Dagblaðið Vísir - DV - 24.03.1995, Qupperneq 15

FÖSTUDAGUR 24. MARS 1995
15
Fósturskólinn verði
hluti uppeldisháskóla
„Leikskóli er hluti af menntakerfinu. Þar mótast félagsþroski og vitundar-
heimur barnanna ... “ segir m.a. i greininni.
Geta skólarnir okkar menntað
þá íslendinga sem verða á athafna-
aldri á fyrsta þriðjungi 21. aldar-
innar? Þessi spurning kallar auð-
vitað á aðrar spurningar og þar á
meðal hvernig aðstæður verði á
íslandi á næstu öld. Við höfum ekki
óbrigðul svör en þó er það víst að
menntun, menning og skilningur á
umhverfi okkar munu ráða úrslitum
um hag og velfarnað þjóðarinnar.
Mikil aðsókn
Af mörgum ástæðum treystum
við æ meira á að skólamir tryggi
mörg þessara skilyrða um velsæld.
Við þurfum því aö búa þamúg að
skólunum aö þeir geti staðið undir
þessum væntingum allt frá fyrstu
stigum námsins í leikskólum til
ílóknustu menntabrauta. Leikskóh
er hluti af menntakerfinu. Þar
mótast félagsþroski og vitundar-
heimur barnanna og því er það afar
mikilvægt að þar starfi góðir kenn-
arar.
Nú er þaö svo að til þessara starfa
velst nær undantekningarlaust
vandað og áhugasamt fólk sem
leggur metnað í að veita börnunum
fræðslu og góðan aðbúnað en laun-
in eru mjög lág. Nauðsynlegt er að
styrkja menntun leikskólakenn-
ara, bæði þeirra sem hefjaferil sinn
með námi í Fósturskóla íslands og
KjaUarinn
Ólafur ðrn Haraldsson
er i 2. sæti á framboöslista
Framsóknarflokksins
í Reykjavík
hinna sem starfa sem leiðbeinend-
ur í leikskólunum en vilja bæta við
sig fagmenntuninni jafnframt
starfi sínu og öölast leikskólakenn-
araréttindi.
Fósturskóh íslands í Reykjavík
er þriggja ára nám en síöan er
starfrækt við skólann framhalds-
deild. Aðsókn að skólanum hefur
veríð mikil og árum saman hafa
ekki útskrifast nema um 70 nem-
endur aö loknu þriggja ára námi.
Hins vegar er þörf á að mennta um
1000 leikskólakennara innan fárra
ára ef uppfylla á lög um leikskóla
enda eru uppi áætlanir um hraöa
uppbyggingu leikaskólanna í land-
inu.
Viðurkennt háskóianám
Nám í Fósturskóla íslands þarf
að verða viðurkennt háskólanám
enda er í raun krafist stúdentsprófs
af flestum sem þar innritast og nám
á framhaldsárinu hefur líka verið
viðurkennt sem hluti af master-
prófi, þ.e. á háskólastigi. Eðlilegast
væri að fella Fósturskólann að
Kennaraháskóla íslands og hafa
slíkar hugmyndir verið reifaðar
allvíða, m.a. af rektor KHÍ fyrir
nokkrum misserum. Með því móti
er leikskólakennaranámið í sam-
ræmi viö það sem gerist annars
staðar á Norðurlöndum og marg-
víslegt hagræði er að samfelldu
námi kennara í leikskólum og
grunnskólum áður en til sérgreind-
ara náms kemur. Margvíslegu
rekstrarhagræði er hægt að ná um
leið. Nemendur lykju þar með við-
urkenndu BA-prófi á þremur árum
í leikskólakennaranámi og síðan
masterprófi að hluta á framhalds-
árinu.
Jafnframt þessu þarf að gefa
starfandi leiðbeinendum aöstæður
til náms og sérstaklega að efla
fjarnám vegna þeirra mörgu leið-
beinenda sem starfa á leikskólum
víða úti um land og vilja afla sér
menntunar en eiga ekki heiman-
gengt til þess að afla sér réttinda.
Tilfögur um þessi efni hafa ný-
lega komið fram frá nefnd á vegum
menntamálaráðuneytisins þar sem
lagt er til að sameina kennara-
menntun landsins í uppeldishá-
skóla. Nú er nauðsynlegt að ná
góðu samstarfi allra viðkomandi
aöila, bæði skólanna, stéttarfélaga
leikskóla og grunnskólakennara,
stjórnvalda o.fl. og vinna að lausn
þessa framfaramáls.
