Helgarpósturinn - 04.05.1995, Blaðsíða 10

10
'Fl M MTUDTyGO Rw4TMÍ0:nrff9'5l
„Fangelsis-
málastofnun
virðist geta
tekið fram fyr-
ir hendurnar á
faglærðu fólki
sem tilheyrir
læknastéttinni
með því að
ráða til sín
fjármálastjóra
sem síðan
kemur
ákvörðunum
stofnunarinn-
ar á framfæri
og segir til um
hverjir eiga að
hljóta viðeig-
andi læknis-
meðferð."
„ Við sem höf-
um verið í
mikilli vímu-
efnaneyslu fá-
um bara lyf
hjá lækninum
og mér finnst
það umdeil-
anlegt. Það er
engin lausn
að fá enda-
laus lyf og aft-
ur lyf við hinu
og þessu og
síðan lyfaftur
við því."
•------------------------------------\
Bergþóra Guðmundsdóttir, 34 ára þriggja barna móðir og refsifangi í Kópavogi,
segir kvenfanga ekki hafa sama rétt og karlfanga. Þær fái ekki að vinna innan múranna,
ekki að mennta sig og séu á engan hátt búnar undir reglusamt og ábyrgt líferni.
Nú er mælirinn fullur og þær hyggjast grípa til róttækra aðgerða
„Staða kvenkyns fanga á ís-
landi er til háborinnar skammar
ef miðað er við karlkyns fanga.
Við höfum ekki sama rétt og þeir
til atvinnu eða náms á meðan á
refsivist stendur," segir Bergþóra
Guðmundsdóttir, 34 ára þriggja
barna móðir, sem afplánar
tveggja ára refsidóm í hinu svo-
kallaða kvennafangelsi að Kópa-
vogsbraut 17 í Kópavogi. Berg-
þóra tilheyrir vaxandi hópi eitur-
lyfjaneytenda í Reykjavík sem
fjármagnar neyslu sína með
þjófnuðum á kreditkortum, ávís-
anafölsunum og ýmiss konar
skjalafalsi.
Hún segist hafa verið föst í
neti áfengis- og vímuefnaneyslu
um árabil en þó náð sér ágæt-
lega á strik um fimm ára skeið á
árunum 1985 til 1990. Síðan hef-
ur leið hennar legið niður á við
og hún hefur eytt mestum tíma
sínum í félagi við harða eitur-
lyfjaneytendur og afbrotamenn í
undirheimum Reykjavíkur, stöð-
ugt í leit að nýjum skammti,
sama hvað það kostaði.
Hún er síbrotakona og kvartar
undan því hve langan tíma tekur
fyrir refsimál að komast í gegn-
um kerfið. Hún er ekki fyrr búin
að fá dóm um skilorðsbundið
fangelsi fyrr en hún brýtur það
og hefur því ekki fengið tækifæri
til að losna út eftir helming refsi-
tíma og snúa við blaðinu. Nú
horfist hún í augu við refsingu
sína og þótt brotin séu flest ein-
hvers konar smáþjófnaðir á við
veskisstuld á Keisaranum hafa
dómarnir safnast saman og því
verður hún að sitja bak við lás
og slá næstu tvö árin.
inimi n/iEQ morqiiugja
BARIUSFODUR SINS
Samkvæmt sakavottorði Berg-
þóru hlaut hún sinn fyrsta dóm
árið 1991 vegna brots á fíkniefna-
löggjöf. Árið 1992 var hún tvíveg-
is dæmd til skilorðsbundinnar
fangelsisvistar fyrir skjalafals og
umboðssvik, og í árslok 1993
hlaut hún 7 mánaða fangelsis-
dóm, þar af 5 mánuði skilorðs-
bundna fyrir þjófnað, skjalafals
og fjársvik. 16. júní í fyrra var
hún loks dæmd til 15 mánaða
fangelsisvistar í Héraðsdómi
Reykjavíkur óg 'Voru skilorðs-
bundnir hlutar eldri dóma teknir
inn í dóminn. Frá refsivistinni
dragast 64 dagar sem Bergþóra
sat í gæsluvarðhaldi í Síðumúla-
fangelsinu í fyrra. Bergþóra segir
dvölina í Síðumúla hafa verið erf-
iða en vill ekki fara út í smáatriði
í því sambandi. Hún fer þó ekki í
launkofa með óánægju sína yfir
hvernig föngum er raðað saman
í íslensk fangelsi og telur niður-
röðunina einkennast af skeyting-
arleysi fangelsisyfirvalda.
„Eg var í 45 daga á lausagangi í
Síðumúlanum með morðingja,
nauðgara og alls kyns afbrota-
mönnum. Morðinginn, Þórður Ey-
þórsson, hafði myrt barnsföður
minn, Ragnar Ólafsson, í íbúð við
Snorrabraut í ágúst árið áður og
þetta var annáð morðið sem
hann framdi. Það var ekkert
verið að athuga hvaða af-
leiðingar það hefði fyrir
okkur að vera þarna sam-
an og það er ekki yfir-
völdum að þakka, að
ekki hlaust af
þessu skaði, heldur
okkur föngunum sjálf-
KVEIUFAIUGAR
ERU SYIUIIUG-
ARGRIPIR
Kvennafangelsið í
Kópavogi hefur oft
verið talið til fyrir-
myndar öðrum
fangelsum hérlend
is en Bergþóra telur
þá mynd vera bjag-
aða.
