Morgunblaðið - 25.05.2000, Blaðsíða 50

50 FIMMTUDAGIÍR 25. MAÍ 2000
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
HEIMIR
STEINSSON
+ Sr. Heimir
Steinsson fædd-
ist á Seyðisfirði hinn
1. júlí 1937. Hann
lést á Landspítalan-
um í Fossvogi 15.
maí síðastliðinn og
fór útför hans fram
frá Dómkirkjunni 24.
mai.
„Ó, þú brostir svo
blítt, og ég brosti með
þér.“ Þessar ljóðlínur
ötefáns frá Hvítadal
víkja ekki frá mér vor-
daginn langan á meðan
rigningin grætur á glugganum og
bros eru slokknuð.
Fyrstu bemskuminningar mínar
eru órjúfanlega tengdar Heimi.
Hann passaði mig, ók mér um Öld-
una í gamla barnavagninum sem
kallaður var brunabíllinn vegna þess
hve hávær hann var. Löngu eftir að
ég hefði átt að vera komin úr þessum
vagni var ég með í leikjum strák-
anna, stóð í fararbroddi með rautt
hárið slegið og Heimir við stýri.
Seinna gengum við um túnin, mér
fannst vatnasóleyjamar í skurðinum
innan við Tungu fallegastar en man
- ekki lengur hver vom blómin hans.
Við tíndum sóleyjar og skreyttum
borðstofuborðið heima.
Svo fór hann í framhaldsskóla og
ég beið ýmist eftir jólum eða vori,
beið þess að hann kæmi heim, að
húsið fylltist af hlátram, söng og
spilinu hans. Stundum hélt ég að
hann mundi brjóta orgelið, þá var
hann svo sterkur, spilaði vals vonar-
innar, sársaukans eða tríó sorgar-
innar allt eftir því hvernig lá á hon-
hlátur, glens og gaman.
Svo lögðum við land
undir fót eitt af öðra.
Gangan sú gekk á
ýmsa vegu. Ég kýs að
halda mig við branabíl-
inn en margir verða til
þess að rifja upp aðra
tíma.
Við systkinin ornum
okkur við minningarn-
ar. Hafðu þökk fyrir
allt, bróðir.
Kristín
Steinsdóttir.
Milt vorregn strauk grasflötina
við Útvarpshúsið á Efstaleiti þegar
þangað barst fréttin um andlát
Heimis Steinssonar fyirverandi út-
varpsstjóra. Síðustu vikur höfðum
við vitað að hverju fór, en þessi fregn
kom samt eins og kaldur gustur inn í
vaknandi vorið. I söknuði okkar ætt-
um við þó að minnast þess að Heimir
var maður Ijóss og sumars, og því
var það í hans anda að kveðja einmitt
á þeirri tíð þegar daginn lengir og
grösin grænka.
Snemma á Skálholtsárum sínum
batt hann þessa Sumarósk í ljóð:
Mættiégdeyjaívatnið
undir logandi sumarsól
milligrænnagrasa.
Mætti ég stíga upp af vatninu
og þéttast kumpánlega á himnum
í kveðjuskyni yiir framandi landi.
Mætti sterkur vindur bera mig
þangaðsemvatniðfellur
yfir heimbyggð mína alla.
um.
. Það var mikið sungið í Tungu. Eig-
"inlega finnst mér að þar hafí alltaf
verið sól og allir að syngja við orgelið
hans pabba en auðvitað er það mis-
minni. Mamma millirödd, pabbi ten-
ór, Heimir bassi en við systurnar
sópran sem var svo dauðans venju-
legur og ómerkilegur í mínum huga.
Mig dreymdi um að syngja bassa,
sterkum rómi eins og hann, æfði mig
á Gunnari og Njáli uppi á lofti, ósköp
hjáróma en ætlaði þrátt fyrir allt að
að æra ömmu...
Stríðinn var hann og fljótur að
fiska upp hvern karlkyns vina minna
átti að nefna til þess að ég æpti á
fermingaraldri. Þá vora ortir bragir
og sungnir í passíusálmastíl, hurðum
skellt, æpt og grátið en alltaf stutt í
Varanleg
minning
er meitlub
ístein.
