Morgunblaðið - 10.07.2004, Page 43

MENNING
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. JÚLÍ 2004 43
K
ristín Bragadóttir, svið-
stjóri varðveislusviðs
Landsbókasafns, hélt
föstudaginn 4. júní er-
indi á ráðstefnunni:
„The city and the book III: Marble si-
lence, Florence’s „English Ceme-
tery“.“ Julia Bolton Holloway, for-
stöðumaður bókasafnsins Fioretta
Mazzei, skipulagði ráðstefnuna, þá
þriðju sem haldin er um borgina og
bókina. Á fyrstu ráðstefnunni, sem
haldin var í Certosa-klaustrinu frá 30.
maí til 1. júní 2001, hélt Svanhildur
Óskarsdóttir, doktor í miðaldafræð-
um og fræðimaður hjá Stofnun Árna
Magnússonar, erindi um Biblíuna á
Íslandi.
Ráðstefna þessi, sem stóð yfir 3. og
4. júní sl., fjallaði um samfélag Eng-
lendinga í Flórens á 19. öld og graf-
reiti margra þeirra í enska kirkju-
garðinum í Piazzale Donatello í
Flórens.
Norðurljós í Flórens
Erindi Kristínar Bragadóttur bar
heitið: „William Morris and Daniel
Willard Fiske/Northern Lights in
Florence“ og fjallaði um hvers vegna
þessir tveir heiðursmenn lögðu upp í
ferð til Íslands, en William Morris
dvaldi í Flórens árið 1873 og Willard
Fiske bjó þar síðasta 21 ár ævi sinnar.
Báðir höfðu þeir mikinn áhuga á mið-
aldabókmenntum Íslendinga og eftir
Íslandsferðir þeirra komu fram ís-
lensk áhrif í verkum þeirra og gjörð-
um.
William Morris fæddist í Waltham-
stow í Essex 24. mars 1834. Allt frá
barnæsku hafði hann áhuga á nor-
rænum bókmenntum. Morris var
teiknari og hafði hann mikla aðdáun á
Bræðralagi for-Rafaelíta, en svo
nefndi sig hópur breskra listamanna,
sem um miðja nítjándu öld hafnaði
myndlist endurreisnarinnar og Rafa-
els og leit til ítalskra forvera hans á
14. og 15. öld, sérstaklega í Flórens
og Sienna. Einnig var Morris ljóð-
skáld og hönnuður. Hann var mikill
sósíalisti og einn af stofnendum fyr-
irrennara breska Verkamannaflokks-
ins.
Árið 1869 kynntist Morris Eiríki
Magnússyni, bókaverði í Cambridge,
en kona hans Sigríður Einarsdóttir
Magnússon var móðursystir lang-
ömmu minnar, Bergljótar Sigurð-
ardóttur, en Eiríkur og Sigríður voru
barnlaus, og einkaerfingi þeirra sam-
kvæmt erfðaskrá var Sigríður María
Gunnarsson, langömmusystir mín,
sem bjó í sjö ár í Cambridge og fékk
faðir minn, Leifur Sveinsson, meðal
annars í arf eftir Sigríði Maríu áritaða
bók af Morris. Eiríkur Magnússon
(1833–1913) fæddist í Berufirði. Á
meðal þeirra verka sem hann þýddi
yfir á íslensku eru: Vindar Shake-
speares (1885), Ljóðið um Íslandslilju
(1870) og Íslendingasögur (1864–66).
Eiríkur lést í Cambridge 24. janúar
1913. Morris vildi þýða úr íslensku yf-
ir á ensku með hjálp Eiríks söguna
um Sigurð Völsung og átti Eiríkur að
sjá um málfræðina. William Morris
kom til Íslands tvisvar sinnum, árið
1871 og 1873. Hann hélt dagbækur
um báðar ferðirnar. Kristín Braga-
dóttir sýndi tvær skemmtilegar
teikningar eftir Morris frá Íslandi,
önnur sýnir Morris á hestbaki en hin
Morris í fjallgöngu.
Ísland rómantískasta
eyðimörk í heiminum
Morris vildi skoða sem flesta staði
sem tengdust Íslendingasögunum.