Ólafur Örn Haraldsson
„Eðlilegast væri að fella Fósturskólann
að Kennaraháskóla íslands og hafa
slíkar hugmyndir verið reifaðar all-
víða, m.a. af rektor KHÍ fyrir nokkrum
misserum.“
Baráttan um brauðið
- verður er verkamaðurinn launanna
KjaUarinn
200 þúsund á dag
Hins vegar hafa forstjórar nýju
fyrirtækjanna fengið hærri laun.
Frægasta dæmið er forstjóri Brit-
ish Gas, sem hafði aðeins 175 þús-
und pund á ári - jafnvirði 20 millj-
óna íslenskra króna á ári - en hefur
nú 475 þúsund pund í fóst laun, auk
hlunninda sem metin eru á nær200
þúsund pund.
Árslaun hans nema þvi um 70
„Eg vil draga þá einfóldu ályktun að
launakerfi af þessu tagi sé brot á mann-
réttindum og lýðræði og beri nauðsyn
til að leiðrétta allt: launin, mannrétt-
indin og lýðræðið.“
Einu sinni var karl fyrir austan
sem hélt því fram að allir ættu að
fá 25 aura á tímann - hvar í flokki
sem þeir stæðu og hvað sem þeir
ynnu. Tóku ekki allir jafn mikið
mark á karli. Ýmis afbrigði kenn-
ingar karls - um jöfn laun - hafa
komið fram en engin virðast hafa
fundið náð fyrir augum manna.
Laun á ekki aö ákveða með hand-
afli heldur lýðræði, eins og sagt er,
og þau ráðast af lögmálum markað-
arins, og þá er ekkert við þessu að
gera. Hins vegar hef ég lengi verið
hallur undir kenninguna þótt ég
hafi, eins og sumir aðrir, látist
skilja lögmál peningamarkaðarins
og lögmálið um framboð og eftir-
spurn. Víða er hins vegar enn bar-
ist hart um brauðið.
Á Bretlandi er yfirvofandi verk-
fafi kennara vegna lágra launa en
kennarar á Bretlandi hafa tvöfóld
laun kennara á íslandi sem líka eru
í verkfalh sem engan skyldi undra.
Inn í umræðuna um lélegan aðbún-
að í skólum og á barnaheimilum á
Bretlandi íléttast svo umræðan um
hversu há laun bestu menn eigi
skihð og hefur margt merkilegt
komið í ljós.
Ágæti einkavæðingar
Undanfarin 15 ár hefur ríkis-
stjórn breska íhaldsflokksins bar-
ist fyrir einkavæðingu. Hefur
breska símafélagiö British Telecom
m.a. verið einkavætt svo og British
Gas sem selur gas úr olíuiindum í
Norðursjó. Auk þess hafa vatns-
veitur og orkubú, sem í raun eru
einokunaraðilar, verið seld einka-
Tryggvi Gíslason
skólameistari
aðilum.
Samkvæmt útreikningum bestu
manna ríkisstjórnarinnar voru
þessi ríkisfyrirtæki rekin með
miklu tapi sem skattborgarar urðu
auövitað að borga. Nú þurfi aftur
á móti ekki að borga neitt tap. Nýju
fyrirtækin séu rekin með hagnaði
en sá hagnaður byggist m.a. á því
aö verð á gasi, vatni og síma hefur
hækkað og þjónusta minnkað.
Verðhækkunina greiða notendur,
gömlu skattborgararnir, og liggur
þá ekki í augum uppi hver munur-
inn er á gamla fyrirkomulaginu og
hinu nýja en margt bendir til þess
að þeir, sem lægst hafa launin og
minnst mega sín, hafi farið verst
út úr öllu saman.
milljónum króna. Er hann þó ekki
einn af 50 forstjórum á Bretlandi,
sem hæst hafa laun, þótt hann hafi
200 þúsund krónur á dag. Aðspurð-
ur sagðist hann vinna fyrir þessum
launum enda verkamaðurinn verð-
ur launanna. Það er hins vegar
pólitísk og heimspekileg spuming
- hvað menn eiga að geta haft í laun
og hver eiga að vera hámarkslaun
og lágmarkslaun - fyrst menn fall-
ast ekki á þá einfóldu lausn að sér-
hver maður, karl og kona, hafi 25
aura á tímann.