Si S. HELGASONHF
ISTEINSMIÐJA
Skemmuvegi 48, 200 Kóp.
Sími: 557-6677 Fax: 557-8410
Netfang: sh.stone@vortex.is

Nú hefur Heimir verið lagður í
mold á þeim helga stað þjóðarinnar
sem hann unni umfram aðra staði,
við vatnið djúpa og tæra. Við trúum
því að honum verði að ósk sinni. Fyr-
ir okkur sem þekktum Heimi verður
mynd hans og minning ævinlega
tengd Þingvöllum og þar mun hon-
um hvíldin vær.
Ég heyrði Heimi Steinsson fyrst
nefndan á menntaskólaáranum á
Akureyri. Hann hafði numið við
sama skóla alllöngu fyrr og getið sér
orð fyrir námshæfileika. Raunar
hafði hann stýrt skólablaðinu, ort í
það og skrifað, eins og ég gerði í
minni tíð. Þegar hann var rektor í
Skálholti vakti hann athygli mína
vegna snarprar greinar í Kirkjurit-
inu um kristna trú, „Tilvera til
dauða, trúin hrein“. Urðu út af henni
harðar deilur og stóðu mörg spjót á
Heimi, en hann varðist vel, enda rit-
fær í besta lagi.
Sjálfur taldi hann síðar að hann
Legsteinar
.t í Lundi
SOLSTEÍNAK við Nýbýlaveg, Kúpavogi
Sími 564 4566
hefði gengið fram af of mikilli hörku
og ekki gætt tillitssemi í þessari um-
ræðu og tjáir það raunar í einu ljóði
sínu. Þetta má vel vera rétt, en hitt
er víst að einarðar skoðanir eru illa
séðar í þvi andrúmslofti moðsuðu og
skoðanaleysis sem einatt kennir sig
við frjálslyndi nú á dögum.
Það var gaman að hitta Heimi í
Skálholti og ekki síður á Þingvöllum
eftir að hann gerðist þjóðgarðsvörð-
ur. Ljóst mátti vera hve vel hann
naut sín á þessum söguríku stöðum,
enda var tilfinning hans fyrir sögu-
legri helgi einkar næm og vel var
hann máli farinn sem alþjóð veit.
Enginn var betur til þess fallinn
að leiða gesti um Þingvelli og kynna
þeim sögu staðarins. - En kynni mín
af Heimi vora langmest þann tíma
sem hann gegndi starfi útvarps-
stjóra. Þegar hann tók við því var ég
í löngu leyfi erlendis, en jafnskjótt
og ég kom til starfa í Útvarpinu aftur
varð að samkomulagi að ég ritaði
sögu Ríkisútvarpsins. Heimir hafði
mikinn áhuga á því verki og var mér
traustur bakhjarl allan þann tíma
sem að því var unnið. Ætlunin var
raunar að rekja söguna lengra til
samtímans en varð, eins og fram
kemur í formála Heimis að bókinni
Útvarp Reykjavík, saga Ríkisút-
varpsins 1930-1960. Hún kom út í
júní 1997, hálfu ári eftir að hann lét
af störfum við stofnunina. Það var
okkur báðum gleðidagur. Áhugi
Heimis og atbeini réðu því að þessi
bók var skrifuð og hann samdi við
Sögufélag um útgáfuna sem vel var
staðið að í hvívetna.
Við Heimir áttum oft samræður
utan við dagsins önn í Útvarpshús-
inu, um ýmis sameiginleg áhugamál,
bókmenntir, kirkju og trú og almenn
menningarmál að fornu og nýju. I
viðkynningu reyndist hann býsna
ólíkur því sem ég hafði fyrirfram
ætlað. Skrif hans sum gátu bent til
þess að hann væri harðskeyttur
maður, öfgafullur og jafnvel ófyrir-
leitinn. En því fór fjarri. Heimir
Steinsson var ljúfmenni, góðviljaður
og sanngjarn og alveg laus við pers-
ónulega áreitni. Hann var víðsýnn,
hrifnæmur og kyrrlátur unnandi
fegurðar, fræða og menningarverð-
mæta. En slíkt hugarþel hrekkur
skammt þegar staðið er áveðurs á
bera svæði. Heimi skorti kannski
þegar til kom þá tillitslausu hörku
sem stundum er krafist af þeim sem
háar stöður skipa.
