Morgunblaðið - 25.05.2000, Blaðsíða 46

46 FÍMMfUDAGUR 25. MAÍ 2000
MINNINGAR
MörgUn’blaðíð
Akafií
rusli
Þá mun svarti sauðurinn blómstra sem
aldrei fyrr oggeta farið rækilega út fyrir
sorpkvótann sinn á kostnað nágrann-
ans. Tortryggnin mun verða allsráð-
andi og verðurlegið ágœgjugatinu til
að fylgjast með sorphegðun sóðans á
móti.
Eftlr Karl
Blöndal
Rusl fólks getur oft
verið forvitnilegt og
hefur reyndar verið
mörgum slúður-
pennanum drjúg
uppspretta. Það þykir hins vegar
ekld sjálfsagt að vasast mikið í
rusli, hvort sem það er manns eig-
ið rusl eða annarra. Því var það
tilefni mikillar undrunar þegar
ruslatunnur heils bæjarfélags í
nágrenni Bostori fylltust fyrir ein-
um sjö árum af fólki. Hér voru
ekki á ferðinni einstaklingar, sem
höfðu verið settir í tunnuna vegna
þess að þeir höfðu þjónað tilgangi
sínum og áttu heima á ruslahaug-
Uinunu umsögunnar,
* IWfl vlí r heldur var um
að ræða við-
brögð við við-
leitni bæjarfé-
lagsins til að fá almenning til að
hætta að henda öllu þessu rusli.
Nú átti fólk aðeins að fá eina
tunnu og yrði sektað fyrir allt um-
fram það, sem í hana kæmist. Nú
reið á að koma sem mestu í tunn-
una og nærtækast var að hoppa
ofan í tunnunni til að þjappa rusl-
inu ærlega saman.
Ef ætlunin var að ruslið tæki
minna pláss náði bæjarfélagið
vissulega markmiði sínu. Ef til-
gangurinn var hins vegar að
draga úr rusli mistókst tilraunin
hrapallega. Það eina sem gerðist
var að öskubíllinn var þrisvar
sinnum lengur við hvert hús en
áður vegna þess að í stað þess að
hægt væri að hvolfa úr tunnunni í
einu vetfangi þurfti að ná sorpinu
úr henni með valdi eftir ötular
þjöppunaraðgerðir íbúanna.
Nú á að taka upp svipaða hætti
í Reykjavík. Um þessar mundir
stendur yfír tilraun á íbúum í
Breiðholti, Árbæ, Selási og Ár-
túnsholti og er ætlunin að draga
úr því rusli, sem fært er til urðun-
ar og auka söfnun endurnýjanlegs
úrgangs. Ætlunin er að það gjald,
sem nú er greitt á hverja ösku-
tunnu, verði lækkað en síðan
verði innheimt eftir því sorp-
magni, sem frá hverju heimili
kemur. Reiknast mönnum til að
hendi menn ekki sorpi umfram
kvóta gætu þeir sparað um 250
krónur á mánuði.
Ætli menn að taka þátt í því að
flokka sorpið sitt af fullri alvöru
þurfa þeir að koma sér upp full-
komnu kerfi. Völ er á sérstökum
kassa, sem í eru sex fötur og í þær
má flokka plast, gler, málma,
pappa, dagblöð og fleira. Slík
græja kostar um 20 þúsund krón-
ur. Það liðu því 80 mánuðir eða
sex og hálft ár áður en sú fjárfest-
ing færi að borga sig. Ef tekið er
tillit til þess að þeir, sem flokka
ruslið sitt, verða að fara með það,
sem tækt er í endurvinnslu, í gám
á vegum Sorpu.
Nú kunna ýmsir að líta svo á að
ekki snúist allt um peninga. Um-
hverfíð verðskuldi annað og
meira. Því má hins vegar svara
með því að rusl heimilanna er ekki
stærsti þátturinn í almennri losun
sorps og tilgangurinn með flokk-
un rétt eins að friða samviskuna
og að bjarga náttúrunni.
Minna hefur verið litið til þess
hvílíkur friðarspillir fyrirhugaðar
breytingar gætu orðið. Nú má
búast við því að þegar annarra
manna börn birtast í garðinum
séu þau ekki í kúrekaleik heldur
hafí foreldrar þeirra sent þau út
af örkinni til að setja um-
framsorpið í tunnu nágrannans.