Þróun eða afturför
í vikunni voru birtar niðurstöður
könnunar á launaþróun á Bret-
landi undanfarin 15 ár. Kemur í
ljós að áriö 1979 vom meðallaun
verkamanna 60 sterlingspund á
viku. Þá höfðu þeir launþegar, sem
lægst laun höfðu, 75% þessara
meðallauna en þeir sem hæst laun
höfðu og athugunin náði til 310%
meðallaunanna. Launamismunur-
inn var því u.þ.b. fjórfaldur. í fyrra
vom meðallaun 180 pund á viku.
Þeir sem þá höfðu lægst laun höfðu
hins vegar aðeins 61% af meðal-
launum og þeir sem hæstir voru
500% þessara meðallauna. Munur-
inn var því orðinn áttfaldur og
misréttið - ef á að kalla þetta mis-
rétti én ekki lögmál framboðs og
eftirspumar - hafði tvöfaldast þessi
15 ár.
Af þessari þróun má draga ýmsar
ályktanir. Ég vil draga þá einfoldu
ályktun að launakerfi af þessu tagi
sé brot á mannréttindum og lýð-
ræöi og beri nauðsyn til að leið-
rétta allt: launin, mannréttindin og
lýðræðið. Misrétti, sem þrífst í
skjóli slíks launamismunar, verður
aðeins líkt við skipulagða glæpa-
starfsemi.
Tryggvi Gíslason
Minni samkeppni á olíu-
markaði eftir kaup
Jóhannes Gunnarsson,
formaður Neytenda-
samtakanna.
fákeppni
„Það hefur
ítrekað verið
bent á það að
á íslenskum
olíumarkaöi
ríki veruleg
fákeppni og
þá erum við
að tala um ol-
íufélögin
þrjú. Það er
alveg Ijóst að
aukiö samstarf tveggja þessara
félaga mun draga mjög úr þeirri
litlu samkeppni sem nú er fyrir
hendL Þannig að þessi aðgerð
skapar að sjálfsögðu aukna fá-
keppni á markaðnum.
Hvort þetta mun skila neytend-
um einhveiju góðu eða eingöngu
illu held ég aö fari talsvert eftir
þvi hvort tekst að auka sam-
keppnina á nýjan leik, þ.e.a.s. að
ný fyrirtæki komi inn á markað-
inn. Fákeppni i sjálfu sér leiðir
alltaf til hækkaðs verðlags.
Reynslan sýnir það þannig að
miklu skiptir að nýir aðilar komi
að markaönum. Við það binda
Neytendasamtökin að sjálfsögðu
vonir.
Að sjálfsögöu vonum við að orð
forráðamanna Olíufélagsins og
Olís standi um að viðskiptin sóu
liður í hagræðingu í rekstri. Við
munum knýja fast á um að þau
orð muni standa, og það sem
fyrst. Þarna skiptir máli hvort
samkeppnin eykst á nýjan leik.“
Samkeppni
harðnar
„Sam-
keppni síö-
ustu ára hef-
ur harðnaö
allverulega
frá því sem
áöur var og
var þó mikil
fyrir. •. Ríkis-
valdið hefur
Sleppt mið- Qolr Magnússon, for-
stýringu sinni «|öri°iiu(é.B9sins.
á þessura viðskiptum á öllum
sviðum. Samkeppnin birtist í
ýmsum myndum eftir að olíuvið-
skiptin hafa fengið að aðlaga sig
kröftum markaðarins. i þessu
sambandi má nefha Safnkort 01-
íufélagsins hf. og hina miklu
verðlækkun Oliufélagsins í jan-
úar. Ég fullyrði að samkeppnin á
næstu misserum muni harðna
frekar en aö rainnka.
Olíufélagið mun ekki hafa virk-
an meirihluta í OJís. Félagiö á
jafnan hlut á viö Hydro Texaco
eöa 35%. Það sem mun gerast er
að Oliufélagiö og Olís munu
stofna nýtt dreifingarfyrirtæki
eingöngu i þeim tilgangi að lækka
dreifingarkostnað sem er stór
hluti af rekstrarkostnaöi fyrir-
tækjanna. Oliufélagið og Olís
verða hér eftir sem hingaö til
keppinautar á markaðnum þar
sem rekstur benínstööva og öll
sölustarfsemi fyrirtækjanna mun
áfhun verða aðskilin.
Ég get vitnaö til þéss aö danskir
aðilar sem komu að viðskiptun-
um hafa tekiö þátt i fleiri en einu
svipuðu verkefiti í Danmörku.
Samkeppnin þar hefur harönað
þrátt fyrir að menn hafi tekið
þátt í samvinnu um ftostnaðar-
lækkandi aðgerðir."