Það er alkunna að útvarpsstjóra-
árin urðu Heimi örðug á ýmsa lund.
Hann kom að stofnuninni án þess að
þekkja innviði hennar að ráði, en
með góðan hug og vilja til að halda
merki hennar hátt á loft sem menn-
ingarstofnunar.
Og það gerði hann. En hann var-
aði sig ekki á þeim annarlegu póli-
tísku veðram sem jafnan næða um
slíka stofnun, helsta fjölmiðil lands-
ins, og hafa gert frá öndverðu, eins
og lesa má um í sögu Ríkisútvar-
psins. Heimir var kvaddur til mikill-
ar ábyrgðar sem útvarpsstjóri. Þeim
sem það gerðu bar auðvitað að
standa þétt að baki honum og ekki
síður nánustu samstarfsmönnum
innan stofnunar. Sú var efalaust sár-
ust raun Heimis að þessir aðilar
skyldu bregðast honum þegar mest á
reið. Sjálfur hafði hann hug á að gera
á prenti grein fyrir sínu sjónarmiði í
þeim átakamálum sem upp komu. Úr
því varð ekki. En einhvern tíma
verður saga Ríkisútvarpsins í stjórn-
artíð Heimis Steinssonar skráð. Þá
mun það sannast að allar hans gerðir
stjórnuðust af hollustu í garð stofn-
unarinnar og samstarfsfólksins og
einlægum vilja hans til að hún yrði
áfram sú brjóstvöm íslenskrar
menningar sem hún á að vera. Jafn-
víst er hitt að það var ekki umhyggja
fyrir Ríkisútvarpinu og stöðu þess
sem réð ferðinni hjá þeim valds-
mönnum sem harðast gengu fram
gegn Heimi og ákvörðunum hans í
stöðu útvarpsstjóra.
Heimir Steinsson hvarf frá Ríkis-
útvarpinu og tók aftur við starfi á
Þingvöllum. Ég hugði gott til að hitta
hann eins og fyrram á þeim slóðum
þar sem hann undi sér best. En nú
hallaði ört undan fæti. Hann veiktist
í fyrra og var lengi að ná sæmilegri
heilsu. A síðastliðnu hausti kom
hann á ný til starfa. En þegar vor-
vindarnir blésu yfir vatnið og vellina
tæmdist stundaglas Heimis. Hann
lifði það ekki að halda þjóðhátíð og
fagna þúsund ára kristni sem staðar-
haldari á Þingvöllum. En við eram
þess fullviss að andi hans verður þar
nálægur í sumar og framvegis. Að
leiðarlokum þakka ég honum af heil-
um hug alla vinsemd í minn garð og
votta Dóra og fjölskyldunni samúð á
sorgarstund. Guð blessi Heimi
Steinsson og allt sem honum var
kært. Hann hvíli í friði.
Gunnar Stefánsson.
Hvað ertu líf nema litur,
ljósblettir ótal.
A dauðasæ lygnum er leiftra
í lífsólarskyni,
hví ertu lífröðull ljósi
svoljúfurogfagur?
Hví ertu helsærinn kyrri
svohulinnogdjúpur?
(Steingr. Thor.
Mér er ljúft og sárt í senn að setja
nokkur orð á blað til að minnast vin-
ar míns og bróður, Heimis Steins-
sonai-.
Ljúft vegna hinna opnu og sönnu
kynna sem við áttum - sárt, sem og
öllum öðram, að njóta hans ekki
lengur.
