Morgunblaðið - 17.07.2004, Blaðsíða 28

FERÐALÖG
28 LAUGARDAGUR 17. JÚLÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Það eru þrjátíu ár síðan égkom fyrst til LignanoSabbiadoro á Ítalíu, þásem unglingur á þeim tíma
þegar Íslendingar flykktust á stað-
inn. Og það er allt þarna ennþá,
Luna eða Lúnan, hótelið sem Íslend-
ingarnir gistu á, Laugavegurinn, að-
algatan sem hýsir allar verslanirnar,
og meira að segja starfsfólkið á Lún-
unni man enn eftir okkur og er ekki
búið að gleyma orðunum sem það
lærði í íslensku.
Að þessu sinni fór ég ásamt manni
og börnum til Lignano og gisti auð-
vitað á Lúnunni. Fyrsta morguninn
fór ég snemma morguns að kaupa
brauð og álegg í matvöruversluninni
á fyrstu hæðinni. Ég var að velta
fyrir mér skinkunni þegar kaupmað-
urinn sagði kankvís á íslensku: Þessi
er betri. Hann var ekki búinn að
gleyma Íslendingunum og það átti
einnig við um nokkra aðra sem ég
hitti í nágrenni hótelsins.
En þó að þetta sé þarna allt ennþá
hefur margt bæst við. Lignano er
orðin sannkölluð fjölskylduparadís.
Þar er nú búið að byggja upp afþrey-
ingu fyrir alla fjölskyldumeðlimi,
skemmtigarðinn Parco Junior fyrir
litlu börnin, tívolí, þemagarð, vatns-
rennibrautagarð, dýragarð, sæ-
dýrasafn, hoppukastalagarð fyrir
yngstu börnin og svo er hægt að
bregða sér í körtubílaakstur, míní-
golf, á hjólaleigu, í ýmiskonar leik-
tæki, leigja sér hjólabát með renni-
braut niðri á ströndinni eða sjóskíði
og svo mætti áfram telja.
Hreinasta ströndin
Elísa Ólöf Sigurðardóttir hefur
verið búsett á þessum slóðum á
þriðja áratug.
Hún kom fyrst sextán ára til að
vinna á Lúnunni, kynntist Ítala síð-
ustu vikuna sína það sumarið og
flutti tveimur árum síðar til hans.
„Mig dreymir um að fá Íslend-
ingana aftur til Lignano því hér er
allt til alls. Í sumar hefur Terranova
boðið upp á ferðir til Trieste og það-
an til Lignano og það er frábært ef
tekst að halda þessum ferðum
áfram.
Í átjánda skipti hefur strandlengj-
an fengið bláa fánann sem þýðir að
sjórinn er tær og engin mengun og
strendurnar hafa verið kosnar þær
hreinustu á Ítalíu tvö ár í röð.
Hér eru gistimöguleikarnir ótelj-
andi og fólk getur fengið lítil sum-
arhús, verið á tjaldsvæði, leigt sér
íbúð, fengið sér hótelherbergi eða
gist hjá ítölskum fjölskyldum í
heimagistingu.
Þegar fólk er búið að fá nóg af því
að liggja á ströndinni eru afþreying-
armöguleikarnir óteljandi, skemmti-
garðar, kaffihús og veitingastaðir,
verslanir og næturlíf fyrir þá sem
það kjósa. Það er líka tilvalið að
leigja sér bílaleigubíl í nokkra daga
og fara í dagsferðir til að skoða sig
um.“
Hvítvín, skinka og ostar
Elísa segir að frá Lignano sé stutt
til Króatíu, Slóveníu og Austurríkis
og þar er margt að skoða. En það
þarf ekki að fara út úr héraðinu
Friuli sem Lignano tilheyrir, segir
Elísa. „Það þarf ekki að aka nema í
tæpa klukkustund til að vera komin í
ítalska sveit þar sem hægt er að setj-
ast niður á veitingahúsi hjá bónd-
anum og snæða ekta ítalskan sveita-
mat. Í héraðinu eru vínbændur sem
gaman er heim að sækja og þeir eru
sérstaklega frægir fyrir hvítvíns-
framleiðsluna. Colli Orientali del
Friuli-hvítvínin eru þekkt um allan
heim. Síðan er heimsþekkta, vind-
þurrkaða hráskinkan San Daniele
framleidd á þessu svæði, frábært
hunang, svokallaðir Propoli-dropar
sem eru allra meina bót og ýmsir
góðir ostar líka. Þá er stærsti stóla-
framleiðandi í Evrópu í Manzano og
hjá honum er hægt að skoða ótrúlegt
úrval af stólum.