„Um áratuga
skeið hefur
ý m s
v e r i ð
ábóta-
vant í fangelsismálum þjóðarinn-
ar,“ segir hún. „Almenningur hef-
ur í raun og veru ekki hugmynd
um hvernig fangelsismálum hér-
lendis er háttað. Það er nefnilega
alltaf látið í veðri vaka að allt sé í
himnalagi innan múranna en við
sem erum fangar, eða starfs-
menn fangelsanna, vitum betur.
Það er alltaf verið að blása ryki í
augu almennings.
Það er nú þannig farið hér í
„fyrirmyndarfangelsinu“ í Kópa-
voginum að við kvenfólkið höf-
um engin forréttindi ef einhverj-
um dettur
það í
hug, þvert á móti. Húsakynnin
hér eru all sæmileg og það vill
villa um fyrir fólki sem kemur
hingað í heimsóknir eða til ann-
arra stuttra erinda. Það er ætlast
til að kvenfólk sé í meirihluta í
þessu fangelsi en það er ekki allt-
af raunin og karlmennirnir eru
oft fleiri. Þeir eru yfirleitt með
styttri refsidóma en við, ailt nið-
ur í einn mánuð og það er oft
sem okkur kvenfólkinu finnst við
vera einhvers konar sýningar-
gripir á viðkomustöð fanga.“
EIUGIIU AQSTOÐ
VEGIUA VIMUEFIUA
Bergþóra segir kvenkyns fanga
á íslandi ekki hafa sama val og
karlmennirnir varðandi stað til
að afplána refsidóma.
„Okkur er neitað um að
dvelja í öðrum fangelsum
en þessu. Við getum ekki
valið um að vera á Kvía-
bryggju, Litla - Hrauni eða
á Akureyri eins og karl-
mennirnir geta óskað.“
Bergþóra gagmýnir einnig
harðlega hvernig afplánun-
inni í fangelsinu við Kópavogs-
braut er háttað og þykir for-
kastanlegt að fangar fái enga
meðhöndlun vegna fíkniefna-
neyslu eða annarra sálrænna
vandamála innan veggja stofnun-
arinnar en einungis einn sálfræð-
ingur á vegum Fangelsismáia-
stofnunar sér um að aðstoða á
annað hundrað fanga á suðvest-
urhorninu. Einnig finnst henni
einkennilegt að ekki skuli vera
boðið upp á neinar forvarnir
gegn vímuefnum. Flestir fangar
eru áfengis- og vímuefnasjúkling-
ar og í Kópavogsfangelsinu eru
aðeins tveir AA-fundir á viku og
að sögn Bergþóru fellur
annar þeirra oft niður.
\ „Við fáum engin
f tækifæri tii að vinna
okkur út úr þeim
misgjörðum
sem við
frömdum með síbrotum í því
stórfenglega rugli sem fylgir
vímuefnaneyslu," segir hún.
„Það er alltaf verið að spara, eins
og það er kallað, en á sama tíma
og mannbætandi atriði á við for-
varnir sitja á hakanum er pening-
um hent í allar áttir. Forvarnir og
meðhöndlun við vímuefnafíkn
innan fangelsanna gætu orðið til
þess að þeir einstaklingar, sem
komast í kast við lögin og þurfa
að afplána dóma vegna brota
tengdum fíkniefnaneyslu, fyndu
til ábyrgðar og væru að ein-
hverju leyti undir það búnir að
takast á við daglegt líf eftir að
þeir losna út aftur. Við sem sitj-
um inni í dag verðum ekki vör
við neina hreyfingu í þessa átt.
Það er alltaf verið að taia um
nauðsyn forvarna í fjölmiðlum
og í einum sjónvarpsþættinum
sem við horfðum á hér í fangels-
inu var viðtal við Harald Johann-
essen, forstöðumann Fangelsis-
málastofnunar ríkisins. Þar kom
hann fram með þá hugmynd að
setja á laggirnar afbrotafræð-
ingaráð, eða hvað hann nú kall-
aði það, og lét í veðri vaka að
það myndi leysa öll vandamá! í
fangelsunum á einu bretti.“ Þess
ber þó að geta að föngum er gef-
inn kostur á að enda afplánun
sína inni á meðferðarstofnunum
fyrir alkohólista.
EIUGIIUIU UIUDIRBÚIU-
IIUGUR FYRIR REGLU-
BUIUDIÐ LIFERIUI
„Ráðamenn Fangelsismála-
stofnunar virðast vera fastir í
þeim hugsunarhætti að ef leysa
á vandamálin innan fangelsanna
þá þurfi bara að bæta við fieiri
störfum og jafnmvel heilu ráði ef
því er að skipta," segir Bergþóra.
„Það er ekki ýkja langt síðan að
ráðinn var fjármálastjóri til
stofnunarinnar, án þess að ég
hafi neitt persónulega út á mann-
inn að setja, en hingað til hefur
stofnunin verið rekin án slíkrar
Bergþóra Guðmundsdóttir.
’Við fáum engin tækifæri til að vinna
okkur út úr þeim misgjörðum sem
við frömdum með síbrotum í því
stórfenglega rugli sem fylgir vímu-
efnaneyslu."