Morgunblaðið - 22.02.1998, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 22. FEBRÚAR 1998 29
„Kvef er veirusýking og
vel er hægt að hugsa sér
að með genalækningum
verði hægt að koma í veg
fyrir tímgun veirunnar“
- Hafa aðrir rannsóknahópar
verið að vinna að því að hanna
genaferju úr visnuveiru?
„Nei, ekki úr visnuveru. Nokkr-
ir hafa verið að vinna að því að
gera genaferju úr HlV-veiru. Að
baki liggur sama hugmyndin; að
veiran sé laus við sjúkdóma og geti
örugglega flutt genið inn í
frumuna."
- Hafíð þið sérstakan sjúkdóm í
huga við rannsóknirnar?
„Nei, við erum fyrst og fremst
að leggja almennan grunn að
genalækningum. Ef okkur tekst að
ná settu marki verður hugsanlega
hægt að nota genaferjuna til að
meðhöndla margvíslega sjúkdóma
á borð við hjarta- og æðasjúk-
dóma, krabbamein, sjúkdóma í lif-
ur o.fl. Ekki er hins vegar óeðlilegt
að með hliðsjón af eiginleikum
genaferjunnar verði ákveðið að
leggja áherslu á að þróa lækningu
við ákveðnum sjúkdómum."
Mestur áhugi á
krabbameinsrannsóknum
- Hvernig miðar tilraunum með
genalækningar í heiminum?
„Sumir hefðu kannski haldið að
flestar tilraunir snerust um ein-
genasjúkdóma því að einfaldast er
að setja inn heilbrigt gen til að
bæta upp vanstarfsemi á stökk-
breyttu geni. Staðreyndin er hins
vegar að flestir eingenasjúkdómar
eru sjaldgæfír og því hefur áhug-
inn á fjölgena sjúkdómum á borð
við krabbamein verið mun meiri.
Núna snýst raunar rúmur helm-
ingur allra tilrauna í genalækning-
um um meðferð á krabbameini og
farið er að gera tilraunir á krabba-
meinssjúklingum. Enn hafa ekki
fengist endanlegar niðurstöður.
Ki’abbameinssjúkdómar eru flókn-
ir og fylgja þarf hverjum sjúklingi
eftir í langan tíma til að meta ár-
angurinn. Eins og fram hefur
komið er tæknin heldur ekki full-
þróuð. Engu að síður er ástæða til
bjartsýni því að bráðabirgðaniður-
stöður gefa til kynna að krabba-
meinið geti minnkað í sumum til-
vikum, a.m.k. tímabundið."
- Hefur komið til umræðu að
gera tilraunir á fólki hér?
„Jú, sú hugmynd hefur verið
reifuð. Annars eru umræðumar á
frumstigi og ekki ákveðið um
hvers konar tilraunir yrði að ræða.
Áður en farið er út í slíkar tilraun-
ir þarf viðeigandi tækjabúnaður og
þekking að vera fyrir hendi.“
- Hvenær heldurðu að gena-
lækningai• verði orðnar viðtekin
lækningaaðferð?
„Við verðum að sýna nokkra
biðlund enda fást ekki skýrar nið-
urstöður úr rannsóknunum fyrr en
eftir nokkur ár. Þegar árangurs-
ríkt genalækningakerfi er fundið
þarf að finna því farveg í hefð-
bundinni læknisfræði. Ef vel geng-
ur er ekki óeðlilegt að áætla að
farið verði að nota genalækningar
gegn krabbameini og öðrum alvar-
legum sjúkdómum eftir innan við
áratug.“
Genalækningar framtíðin
- Þú efast s.s. ekki um að gena-
lækningar séu framtíðin?
„Ég tel engum vafa undirorpið
að genalækningar séu framtíðin.
Fræðilegu rökin era einfaldlega
svo sterk. Með genalækningum
gæti í sumum tilfellum orðið hægt
að fyrirbyggja sjúkdóma og halda
niðri eða lækna varanlega alvar-
lega sjúkdóma. Fyrir utan hvað líf-
fræðUegu áhrifin eru öflug. Með
genalækningum framtíðarinnar
ætti að vera hægt að breyta líkam-
legri starfsemi, t.d. þannig að
ónæmiskerfið verði færara um að
ráðast gegn krabbameini. Gena-
lækningar eru því taldar geta orð-
ið eitt öflugasta tæki læknisfræð-
innar til að fást við sjúkdóma.
