Morgunblaðið - 22.02.1998, Blaðsíða 30

30 SUNNUDAGUR 22. FEBRÚAR 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Ásdís
SNORRI Björnsson og Birgir Sveinbergsson eru mennirnir á bakvið leikmyndir atvinnuleikhúsanna á höfuðborgarsvæðinu.
BLEKKING
OG ÞEKKING
VIÐSKIPn AIVINNUIÍF
Á SUNNUDEGI
► Birgir Sveinbergsson og Snorri Björnsson reka fyrirtækið
Sviðsmyndir Listsmiðja sem sérhæfir sig í smíði leikmynda
og leikmuna fyrir leikhús, kvikmyndir, auglýsingar og fyrir-
tæki. Birgir og Snorri stofnuðu fyrirtækið fyrir 13 árum en
höfðu áður unnið við leikmyndasmíði og leikmunagerð hjá
Þjóðleikhúsinu um árabil. Þeir vita því hvað þeir syngja þeg-
ar rætt er um praktísku hliðina á leikhúsvinnunni.
ehir Hóvar Sigurjónsson
ISKÚTUVOGINUM er að
fínna sérkennilega smiðju,
eða verkstæði; eða kannski
væri réttara að segja að inn-
anum dekkin, byggingavör-
umar og heildsölurnar, sé að fínna
sérstakan heim, þar sem draumar,
hugmyndir og tilfinningar eru
þrykktar í plast, mótaðar í járn eða
skomar í tré. Þetta er fyrirtækið
Sviðsmyndir Listsmiðja sem sér-
hæfir sig í gerð leikmynda og leik-
muna fyrir leikhúsin í borginni,
kvikmynda- og auglýsingafyrir-
tæki, og reyndar alla þá sem þurfa
á einhvers konar blekkingu fyrir
augað að halda, eða listrænu hand-
bragði sem blekkir engan þó
grannt sé skoðað.
Birgir Sveinbergsson og Snorri
Bjömsson em stofnendur og eig-
endur Sviðsmynda Listsmiðju en
starfsmenn em auk þeirra um 10
að jafnaði, þ.á m. húsgagnasmiðir,
listmálari, jámsmiður og mynd-
höggvari. „Við vomm þrír sem
stofnuðum íyrirtækið í ársbyrjun
1985, við Snorri og Sigurður Finns-
son sem dró sig útúr fyrirtækinu
fyrir tveimur ámm. A þessum tíma
voram við starfsmenn Þjóðleik-
hússins í leikmynda- og leikmuna-
deild og fengum þessa hugmynd
þegar við fórum saman í skemmti-
og kynnisferð til New York. Þar
skoðuðum við mjög skemmtilegt
fyrirtæki þar sem framleiddar vom
leikmyndir og leikmunir fyrir leik-
húsin vítt og breitt um Bandaríkin.
Þama kviknaði hugmyndin og ég
var sannfærður um að þörfin fyrir
svona fyrirtæki hér í Reykjavík
væri fyrir hendi, þar sem Leikfélag
Reykjavíkur bjó við þröngan kost,
Islenska óperan var nýlega komin
af stað, Þjóðleikhúsið annaði varla
eigin eftirspum og fjöldi leikhópa
var starfandi vítt og breitt um
borgina. En ég vissi líka að til þess
að þetta gæti gengið yrðum við að
hafa mikið pláss og höfum haldið
okkur við það, utan fáein ár þegar
við vomm inn í Skeifu í alltof litlu
húsnæði."
Stóra sviðið á gólfinu
Húsnæðið í Skútuvoginum er
gríðarstórt, en þar er hægt að reisa
leikmyndir fyrir Stóra svið Þjóð-
leikhússins í fullri stærð og loft-
hæðin er hæst sjö metrar svo ekki
er hætta á að reka sig uppundir.
„Við höfum fræst ofaní gólfið hér
Stóra-svið Þjóðleikhússins, með
merkingum fyrir hringsviðið, stúk-
umar, bakhringinn og getum sett
upp leikmyndirnar tilbúnar og það
hefur gerst að leikararnir hafa
komið hingað inn eftir og gengið
um leikmyndina svona til reynslu.
Leikmyndimar fyrir Leikfélag
Reykjavíkur smíðum við í Borgar-
leikhúsinu enda er þar miklu meira
pláss baksviðs en í Þjóðleikhúsinu.