Hann sagði að Ísland væri rómantísk-
asta eyðimörk í heiminum. Ísland
hafði áhrif á skáldskap hans, en efni
margra ljóða sinna byggði hann á efni
Íslendingasagna. Á ferðum sínum um
landið safnaði Morris að sér íslensku
handverki og keypti hann íslenskan
búning og gripi handa konu sinni og
dætrum. Hann flutti meira að segja
með sér íslenskan hest heim til Eng-
lands. Það hafði mikil áhrif á Morris
að horfa upp á fátæka bændaþjóð
sem átti ekki neitt en þar sem hand-
verkið var enn metið mikils. Á ferðum
sínum um landið sá hann fátæk en
hamingjusöm og frjáls börn að leik og
í hrörlegum húskofum var að finna
listgripi. Þetta fátæka fólk var ekki
rænt þeirri ánægju sem fólst í að
vinna með höndunum eins og í Bret-
landi. Í raun og veru var það íslenskt
samfélag sem hafði áhrif á hugmyndir
hans um heilbrigt og gott samfélag.
Samfélagið sem hann mætti á Íslandi
var vissulega andstæða hins iðn-
vædda verksmiðjufélags Viktoríutím-
ans þar sem ójöfnuður var mikill og
verkafólk vann einhæfa vinnu við
hræðilegar aðstæður. Árið 1996 var
haldin sýning í Þjóðarbókhlöðunni
um Morris en þá var 100 ára ártíð
hans.
Willard Fiske (1831–1904) var mik-
ill bókasafnari og voru 8.000 bindi í
safni hans af íslenskum bókum.
Dante-safnið var 7.000 bindi og Petr-
arca-safnið 6.000 bindi. Fiske kom til
Íslands árið 1879 og dvaldi á Íslandi í
hátt á fjórða mánuð. Þegar hann
sigldi framhjá Grímsey spurði hann
hvort þessi eyja væri í byggð og var
svarið játandi. Fiske var mikill skák-
maður og var honum sagt að það
væru góðir skákmenn á eyjunni.
Fiske kom aldrei til Grímseyjar en
hann gaf hverju heimili í Grímsey
skákborð og taflmenn og í erfðaskrá
sinni arfleiddi hann Grímsey að
12.000 dollurum, til að mennta
Grímseyinga. Enn þann dag í dag er
þetta stærsta peningagjöf sem Ís-
lendingar hafa fengið í arf frá erlend-
um einstaklingi.
Fiske hélt dagbók á Íslandi og
vildi hann eins og Morris sjá sem
flesta staði sem tengdust Íslendinga-
sögunum. Eftir Íslandsdvölina lagði
hann mikið kapp á að safna íslensk-
um bókum. Fiske bjó í Flórens frá
1881 þar til hann lést árið 1904. Hann
arfleiddi Cornell-háskóla í Íþöku í
Bandaríkjunum að bókasöfnum sín-
um. Halldór Hermannsson flutti
bókasafnið frá Flórens til Íþöku og
var hann bókavörður við það. Ís-
lenska bókasafnið í Cornell-háskóla
er næststærsta íslenska bókasafnið
erlendis og eru enn þann dag í dag
keyptar íslenskar bækur í bókasafnið
við Cornell-háskóla. Stærsta íslenska
bókasafnið erlendis er þó í hinni kon-
unglegu bókhlöðu í Kaupmannahöfn.
Botticelli-sýningin
í Strozzi-höllinni
Um þessar mundir stendur yfir
sýning í sömu höll og ráðstefnan fór
fram á verkum Sandros Botticellis og
nemanda hans Filippinos Lippis. Sýn-
ingin er haldin í tilefni 500 ára ártíðar
Filippinos Lippis og lýkur á morgun.
Sandro Botticelli þarf vart að kynna
en hann málaði meistaraverkin „Vor-
ið“ og „Fæðingu Venusar“ sem eru í
Uffizi-safninu í Flórens. Á sýningunni
er 31 listaverk eftir Botticelli, og hafa
aldrei verið sýnd jafnmörg listaverk
eftir hann samtímis í heiminum. 21
verk er eftir Filippino og er þetta í
fyrsta skipti sem hægt er að bera
saman lærimeistarann og nemand-
ann. Auk þess eru níu verk eftir flór-
enska listmálara til samanburðar við
verk Botticellis og Lippis. Listaverk-
in eru tryggð fyrir einn milljarð evra.