Heimir var maður hugmyndaríkis,
skáldskapar og málsnilldar, þar sem
móðurmálið leiftraði í tignríkri feg-
urð. Albezt þótti mér honum þó tak-
ast, er hann talaði undir beram
himni á Þingvöllum. Hann var maður
Þingvalla, og tjáði mér, að þar fyndi
hann sig vel heima og liði hvað bezt.
Þingvellir vora bezti ræðustóllinn
hans. Þar sveif hann í mestu málfars-
litríki í stíl við stórfengleik staðarins
og tign. Og þó ekki væri hann flug-
maður í venjulegum skilningi, var
hann eigi að síður flugmaður. Hann
var „hugarheims-flugmaður“ og
þegar hann tók flugið, þótt mér jafn-
an ljúft að fá far með honum.
Það var á fjórþættu sviði að leiðir
okkar lágu saman.
í fyrsta lagi kynntumst við sem
skólamenn - kennarar og skólastjór-
ar, samhuga um, að kennsla og
skólastjóm séu hugsjónastörf, sem
aldrei megi verða nokkuð annað.
í öðra lagi sem guðfræðingar,
kennimenn og prestar, með Krist
sem hinn eina, sanna grandvöll allr-
ar trúar og siðfræði.
I þriðja lagi sem reglubræður
hárra hugsjóna um kristlega mann-
rækt og göfgi.
Öll vora þetta heilsteypt, gagn-
kvæm og auðgandi kynni - enda
hann harla heilsteyptur, hreinskipt-
inn, sannur og traustur í einu sem
öllu - mikill mannvinur.
I fjórða lagi bar okkur saman á
sviði söngsins, þar sem við fengumst
ofurlítið við karlakórssöng.
Sagt er, að ekkert opni og sameini
hugi manna svo sem söngur gerir.
Þetta er ofurskiljanlegt og hárrétt í
senn, því til þess að syngja, og
syngja vel, verður að opna hugar-
heiminn til innstu inna til skilnings á
tónum og texta, og síðan í túlkun
hvoratveggja sameiginlega. Þetta er
leiðin til söngs, til söngtúlkunar,
söngáhrifa, söngfagnaðar og ekkert
minna. Þessa opnu leið leggur tón-
listin sjálf frá einum hugarheimi til
annars, og það er eftir henni, sem
maður skynjar mann nánast, dýpst
og bezt.
Ég hygg, að einmitt á þessu sviði
hafi ég kynnst og lesið hugarheim
míns kæra bróður hvað bezt, því
standandi augliti til auglitis sem
stjórnandi og söngvari í næmri túlk-
un verður engu leynt. Þar er allt gef-
ið, allur tilfinningaheimurinn opinn.
Heimir unni sönglist, enda alinn
upp við mikið sönglíf allt frá
bemsku. Hann lifði sig gjörla inn í
það sem sungið var og söng af hjart-
ans list. Raddsvið hans var vítt,
röddin hljómdjúp og einkar yfirtón-
arík, en naut sín þó hvað bezt á lægra
tónsviðinu. Stóra C (djúpa C) var
honum ekkert vandamál með fullum,
vel kringdum tóni, og neðan þess átti
hann nokkra ljúfa djúptóna.
En þó röddin hans sé nú kvödd til
þagnar hér, mun hún óma því fegurri
á æðra sviði.
Kæra Dóra, Þórhallur og allir aðr-
ir ástvinir. Við hjónin sendum ykkur
innilegustu samúðar- og vinakveðj-
ur. Minningaljóminn lýsir langt ofar
harmi og trega í vonarvissunni um
endurfundi á landi lifenda. Guð
blessi ykkur öll og styrki.
Sólveig og Jón Hjörleifur
Jónsson.
í mínum huga hefur sr. Heimir
ekki skroppið langt. E.t.v. sitjum við
saman og skeggræðum ljóðin okkar
að „heiman“ og fjöllin blá, en Ijóða-
eldmóð áttum við sameiginlegan.
Það er skrítið til þess að hugsa að
það eina sem sameinar okkur nú era
nýútkomin ljóð: Raddir að austan. í
gamla daga skiptumst við á umslög-
um, auðvitað um ljóð, lífið og tilver-
una. En manni eins og Heimi verða
ekki gerð skil í mörgum minningar-
greinum. Slík var persóna hans og
slíkt lífshlaupið. Minning þín mun
lifa, kæri vinur. Drottinn leggi líkn
með þraut.