Þá má búast við að grunnt verði
á friði í húsfélögum þegar vist-
vænt hátterni eins verður öðrum
tilefni til kæruleysis. Fjölskylda
með fímm börn hefur sama kvóta
og einstæðingurinn í stigagangin-
um, en vænta má að hún sendi frá
sér sýnu umfangsmeira sorp. Þá
mun svarti sauðurinn blómstra
sem aldrei fyrr og geta farið ræki-
lega út fyrir sorpkvótann sinn á
kostnað nágrannans. Tortryggnin
mun verða allsráðandi og verður
legið á gægjugatinu til að fylgjast
með sorphegðun sóðans á móti.
Næsta skref er að skoða ruslið
þegar tunnurnar fyllast til að sjá
hver sé eiginlega svona frekur til
sambýliskvótans. Á húsfundinum
verður samþykkt að setja upp
sérstakt upptökukerfi, ekki til að
fylgjast með innbrotsþjófum,
heldur sjá hver hendi mestu rusli.
Það verður á valdi tölvunefndar
hversu lengi má geyma upp-
tökurnar, en það mun minnst
þurfa að vera sá tími, sem h'ður
milli þess að tunnumar eru losað-
ar, svo að hægt verði að fá heild-
aryfirsýn.
Þegar upp er staðið verður
lásasmiðurinn sennilega sigur-
vegarinn. Til þess að hver fái að
vera í friði með sitt sorp mun al-
menningur fá sér lás á öskutunn-
una. Aðeins þannig er hægt að
tryggja að hver og einn fái að vera
í friði með sorpkvótann sinn.
Hætt verður að nota sorprennur í
fjölbýlishúsum, heldur verða
merktar tunnur með hengilás í
kjallaranum. Þetta mun skapa
ákveðið vandamál í sorphirðu
vegna þess að annaðhvort verður
einhver að vera heima til að opna
öskutunnuna þegar ruslið verður
hirt eða eiga á hættu að tunnan
verði ekki tæmd í það skiptið.
En eitt er víst, sorpkvótinn
verður aldrei metinn til jafns við
þorskkvótann, enda verður þeim
fyrrnefnda úthlutað jafnt til allra,
án tillits til reynslu. Engar hug-
myndir hafa heyrst um að menn
muni fá úthlutað sorpkvóta í sam-
ræmi við reynslu, enda ljóst að þá
fyrst myndu tunnurnar fyllast.
Ástandið í Breiðholti, Árbæ,
Selási og Ártúnsholti hefur ekki
verið kannað nýverið, en það mun
brátt koma í ljós hvemig mæling
og flokkun sorps hefur gengið
þar. Á Akureyri er ýtt undir
flokkun sorps og komust ýmsar
sögur á kreik. Því var til dæmis
haldið fram fullum fetum að sorp-
ið, sem Akureyringar flokkuðu
fullum fetum, færi síðan allt í
sama haug. Slíkt framferði sann-
aðist á mafíuna, sem sér um sorp-
hirðu í New York. Á Akureyri
neita menn hins vegar slíku pirr-
aðir.
Þið skuluð hins vegar ekki láta
ykkur bregða ef þið rekist á
nágrannann í öskutunnunni, hann
er bara að þjappa.
+ Þuríður Bald-
vinsdóttir fædd-
ist í Hægindi í
Reykholtsdal 28.
febrúar 1910. Hún
lést á heimili sínu
hinn 15. maí síðast-
liðinn. Foreldrar
hennar voru Ben-
ónýja Þiðriksdóttir
og Baldvin Jónsson.
Systkini: Eiríkur, f.
1906, búsettur í
Reykjavík; Helga, f.
1907, búsett í Borg-
arfirði; Guðjón B., f.
1908, látinn; Þiðrik,
f. 1911, látinn; Magnús, f. 1913,
búsettur í Reykjavík; Guðný, f.
1914, búsett í Borgarnesi og
Ólöf, f. 1916, búsett á Akureyri.
Árið 1936 eignaðist Þuríður
dótturina Ingibjörgu Steinu
Guðmundsdóttur. Hún er gift
Gísla Þór Tryggvasyni.