Ekki ætti kostnaðurinn heldur að
koma í veg fyrir útbreiðslu með-
ferðarinnar. Hér væri hægt að
taka dæmi af skorti á ensími. Að
framleiða og sprauta ensími í blóð-
rásina getur verið gagnlegt en
kostnaðurinn getur farið upp í 140
milljónir íslenskra króna á sjúk-
ling á ári. Ekkert þjóðfélag getur
borið uppi þann kostnað. Með
genalækningum verður hugsan-
lega hægt að ráða bót á meininu
með einni aðgerð. Kostnaðurinn
yrði hverfandi miðað við hina leið-
ina.“
- Hverju spáir þú um þróun
genalækninga?
„Núna er aðeins verið að gera
tilraunir með genalækningar í
tengslum við aivarlega sjúkdóma.
Ef vel gengur er ekki ástæða til að
ætla annað en að genalækningar
verði notaðar í glímunni við al-
gengari og ekki eins alvarlega
sjúkdóma, t.d. kvef. Kvef er veiru-
sýking og vel er hægt að hugsa sér
að með genalækningum verði
hægt að koma í veg fyrir tímgun
veirunnar. Annar angi genalækn-
inga gæti verið gena-bólusetning-
ar. Sprautuefnið væri ekki venju-
legt bólueíhi heldur DNA-kjama-
efni. Með því fæst mun öflugra
ónæmissvar en ella.“
Innbyggð líkamsklukka
- Genalækningar hljóta að
lengja mannsævina.
„Rannsóknh’nar miðast að þvi
að lækna og líkna fólki með alvar-
lega sjúkdóma. Ekki er þar með
sagt að við lifum endalaust, enda
virðumst við vera með innbyggða
líkamsklukku og falla frá á
ákveðnu aldursskeiði. Annars vit-
um við ekki sérlega mikið um líf-
fræðilegar orsakir öldrunar. Sum
gen sem valda hraðri öldrun hafa
nýlega fundist og ekki er ólíklegt
að með vaxandi þekkingu verði
reynt að lengja ævi fólks.“
Hvaða siðfræðivandamál
fylgja genalækningum?
„I kringum fyrstu tilraunina
með genalækningar fór fram mjög
mikil umræða í Bandaríkjunum
um siðfræði þessara lækninga.
Niðurstaðan varð í grófum drátt-
um að ef markmið genalækninga
væri að lækna og líkna kæmu ekki
upp sérstök siðfræðileg vandamál.
Aðeins væri um að ræða svipuð
siðfræðivandamál og við væri að
glíma í annarri hátæknilæknis-
fræði, t.d. líffæraflutningum. Ef
markmiðið væri hins vegar að
bæta eiginleika mannsins á ein-
hvem hátt, t.d. gera hann þolnari
hlaupara, væri komið að allt öðrum
siðfræðilegum vandamálum sem
sum hver kannski líktust vanda-
málum á borð við lyfjagjafir til
íþróttamanna. Ef markmiðið væri
að flytja gen inn í kynfrumur
vöknuðu enn önnur vandamál, sið-
fræðileg og líffræðileg. Aðal líf-
fræðilega vandamálið fælist í því
að ekki væri til nógu góð tækni til
að láta heilbrigða genið fylla skarð
veika gensins. Hugsanlega gætu
afkvæmi erft aukagenið en ekki
það gallaða og enginn gæti séð fyr-
ir afleiðingamar. Siðfræðivanda-
máhð er tengt rétti okkar til að
breyta erfðaefni mannsins í fram-
tíðinni. Þar af leiðandi eru gena-
lækningar sem miða að því að
flytja gen inn í kynfrumur bannað-
ar.“
Llkamsmeðrerð
Andlitsmeðferð
Stórarog
litlarblöðkur

| ÞESSI MIÐI GILDIR SEM 2.000 KR. INNÁBORGUN Á 10 TÍMA, EINSMÁNAÐARKORT
Gildir til 15.feb. 1998
kr/pokinn
HAGKAUP
Gildir 22., 23. og 24 febrúar
NýHrogf&slg
SoHKjót 09 bfiviMir
Eldorado gular hálfbaunir 500 g