Svo höfum við einnig unnið flestall-
ar leikmyndir fyrir Operana og för-
um eins að, reisum þær hér hjá
okkur til að ganga úr skugga um að
allt sé eins og það á að vera.“
Fyrir fjómm árum vora smíða-
verkstæði og leikmyndadeild Þjóð-
leikhússins lögð niður og upp frá
því hafa Sviðsmyndir séð um fram-
leiðsluna. „Þetta em að jafnaði um
10-12 verkefni á ári, misjafnlega
umfangsmikil enda ekki sama hvort
sýnt er á Stóra sviðinu, Smíðaverk-
stæðinu eða Litla sviðinu. Fyrir
Leikfélag Reykjavíkur vinnum við
6-7 verkefni á ári og Ópemna 1-2
svo samanlagt era þetta um 20
verkeíhi árlega fyrir þessa þrjá
stærstu viðskiptavini okkar.“
Aðspurður hvort þetta fyrir-
komulag veiti þeim ekki sjálfdæmi í
verðlagningu segir Birgir að svo sé
ekki. „Við emm með samning við
Þjóðleikhúsið, sem kveður á um
ákveðnar tímasetningar, þ.e.a.s. að
okkur er ætlaður ákveðinn tími til
að vinna hvert verkefni og teikning-
ar þurfa að liggja fyrir með tiltekn-
um fyrirvara. Útfrá þessum for-
sendum gerum við tilboð í hvert
verkefni. Þjóðleikhúsið gerir sína
kostnaðaráætlun og og síðan em
tölur bornar saman. Ef eitthvað ber
á milli er sest niður og reiknað og
fundin tala sem báðir aðilar geta
sætt sig við. Eg leyfi mér að full-
yrða að fyrir Þjóðleikhúsið hefur
þetta haft umtalsverðan sparnað í
fór með sér. Það liggur eiginlega í
augum uppi að það sé ódýrara að
greiða ákveðna upphæð fyrir hvert
verkefni í stað þess að reka heilt
trésmíðaverkstæði með nægilegum
mannskap, húsaleigu og tilheyrandi
árið um kring. Okkar vandi er hins-
vegar sá að oft era verkefnin á síð-
ustu stundu þegar þau koma til
okkar, allt verður að gerast strax
og erfitt fyrir okkur að skipuleggja
starfsemina langt fram í tímann
vegna þess. Við höfum lent í því að
standa uppi með dauðan tima í viku
eða lengur vegna þessa.“
Fljótandi glasabakki
En í „dauða tímanum" leggjast
menn gjarnan í uppfinningar í
Sviðsmyndum og Birgir sýnir því
til staðfestingar hugvitsamlega
unnin box úr íslensku lerki, andlits-
grímur af þekktum íslenskum
stjórnmálamönnum og rúsínuna í
pylsuendanum, sem er fljótandi
glasabakki fyrir sundlaugar og
heita potta með innbyggðri öldu-
deyfingu. Fyrir þá sem vilja styrkja
sig á kaldri mjólk - eða annarri
hollustu - í heita pottinum er þetta
ómissandi þing. „Ef við hefðum
meira viðskiptavit myndum við
sjálfsagt beina kröftunum meira í
þessa átt,“ segir Birgir.
Hann segir að þegar unnið er
fyrir leikhús verði að gera ráð fyrir
ýmsum óvissuþáttum. „Allar breyt-
ingar sem verða á verkefnaáætlun
leikhúsanna snei'ta okkar starfsemi
beint eða óbeint. Það er t.d.
„slæmt“ fyrir okkur ef sýningar
ganga svo vel að aðrar sýningar
komast ekki að og verður frestað.
Þá fækkar verkefnunum hugsan-
lega hjá okkur um leið og vel geng-
ur í leikhúsinu. I vetur sýnist mér
t.d. orðin stór spuming hvort öll
verkin komast að í Þjóðleikhúsinu."
Auk þess að vinna fyrir leikhúsin
og Óperuna taka Sviðsmyndír að
sér alls kyns verkefni. „Ég hef
stundum sagt að við geram allt
nema að klippa ranna, því verkefn-
in eru svo margvísleg. Til að gefa
einhverja hugmynd má nefna sviðs-
myndir og leikmuni fyrir kvik-
myndir og auglýsingar, sýningar,
sýningarbása og útstillingar, grím-
ur og alls kyns muni sem vantað
hefur við ólíklegustu tækifæri.Við
teljum okkur hafa svo fjölhæfum og
um leið sérhæfðum starfsmönnum
á að skipa að ekki þurfi að leita út
fyrir fyrirtækið eftir vinnu eða
þjónustu. Við smíðum allt járn
sjálfir og öll málm-, plast- og latex-
vinna er einnig unnin hér. Hér eru í
rauninni þrjár til fjórar deildir, þ.e.
trésmíðaverkstæði, járnsmiðja og )
málarasalur auk aðstöðu til að
vinna í tau, plast eða önnur efni.“
Risaeðlusýningin
Birgir segir að yfirleitt sé vinnu-
ferlið þannig að hluturinn eða verk-
efnið sé hannað af öðrum og Sviðs-
myndir taki síðan að sér útfærsl-
una. „Helst viljum við fá hlutina
hannaða áður en komið er til okkar.