30. apríl 1944 gekk Þurfður
að eiga Konráð Guðmundsson,
Kaldur vetrardagur á útmánuð-
um í Reykholtsdal í Borgarfirði.
Hópur manna kemur ríðandi að
Hægindi sunnan Reykjadalsár. Uti
fyrir dymm bíða vinnuhjúin Ben-
ónýja Þiðriksdóttir og Baldvin
Jónsson. Þau halda á litlu barni,
aðeins fárra vikna gömlu. Barnið er
dóttir þeirra, Þuríður.
Komumenn staldra stutt við og
fátt er sagt. Þuríður litla fer með
þeim en foreldrar hennar ekki. Ár-
ið 1910 leyfist fátæku vinnufólki
ekki sá munaður að ala upp börn.
Þeim eru önnur störf ætluð, mikil-
vægari að mati samtiðarinnar. Þau
áttu engra kosta völ annarra en að
láta barnið í fóstur.
Þetta var ekki fyrsta kveðju-
stund Benónýju, Baldvins og barns
þeirra heldur sú fjórða. Áður höfðu
þau séð á eftir Eiríki, Helgu og
Guðjóni í hendur annarra foreldra.
Þau voru svo sannarlega fátækt
fólk en fátækust voru þau þennan
dag. Þau áttu eftir að eignast fjög-
ur börn í viðbót en þeim fengu þau
að halda.
Fósturforeldrar Þurfðar voru
Ingibjörg Magnúsdóttir og Þor-
steinn Guðmundsson á Auðsstöðum
í Hálsasveit. Þar ólst hún upp
ásamt fóstursystkinum sínum,
Ingibjörgu og Guðmundi, en þau
eru bæði látin. Á fósturfjölskyldu
sína leit hún alla tíð sem sína nán-
ustu og minntist alltaf með mikilli
hlýju. Það sýndi hún í verki með
því að skíra fyrsta barn sitt Ingi-
björgu Steinu.
Árið 1944 gekk Þun'ður að eiga
Konráð Guðmundsson, húsasmíða-
meistara og garðyrkjubónda frá
Hesti í Önundarfirði. Þau stunduðu
garðyrkjubúskap á Grund í Hruna-
mannahreppi fram til ársins 1963.
Lífskjör voru allt annað en góð og
erfitt að láta enda ná saman. Til
þess þurfti að vinna af mikilli
hörku og það gerðu þau Þuríður og
Konráð, því þau voru bæði iðin og
ósérhlífin. Á sex árum eignuðust
þau fimm börn til viðbótar og var
Þuríður fertug þegar það yngsta,
Guðmundur, fæddist.
Eftir tvo áratugi á Grund flytja
þau svo búferlum að Helgafelli við
Rauðvatn. Ég var ekki gamall þeg-
ar ég kom þangað fyrst. Ég átti
eftir að eiga með þeim margar
stundir, enda voru þau Þuríður og
Konráð amma mín og afi. Á fyrsta
áratug ævi minnar voru þeir dagar
talsvert fleiri sem ég var hjá þeim
lengri eða skemmri hluta dags en
hinir að ég hitti þau ekki.
Ég mun alltaf muna hve hlý
manneskja amma mín var. Hún var
laus við alla tilgerð í samskiptum.
Óþarfa tilfinningasemi eða sjálfs-
hælni man ég aldrei eftir í fari
hennar. En sanna umhyggju og
stolt átti hún í ríkum mæli. Ef
henni mislíkaði eitthvað man ég
ekki eftir því að það hafi leitt af sér
rifrildi eða skammir. „Nú, hvað er
þetta?“ sagði hún, og þar með var
húsasmíðameistara
og garðyrkjubónda
frá Hesti í Önund-
arfirði, f. 1908, d.
1991. Börn þeirra
eru: 1) Hrafnhildur,
f. 1944, gift Karli
V. Jónssyni. 2) Sól-
rún, f. 1946. 3)
Snorri Sævar, f.
1947, kvæntur Sof-
fíu H. Bjarnleifs-
dóttur. 4) Bryndís,
f. 1948, gift Krist-
jáni A. Agústssyni.
