar?