Helgarpósturinn - 09.05.1996, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR 9. MAÍ1996
15
r\
Yfirvöld \ Vestur-Evrópu hafa síðustu misseri reynt að endurmóta stefnu sína og finna leiðir til að bregðast
við miklum fjölda innflytjenda; sér í lagi frá ríkjum íslamstrúar. Er einhver lausn í sjónmáli? Gísli Þorsteinsson
kynnti sér ástandið og skoðaði vandann sem blasir við í samskiptum múslima og annarra Evrópubúa.
Aðlögun eða
einangrun?
fréttaskýring
Evrópa hefur frá lokum
síðustu heimsstyijald-
ar verið tákn um eftia-
hagslega velmegun og þar
af leiðandi hafa hópar
fólks frá öðrum heimsálf-
um sest þar að I umtals-
verðum mæli í von um
betra líf. Einkum hafa
múslimar verið fjölmenn-
ir, ekki síst á síðustu ára-
tugum. Hver bænatuminn
á fætur öðmm hefur þann-
ig risið í stærstu borgum
Evrópu: London, Madríd,
Berlín og París — svo
nokkur dæmi séu tekin.
Evrópubúar hafa margir
hveijir átt í nokkmm erf-
iðieikum með að meðtaka
vaxandi fjölda múslima í
álfunni, enda eiga flestar
hugmyndir þeirra um ísl-
amstrú rætur að rekja til
hins pólitíska óróleika í
Mið-Austurlöndum eða til
öfgastefnu múslima frá
Norður-Afríku.
Fyrir nokkrum misserum var
gerð skoðanakönnun í Frakk-
iandi og múslimar beðnir að
velja orð sem þeir teldu að
lýsti íslamstrú best. Flestir
þeirra völdu orð eins og „lýð-
ræði“, „jafnrétti", og „frelsi“. í
sömu könnun voru kristnir
Frakkar beðnir að velja orð
sem þeir töldu lýsa trúnni vel.
Flestir þeirra völdu orðið „of-
stæki“. Skoðanakönnunin lýsir
um margt þeim ágreiningi sem
er til staðar milli margra Evr-
ópubúa og múslima. Múslimar
hafa að auki orðið skotspónn
svokallaðra snoðinkolla, ný-
nasista og hægrisinnaðra
stjórnmálamanna sem eru
hallir undir hugmyndir fasista
og nasista. En óttinn nær ekki
aðeins til almennings og undir-
málshópa. Eftir fall kommún-
ismans hafa margir evrópskir
stjórnmálamenn og embættis-
menn leitað eftir verðugum
mótherja í staðinn fyrir
kommagrýluna. Svo virðist
sem íslam hafi fyilt upp í tóma-
rúmið ef marka má ummæli
Willys Claes, fyrrverandi fram-
kvæmdastjóra NATÓ, og Stellu
Rimington, yfirmanns bresku
njósnastofnunarinnar MI5, um
að róttæk múhameðstrú sé nú
helsta ógnunin við Vesturlönd.
Múslimar sem koma til Vest-
ur-Evrópu eru einkum frá
Tyrklandi, Afríku og Mið-Aust-
urlöndum. Talið er að allt að
2,2 milljónir múslima búi í
Frakklandi, rúmlega milljón í
Bretlandi og tæplega 4 milljón-
Hans Henning Hoff er laganemi sem tók sér hlé frá námi í Þýskalandi til að læra
íslensku hér á landi. Hans Henning þekkir „innflytjendavandamálið" af
eigin raun, eins og Gísli Þorsteinsson komst að í spjalli sínu við hann á dögunum.
íhaldssöm sjónarmið
meðal háskólanema
Innflytjendur sem koma
til Hamborgar eru ekki
aðeins múslimar frá Tyrk-
landi og Kúrdistan, heldur
er einnig talsverður Qöldi
frá Austur-Evrópulöndum
svo dæmi séu tekin. Því
miður hafa skapast nokkur
vandamál og til dæmis
virðist sem Hamborg sé
orðin miðstöð í dreifingu
eiturlyfja. í því sambandi
beinast spjótin einkum að
Tyrkjum sem þar dvelja.“
Hann kveður samskipti
Þjóðveija og múslima hins
vegar ganga að mestn leyti
vel, þrátt fyrir ólíkan
menningarbakgrunn, „en
því er samt ekki að neita
að mörgum Þjóðveijum er
fremur í nöp við útlend-
inga, ekki síst múslima“,
segir Hans Henning. Þess
má geta að múslimar eru á
fjórðu milljón í Þýska-
landi, — svipaður fjöldi og
er atvinnulaus í landinu.
„Það kann að sæta furðu, en
ég hef ekki síst orðið var við
íhaldssöm viðhorf meðal há-
skólanema. Þá eru nokkur dag-
blöð sem nefna jafnan að við-
komandi sé útlendingur ef
hann hefur brotið af sér. And-
úðin leynist þannig víða. Ann-
ars hafa yfirvöld yfirhöfuð sýnt
skilning og oftast reynt að
hjálpa innflytjendum eftir
megni, en hafa þó allan vara á
og hafa góðar gætur á þeim
sem líklegir eru til að stuðla að
óróleika. I Köin er svokallaður
kóran-skóli sem yfirvöld telja
að hafi valdið óróa meðal mús-
Hans Henning Hoff: „Ég hef ekki síst orðið var við íhaldssöm viðhorf
meðal háskólanema. Þá eru nokkur dagblöð sem nefna jafnan að
viðkomandi sé útlendingur ef hann hefur brotið af sér. “
lima i borginni. Hafa þau geng-
ið svo langt í eftirlitinu að þau
hafa jafnvel hlerað símann hjá
samtökunum sem að skólanum
standa.“
Þú segir að samskiptin
gangi að mestu leyti snurðu-
laust fyrir sig... Hvað með
hrottafengnar árásir nýnas-
ista á innflytjendur — þar
með talið múslima?
„Já, við þekkjum auðvitað
fregnir af árásum svonefndra
nýnasista á múslima sem og
aðra innflytjendur. Mikil gæsla
er kringum búðir innflytjenda
og þær eru margar hverjar um-
luktar gaddavír til að koma í
veg fyrir að svoleiðis hópar nái
að komast inn í þær. Slíkar
árásir heyra þó frekar til und-
antekninga og mér hefur fund-
ist að stuðningur við þessar
bullur fari dvínandi í Þýska-
landi. Það bar meira á þeim
þegar Austur- og Vestur-Þýska-
land sameinuðust. Reyndar
eru fáir óhultir fyrir þessum fé-
lagsskap. Fyrir nokkrum árum
var til að mynda ráðist á mig og
félaga minn fyrir utan neðan-
jarðarlest í Hamborg. Árásin
var algjörlega ástæðulaus og
við fengum báðir heilahristing.
Lögreglan náði að handsama
þessa náunga nokkru síðar og
fengu þeir nokkurra ára dóma,
enda höfðu þeir fleiri árásir á
samviskunni."
En hvað með stjórnmála-
flokka sem tengjast á ein-
hvern hátt slíkum hópum...
Hafa þeir mikið fylgi?
„Nei, en Repúblikanaflokkur-
inn, sem hefur látið i ljós andúð
á innflytjendum, hefur sterk
ítök í Suður-Þýskalandi. Það
sem einkum kemur í veg fyrir
sterkari stöðu öfgaflokka er
óeining innan þeirra. Með
betra skipulagi yrðu þeir sjálf-
sagt stærri og voldugri. Það
sama mun gerast ef atvinnu-
leysi eykst á einhvern hátt —
þá mun fólk styðja öfgaflokka í
auknum mæli.“
Vinna störfin sem
aðrir vilja ekki
í skólanum þar sem Hans
iðkar lögfræði gefst nemendum
kostur á að velja um þrenns
konar máltíðir: grænmetisrétti,
rétti sem oftast innihalda
svínakjöt og svo rétti án svína-
kjöts. Hans segir að þrátt fyrir
að margir sýni útlendingum
andúð hafi fólk ekki hreyft
neinum mótmælum við fyrir-
komulaginu í mötuneytunum.
„Ætli þessi andúð sé ekki meira
í orði en á borði,“ segir Hans.
„Þjóðverjar og aðrir Evrópubú-
ar þurfa — hvað sem öðru líð-
ur — á múslimum og öðrum
innflytjendum að halda. Þetta
fólk vinnur störfin sem Vestur-
Evrópubúar lita ekki við þrátt
fyrir mikið atvinnuleysi.“
En hvaða augum lítur
Hans framtíðina... Þurfa
Evrópubúar að hrœðast auk-
inn fjölda múslima í álf-
unni?
„Ég tel að svo sé ekki, enda
hefur komið á daginn að Tyrkir
og Kúrdar hafa langflestir að-
lagast ágætlega í Þýskalandi.
Það er því sorglegt að yfirvöld
skuli enn vera treg til að veita
fólki, sem búið hefur í fjölda
ára í landinu, ríkisborgararétt.
Á sama tíma veita yfirvöld yfir
hundrað þúsund Austur-
Evrópubúum ríkisborgararétt
vegna þess að þeir geta á
einhvern hátt sannað að
forfeður þeirra hafi verið Þjóð-
verjar. Væntanlega geta þá tug-
ir milljóna Bandaríkjamanna
óskað eftir þýskum ríkisborg-
ararétti," segir Hans að lokum
og glottir.
ir í Þýskalandi. Þá býr mikill
fjöldi múslima í Rússlandi, á
Balkanskaganum og í Albaniu,
svo dæmi séu tekin. Þá má
geta þess að múslimar í Sví-
þjóð eru nú taldir vera á þriðja
hundrað þúsund. Það lætur
því nærri að múslimar í gjör-
vallri Evrópu séu um 12 millj-
ónir.
Þessir fólksflutningar eru
svo sannarlega ekki í rénun og
talið að á næstu árum og ára-
tugum muni fjöldi franskra
múslima til dæmis aukast um
sex til átta milljónir og yrðu
þeir þá meira en tíu prósent af
heildarfólksfjölda landsins.
Þessar tölur eru athyglisverð-
ar í ljósi þess að Evrópubúar
standa um þessar mundir
frammi fyrir sífellt hærri með-
alaldri og lægri fæðingartíðni
en áður. Þrátt fyrir mikla and-
stöðu við innflytjendur þurfa
vestur-evrópsk ríki því að
reiða sig á aukinn straum inn-
fiytjenda — ekki aðeins sem
ódýrt vinnuafl heldur einnig til
að halda uppi kostnaðarsömu
velferðarkerfi.
Erfiðleikar á
fjölmörgum sviðum
Það er mikið vatn runnið til
sjávar síðan Evrópuríki hungr-
aði eftir ódýru vinnuafli mús-
lima og hreinlega hvöttu þá til
að koma til álfunnar. í Belgíu
gerðu yfirvöld sérstaka samn-
inga við yfirvöld í Tyrklandi og
Marokkó um innflutning á fólki
frá þessum löndum á árunum
1964 til 1974. Múslimum var
boðið að koma með fjölskyld-
ur sínar og þannig teknir fram
yfir ítalska, spænska, gríska og
portúgalska innflytjendur, sem
þóttu of dýrir fyrir kerfið. Slíkt
fyrirkomulag var á allan hátt
hagstætt fyrir efnahag lands-
ins, enda hvöttu stjórnvöld
múslima til þess að eignast
börn svo hægt væri að við-
halda ódýru vinnuafli í land-
inu. Innfluttir múslimar gerðu
það sem stjórnvöld ætluðust
til: komu til landsins í miklum
mæli og eignuðust börn sín í
Evrópu.
En um leið og efnahagsupp-
gangur eftirstríðsáranna var
fyrir bí og atvinnuleysi og efna-
hagserfiðleikar tóku að gera
vart við sig voru múslimar ekki
lengur eftirsóknarvert vinnu-
afl. Þess í stað voru þeir orðnir
að þjóðfélagslegu vandamáli.
Á þá var deilt fyrir að sýna lít-
inn vilja til að aðlagast menn-
ingu evrópskra ríkja heldur
búa í saman í hverfum þar sem
fáir innfæddir eru á ferli. í slík-
um hverfum leitast múslimar
við að hafa eigin verslanir,
mpskur og skóla.
í Englandi hafa múslimar léð
máls á því að fá að stofna sína
eigin skóla með fjárstuðningi
ríkisins. Mörgum kann að
þykja slík krafa óeðlileg, en
þess má geta að starfræktir
hafa verið skólar fyrir gyðinga
í fjölmörg ár með stuðningi frá
hinu opinbera. Þar af leiðandi
hafa sumir múslimar ekki talið
óeðlilegt að stofnaðir yrðu
samskonar skólar, sem byggðu
á hefðum íslamstrúar en hefðu
alþjóðlegt námsefni í heiðri.
Fjölmargir Bretar eru ekki
hrifnir af hugmyndinni og telja
að slíkir trúarlegir skólar muni
að endingu aðeins auka kyn-
þáttafordóma í landinu. í því
samhengi hefur meðal annars
verið bent á skiptingu kaþól-
ikka og mótmælenda á Norður-
írlandi og þá andúð sem ríkir
milli trúarhópanna. Hugmynd-
in hefur þó notið nokkurs
stuðnings, ekki síst vegna þess
að mikil vandræði hafa skap-
ast í skólum sem starfrækja
mötuneyti. Múslimar hafa ekki
sætt sig við að borða þann
mat, einkum kjöt, sem er á
boðstólum í matsölum skól-
anna. Samkvæmt hefðum mús-
lima er dýrum slátrað með því
að skera þau á háls án þess að
þau séu meðvitundarlaus.
Vestur-evrópsk lög kveða hins
vegar á um að dýr skuli vera
meðvitundarlaus þegar þeim
er slátrað með skurði. Þessi
ólíka afstaða kristinna og mús-
lima hefur valdið deilum víðs
vegar í evrópskum skólum. Yf-
irvöld hafa þó um síðir gefið
eftir og i sumum háskólum er
boðið upp á þrenns konar mál-
tíðir: grænmetismáltíðir, máls-
verð að hætti þorra Evrópu-
búa og að lokum málsverð fyr-
ir múslima.
Lausn innan seilingar?
En hvernig munu evrópsk
ríki bregðast við vaxandi
fjölda múslima í álfunni og
koma til móts við þær menn-
ingarhefðir sem þeim fylgja?
Það getur verið erfitt að segja
fyrir um hver þróunin verður,
en einhvers konar málamiðlun
kann að vera í sjónmáli.
í Þýskalandi eru hátt í fjórar
milljónir múslima — flestir
komu frá Tyrklandi og Kúrdist-
an fyrir um það bil 30 árum.
Þeir ætluðu sér fæstir að setj-
ast að í landinu til lengdar, en
engu að síður er þriðji ættliður
þessa fólks að vaxa úr grasi.
Unga fólkið talar auk þess
betri þýsku en móðurmál sitt
og hefur lítil sem engin tengsl
við fósturjörðina. Þýsk yfir-
völd hafa á undanförnum ár-
um slakað nokkuð á kröfum
um ríkisborgararétt til að gera
fólkinu kleift að gerast þýskir
ríkisborgarar. Viðbrögðin hafa
heldur ekki látið á sér standa.
Síðan 1990 hefur fjöldi Tyrkja
og Kúrda sem sótt hafa um rík-
isborgararétt aukist frá tveim-
ur þúsundum upp í nærri 50
þúsund. Þýsk stjórnvöld hafa
því farið sömu leið og bresk,
sem vilja laga alla múslima að
bresku samfélagi.
Svo virðist sem breska að-
ferðin hafi gefið góða raun.
Pólitísk óánægja eða trúarof-
stæki af hálfu múslima heyrir
nú til undantekninga þar í
landi. Samskiptin horfa aftur á
móti ekki alls staðar til betri
vegar. í Frakklandi hafa mús-
limar sem tengjast heittrúar-
samtökum í Alsír til að mynda
staðið fyrir sprengjuherferð-
um undanfarin misseri og fellt
fjölda Frakka. Þá bönnuðu
frönsk stjórnvöld fyrir nokkru
múslimskum konum að
ganga með blæju, en sú tilraun
mistókst hrapallega því mús-
limar sátu sem fastast við
sinn keip.