5) Guðmundur
Guðni, f. 1950,
kvæntur Elínu Sigríði Braga-
dóttur.
Þuríður og Konráð bjuggu
lengi á Grund í Hrunamanna-
hreppi, en síðar á Helgafelli við
Rauðavatn. Samtals eru afkom-
endur þeirra á fimmta tug.
^ Útfór Þuríðar fer fram frá
Áskirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 13.30.
málið afgreitt.
Amma mín naut ekki mikillar
menntunar, öðru nær. Skólaganga
hennar var samtals sex vikur í far-
skóla í Borgarfirði. Skort á mennt-
un vann hún upp með eftirtektar-
semi og góðri greind. Þegar flest
tímarit sem seld voru hérlendis
voru á dönsku stautaði sig hún sig
smám saman fram úr þeim með því
að spyrja afa minn um þau orð sem
hún ekki skildi. Þeim orðum fækk-
aði ört og loks las hún dönsku
áreynslulaust sér til gagns. Þetta
kalla ég menntun þótt ekkert sé
prófskírteinið.
Hún hefur vafalaust hugsað til
þeirrar skólagöngu sem hún sjálf
fór á mis við þegar afkomendur
hennar útskrifuðust með sveins-
próf, stúdentspróf og háskólapróf.
Það voru henni dýrmætar stundir,
miklu stærri í hennar huga en okk-
ar hinna brautskráðu.
Síðustu árin hefur Þuríður dval-
ist á hjúkrunarheimilinu Droplaug-
arstöðum en áður áttu þau hjónin
um nokkurra ára skeið heima í
þjónustuíbúð við Norðurbrún. Hún
stundaði hannyrðir meðan heilsa
leyfði, einkum útsaum.
Afrakstur þeirrar vinnu setti
svip á heimili hennar og prýðir
einnig heimili okkar afkomend-
anna.
Hinn 28. febrúar síðastliðinn hélt
hún upp á 90 ára afmæli sitt með
glæsibrag. Þangað fjölmenntu af-
komendur og tengdafólk, allir sem
heimangengt áttu.
Miðvikudaginn 11. maí sl. feng-
um við að vita að hún hefði veikst
alvarlega og væri ekki hugað líf út
nóttina. Næturnar urðu þó fjórar
áður en yfir lauk.
Ailan tímann sátu eitt eða fleiri
barna hennar hjá henni dag og nótt
og létu hana ekki vera eina eitt
andartak. Litla stúlkan sem var
tekin af foreldrum sínum vegna fá-
tæktar og lifði lengi við nauman
kost átti þegar hún kvaddi þennan
heim dýrustu auðæfi sem nokkur
manneskja getur eignast. Hún var
elskuð af heilum hug. Þuríður
Baldvinsdóttir lifir áfram í hug og
hjarta afkomenda sinna. Þannig
mun hún lengi lifa.
Bjarki Már Karlsson.
Ólíkar voru fyrstu ferðir okkar
ömmu að heiman. Báðar voru ferð-
irnar farnar í mars en 58 ár liðu á
milli þeirra. Ég fór mína fyrstu
ferð að morgni með foreldrum mín-
um til dagmömmu og var sótt
þangað í lok dags. Þannig gekk það
fyrstu æviárin. Með ömmu mína
vafða inn í hlýja voð riðu lang-
amma og langafi orðfá af bæ árið
1910 og komu henni fyrir í fóstri
hjá ókunnugu fólki. Amma var ekki
sótt aftur að kvöldi heldur skilin
eftir og tengslin við foreldrana
urðu aldrei söm. Efnalitlir foreldr-
ar hennar voru ekki sjálfstætt fólk
og höfðu ekki ráð til að hrinda
ákvörðun húsbænda sinna um að
þau skyldu gefa barnið frá sér. Á
nýja heimilinu eignaðist amma
fósturforeldra og fóstursystkini er
alla tíð voru henni kær fjölskylda.
Amma mín keyrði aldrei bíl eða
hringdi úr farsíma. Hún fór aldrei
til útlanda. I skóla var hún aðeins
nokkrar vikur. Hún var fátæk af
því sem við nú til dags teljum
nauðsynlegt en hún var samt flug-
rík. Ámma var rík af ást og um-
hyggjusemi. Hún var rík af úrræð-
um og útsjónarsemi. Hún var rík af
raunsæi og nægjusemi, af virðingu
og reisn.