Allavega að búið sé að hugsa þá til
einhverrar hlítar. En við höfum I
starfsmenn sem ráða alveg við
hönnun, t.d. eram við með mjög
fullkominn tölvubúnað og mann
sem getur í rauninni hannað hluti
eftir mjög ófullkomnum skissum
eða hugmyndum og hönnuðir sem
þekkja vel til okkar hafa treyst
okkur fyrir slíkri vinnu. Við gefum
okkur samt ekki út fyrir að hanna, |
þó við tökum að okkur slík verk- j
efni, en oftar en ekki leitum við til .
viðurkenndra hönnuða til að vinna '
með okkur ef þannig kemur uppá.“
Útlit sýninga hefur verið snar
þáttur í starfsemi Sviðsmynda og
má nefna hina vinsælu risaeðlusýn-
ingu sem haldin var í Kolaportinu í
fyrravetur. „Við unnum þá sýningu
algjörlega eftir hönnun Sigurjóns
Jóhannssonar, bjuggum til alla
bakgranna og umgjörð sýningar- I
innar fyrir dýralíkönin sem komu
erlendis frá. I samstarfi við Sigur- .
jón sáum við líka um útlitið á safni
Náttúrafræðistofnunar sem hefur
fengið á sig alveg nýjan svip.“
Birgir segir að fyrirtækið hafi
vaxið talsvert á síðustu árum, verk-
efnum hafi fjölgað og séu orðin fjöl-
breyttari en áður var. „Erfiðast
hefur verið að koma umhverfinu í
skilning um að sérstaka fagþekk-
ingu þurfi til að framleiða þá hluti
sem við geram. Við höfum á undan- I
fórnum áram komið okkur upp |
mannskap og kunnáttu sem á varla
sinn líka hérlendis. Föstum starfs-
mönnum hefur fjölgað um helming
frá því við byrjuðum, úr 5-6 í 10-12,
og veltan hefur margfaldast. En við
erum engu að síður í samkeppni við
aðra aðila um leikmyndasmíði og
sýningahönnun. Þó held ég að mér
sé óhætt að segja að enginn ráði yf-
ir jafnfjölbreyttri kunnáttu og við
getum boðið upp á hér inni. Ég 1
minnist þess ekki að við höfum lent )
í því að vísa neinu verkefni frá
vegna þess að við hefðum ekki
kunnáttuna til að gera það. Auðvit-
að höfum við fengið óskir um að
gera hluti sem eru hreinlega ófram-
kvæmanlegir, en þá er það oft
spurning um að finna réttu lausn-
ina, svo allir séu ánægðir."
Standast öryggiskröfur
Kunnáttan er oft fólgin í því að
vita hvernig best er að blekkja '
augað og láta hlutina líta út fyrir
að vera eins og til er ætlast, þó not-
uð séu önnur efni og aðrar aðferð-
ir, til að ná þeim árangri. „Leik-
myndir þurfa að vera bæði léttar
og sterkar, og síðan þurfa þær að
standast allar öryggiskröfur," seg-
ir Snorri yfirsmiður. Hann nefnir
nýjustu leikmyndina fyrir Þjóðleik- )
húsið sem dæmi, en þar verður á |
sviðinu stæða af 200 heyböggum. .
„Við notuðum ekki hey, nema sem
svarar einum og hálfum heybagga,
sem límt er utan á plastform. Hey-
ið þarf samt að rykbinda og eld-
verja í samræmi við öryggiskröf-
ur.“
í þessum efnum er greinilegt að
hvergi er slegið af kröfum enda líf
og limir leikenda oft í húfi þegar
klifra þarf upp margra metra háar *
byggingar á leiksviðinu og príla I
niður eitthvað sem lítur kannski út )
fyrir að gefa sig á hverri stundu.
Það er kjarni málsins, að líta
þannig út en standast álagið kvöld
eftir kvöld, sýningu eftir sýningu
án þess að láta undan. Lokaspurn-
ingin til þeirra Birgis og Snorra er
hvort ekki sé gaman að vinna við
svona fjölbreytt og skemmtileg
verkefni. Þeir eru sammála um
svarið, að oft á tíðum sé þetta nú
fyrst og fremst fyrir ánægjuna
gert. „Því ekki verðum við ríkir af |
þessu, svo mikið er víst.“