Strozzi-höllin er tengd Botticelli og
Filippino því að Filippo Strozzi, sem
lét byggja höllina í lok 15. aldar, var
verndari Filippinos.
Endurreist frægð
forvera Rafaels
Faðir Filippinos var Filippo Lippi,
lærimeistari Botticellis. Listaverkin á
sýningunni koma alls staðar að úr
heiminum, sum þeirra hafa aldrei ver-
ið sýnd áður. Botticelli (Flórens 1445–
1510) er eins og vitað er einn af fræg-
ustu málurum heims. Það var ekki
fyrr en á 19. öld að breskir listamenn
tóku upp stíl Botticellis og kölluðu sig
for-Rafaelíta en í 300 ár gleymdust
verk Botticellis. Filippino (Prato um
1457 – Flórens 1504 ) var frægur á
meðan hann var á lífi en eftir andlátið
féll hann í gleymsku. Botticelli dvaldi
alla ævi í Flórens fyrir utan að hann
fór til Pisa 1474 og til Rómar árið
1481 en í Róm skreytti hann veggi
Sistínsku kapellunnar í Páfagarði og
dvaldi hann í Róm þangað til í maí
1482. Skýringin á því að hann dvaldi
ávallt í Flórens er að á 15. öld var Me-
dici-fjölskyldan þar við völd og Flór-
ens höfuðstaður lista og menningar á
Ítalíu. Botticelli bjó alla sína ævi með
foreldrum sínum og kvæntist ekki.
Fjölskyldan bjó fyrst í Borgognisanti
og síðan í Via Vigna Nuova. Honum
gekk ekki vel í skóla og ákvað þá faðir
hans að setja hann í læri hjá vini sín-
um, sem var gullsmiður. Síðan var
Botticelli í læri hjá Filippo Lippi í
þrjú ár en verndari Lippis var Me-
dici-fjölskyldan. Lorenzo Medici, sem
fékk viðurnefnið hinn stórfenglegi,
varð verndari Botticellis allt til
dauðadags árið 1492 og fól hann
Botticelli mörg verkefni við að
skreyta kirkjur, hallir og hús. Síðustu
sex ár ævi sinnar gat Botticelli hvorki
gengið né málað og lést hann í mars
1510.
Eins og fyrr segir var Filippino
Lippi sonur lærimeistara Botticellis.
Filippo, faðir hans, var förumunkur
og prestur en móðir hans nunna, og
var hún módel fyrir Filippo, og flúðu
þau þegar hún varð ófrísk. Filippino
var óskilgetinn. Listahæfileikana
fékk hann í vöggugjöf frá föður sínum
og í lífi Filippinos var það frekar upp-
hefð en smán að vera óskilgetinn son-
ur Filippos Lippis. Filippino kvæntist
árið 1494, þá 37 ára gamall, og eign-
uðust þau hjón þrjú börn. Hann
byggði sér tveggja hæða hús í Via
Alfani. Lorenzo fól Filippino að gera
marmaralíkneski undir jarðneskar
leifar föður síns og er það í dómkirkj-
unni í Spoleto. Einnig skreytti og
freskuskreytti Filippino kapellu Fil-
ippos Strozzis í Santa Maria Novella-
kirkjunni í Flórens. Filippino lést úr
hjartakveisu aðeins 47 ára að aldri,
20. apríl 1504.
Meistarar orðs og mynda
Kristín Bragadóttir,
sviðstjóri varðveislu-
sviðs Landsbóka-
safns, hélt erindi á
ráðstefnu í Strozzi-
höllinni í Flórens um
Willard Fiske og
William Morris. Á
sama stað hefur staðið
yfir sýning á verkum
Sandros Botticellis og
Filippinos Lippis,
lærisveins hans.
Bergljót Leifsdóttir
Mensuali sló tvær
flugur í einu höggi.
„Dulspekilega fæðingin“ eftir Botticelli er í eigu National Gallery í London
og var tryggð fyrir 55 milljónir evra áður en hún var flutt til Flórens.
Veggspjaldið, sem notað var til að
auglýsa Botticelli-sýninguna.
Morgunblaðið/Bergljót Leifsdóttir Mensuali
Kristín Bragadóttir talar á ráð-
stefnunni í Strozzi-höllinni.
Strozzi-höllin í Flórens.
www.botticellipalazzostrozzi.it