Amma fór í síðustu ferð sína með
nægjusemi, raunsæi og virðingu í
farteskinu. Hún brosti við okkur og
hlýjan streymdi frá henni. Á sinn
hátt og með reisn minntist hún við
fjölskyldu sína þó að skammt væri
til leiðarloka. Lokin voru hljóðlát
sem upphafið er henni var komið í
fóstur. Ég og bræður mínir kveðj-
um ömmu á sama hátt og hún
heilsaði okkur með hlýju og ástúð í
augum. Við þökkum henni fyrir það
sem hún var ríkust af.
Kolbrún Björk Snorradóttir.
Elsku amma, loksins hefur þú
fengið langþráða hvíld að langri
ævi lokinni. 90 ár eru langur tími
og þú sagðir stundum að það væri
of langur tími. I haust sagðirðu að
þú ætlaðir að halda upp á 90 ára
afmælið þitt í febrúar og svo væri
kominn tími til að kveðja þennan
heim fljótlega eftir það og þú
stóðst við það eins og annað sem
þú ákvaðst.
Þegar leið mín lá til Reykjavíkur
á barnsaldri þá var yfirleitt alltaf
gist hjá afa Konna og ömmu Þuríði,
sem við börnin kölluðum alltaf
ömmu Hurý þar sem það var svo
erfitt að segja Þuríður. Þau bjuggu
þá á Helgafelli rétt ofan við Ar-
bæinn og þar ræktuðu þau græn-
meti og sinntu gróðurrækt. Við
barnabörnin tóku virkan þátt í
garðyrkjustörfunum á milli þess
sem við lékum okkur í grennd við
Helgafell. Amma Hurý vakti alltaf
yfir velferð okkar þegar við vorum
hjá henni og hafði mjög gott auga
með okkur. í þá daga lá Suður-
landsvegurinn þar sem nú er Bæj-
arháls og var mikil og hröð umferð
um veginn og ekki var það sjaldan
sem amma eða afi komu hlaupandi
á eftir einhverju barnabarninu sem
þeim fannst vera komið of nálægt
veginum og snéri því við og brýndi
fyrir því hvaða reglur giltu um um-
gengni við þjóðveginn. Aldrei taldi
amma eftir sér að verða við óskum
okkar barnanna ef mögulegt var að
koma því við enda var hún mjög
hlý manneskja sem vildi allt fyrir
alla gera. Amma sá alveg um heim-
ilishaldið en afi um útivinnuna á
Helgafelli og er mér alltaf minnis-
stætt dekkað kaffihlaðborðið í
kaffitímunum og kjarngóður há-
degis- og kvöldmatur. Alltaf var
borðað á ákveðnum tímum og
komu þá allir inn í mat og gerðu
hlé á því sem þeir höfðu verið að
gera. Þegar ég var hjá ömmu og
afa kom það oft fyrir að ilminn frá
Kaffibrennslu O.J. & Kaaber lagði
yfir bæinn þeirra, enda kaffi-
brennslan ekki langt frá. Þegar ég
fann þennan ilm hugsaði ég alltaf
með mér að nú væri amma að baka
flatkökur og flýtti mér inn til að fá
flatkökur en áttaði mig auðvitað
ekki á því að það voru alltaf flat-
kökur á borðum hjá ömmu í kaffi-
tímum.
Þegar ég finn kaffibrennslulykt-
ina í dag þá langar mig alltaf í flat-
kökur og verður hugsað til ömmu.
Að fá að umgangast fólk af kynslóð
afa og ömmu, fólk sem hafði upp-
lifað frostavetrinum mikla 1918,
hafði alist upp í torfbæ, mundi eftir
Lýðveldisstofnuninni og hafði upp-
lifað miklar tækniframfarir eru for-
réttindi sem maður mun búa að
alla ævi. Ég þakka því Guði fyrir
öll þau ár sem ég fékk að njóta
nærveru ömmu og ég veit að nú
líður henni vel hjá afa. Hvíl í friði.
Kristján Ágúst.
ÞURÍÐUR
BALD VINSDÓTTIR