Mættiégdeyjaívatnið
undir logandi sumarsól
milligrænnagrasa.
Mætti ég stíga upp af vatninu
og þéttast kumpánlega á himnum
í kveðjuskyni yfir framandi landi.
Mætti sterkur vindur bera mig
þangað sem regnið fellur
yfir heimsbyggð mína alla.
(H.S.)
Karlína Hólm.
Við stöllurnar urðum þeirrar gæfu
aðnjótandi að kynnast Heimi er við
unnum hjá honum í Þjóðgarðinum á
Þingvöllum. Reyndar höfðu foreldr-
ar okkar beggja kynnst þeim hjónum
á unglingsáram sínum þegar mæður
okkar sátu á skólabekk með Dóra og
faðir annarrar okkar var með Heimi
í Menntaskólanum á Akureyri.
Það var alltaf yndislegt að koma til
þeirra hjóna á Þingvöllum því að
samhentari hjón höfðum við sjaldan
hitt. Á messudögum sá Heimii- um
messuna og svo sá Dóra um kaffi-
borð á eftir, ávallt hlaðið kræsingum.
Á öllum tímum vora dyrnar hjá þeim
opnar og í sameiningu tókust þau á
við hvern þann atburð er komið gat
upp.
Heimir hafði lag á því að laða það
besta fram í starfsfólki sínu. Hann
gerði ótrúlega miklar kröfur til sjálfs
sín sem smitaði okkur hin og við upp-
götvuðum að við gátum svo miklu
meira en við sjálf höfðum gert okkur
grein fyrir. Hann kom fram við alla
sem jafningja og ef eitthvað kom upp
á í sambandi við starfið eða annað þá
vai- það bara rætt og leyst úr málun-
um í rólegheitunum. Hann gaf sér
alltaf tíma til að spjalla við okkur
þrátt fyrir að það lengdi vinnudaginn
hans oft fram á rauða nótt.
Enginn var fróðari um Þingvelli
en Heimir, að manni fannst. Hann
þekkti hverja þúfu og hvern stein og
hann hafði yndi af að segja fólki frá
því sem þarna hafði gerst. Hann varð
líka hálfhneykslaður á okkur stöllun-
um fyrir þekkingarleysi okkar á
staðháttum þegar við fyrst hófum
störf á Þingvöllum, og setti sér tafar-
laust það markmið að bæta úr þeirri
vankunnáttu okkar. Hann fór með
okkur í bíltúr um garðinn og nafn-
greindi fjöll og heiðar. Annarri okkar
fannst hún vera bráðsniðug að muna
nafnarununa eftir ljóðinu „... Ár-
mannsfellið fagurblátt og fannir
Skjaldbreiðar, og hraunið fyrir
sunnan Eyktarás." En þegar til átti
að taka, nokkrum dögum síðar, verð-
ur Heimir ansi furðulegur á svipinn
þegar daman byrjar að þylja upp
,AkrafjaH og Skarðsheiði..." Hún
hafði því miður tekið vitlaust ljóð og
„Vorkvöld í Reykjavík" var víst ekki
alveg það rétta. Heimi var bráð-
skemmt þegar skýringin kom í ljós
og þótti mikið til um svo ljóðræna að-
ferð til að muna hluti. Hann benti þó
réttilega á að betra væri að muna
rétt ljóð hverju sinni.
En við lærðum og nutum tilver-
unnar, þessi fáeinu sumur sem við
unnum í þjóðgarðinum á Þingvöllum
undir leiðsögn Heimis. Og einnig
seinna meir þegar Heimir gifti aðra
okkar heima í stofu á Þingvöllum.
Það var yndisleg stund á þeim stað
sem við þekkjum svo vel og þykir svo
vænt um. Blessun Heimis var okkur
mikils virði.
Heimir setti mikinn svip á líf okk-