Feneyjar eru stutt frá og bæði
hægt að aka þangað eða sigla með
bát en reglulegar ferðir eru frá
Lignano.
Udine er falleg, sögurík borg með
um 150.000 íbúum. Þar eru flottar
búðir og nokkrar verslunarmið-
stöðvar ef fólk vill kíkja í þær og þar
eru líka margir góðir veitingastaðir.
Það er ekki heldur langt til
Cividale sem er sögufrægur bær
Langbarðanna. Aquileia er sögu-
frægur bær í héraðinu en þar eru
rómverskar rústir og fallegustu
mósaíkverk sem til eru.
Þá þykir mörgum skemmtilegt að
koma til Palmanova, borgarinnar
sem byggð var stjörnulaga, og flest-
ir hafa gaman af því að heimsækja
Bordano eða Fiðrildabæinn.“
Íslendingarnir eftirminnilegastir
Árið 1974 hóf Útsýn að bjóða ferð-
ir til Lignano með gistingu á Lún-
 ÍTALÍA|Starfsfólkið á íbúðarhótelinu Luna man enn eftir þeim
Þessi skinka er betri,
svarar kaupmaðurinn
á íslensku þegar Guð-
björg R. Guðmunds-
dóttir stendur við kjöt-
borðið í ítalskri mat-
vöruverslun og veltir
fyrir sér hráskinkunni.
Morgunblaðið/GRG
Vatnsrennibrautagarður: Þeir sem heimsækja Aquasplash-garðinn eyða þar
gjarnan heilum degi, kaupa sér veitingar, liggja í sólbaði og kæla sig í laugum þar
sem eru rennibrautir af öllum tegundum og gerðum.
Íbúðarhótelið: Eflaust muna margir
eftir Lúnunni en þúsundir Íslendinga
gistu þar á sínum tíma.
J
ohn Gabríel Borkmann,
aðalpersónan í sam-
nefndu leikriti Ibsens,
er hrörnandi stórmenni.
Hann er að visna upp
vegna þess að hann skortir nær-
inguna sem stórmenni þurfa lífs-
nauðsynlega á að halda til að geta
verið stórmenni: Meðalmenni.
En Borkmann segir sjálfum sér
að bráðum muni þetta lagast: „Ég
trúi svo staðfastlega á það. Veit
það með svo óyggjandi vissu – að
þeir koma. – Hefði ég ekki verið
sannfærður um það – þá hefði ég
fyrir löngu skotið kúlu í gegnum
hausinn á mér.“
En þeir koma ekki og Bork-
mann deyr. Að vísu ekki fyrir eig-
in hendi, enda
trúði hann því
til hinstu
stundar –
vegna þess að
hann var í
rauninni stór-
menni – að þeir myndu koma.
Hann gerði sér líka fullkomlega
grein fyrir því hversu lífsnauðsyn-
legt það var honum að þeir leituðu
til hans, þyrftu á stórmennsku
hans að halda. Því að án meðal-
menna er stórmennið tilgangs-
laust rekald, rétt eins og meðal-
mennin eru stefnulaus og frum-
kvæðislaus ef stórmennisins nýtur
ekki við.
Stórmennið er forystusauður-
inn sem setur hjörðinni kúrsinn;
leiðtoginn sem mótar stefnu
flokksins. Án almennra flokks-
félaga er leiðtoginn ekki leiðtogi
vegna þess að það sem gerir hann
að leiðtoga er ekki það að hann
hafi framtíðarsýn og viti hvert er í
rauninni rétt að stefna, heldur er
það afstaða hans til annarra og
tengsl hans við þá sem gerir hann
að leiðtoga.
Það er sú sannfæring hans – í
flestum tilvikum ómeðvituð – að
hann sé í rauninni öðrum fremri
og því sé eðlilegt að hann fari á
undan þeim. Það er svo aftur alveg
hendingu háð hvort hann hefur
einhverja fastmótaða hugmynd
um hvert beri að fara, eða veit
yfirleitt hvert hann er að fara.
(Oftar en ekki eru það einfaldlega
duttlungar hans sem ráða för).
En ef stórmennið – leiðtoginn,
foringinn – er ekki leiðtogi neinna
(ef engin meðalmenni koma til
hans) þá er hann ekki fremstur í
neinum flokki; þá er hann ekki í
þeirri stöðu sem honum finnst
eðlilegt að hann sé í; sem hann
þarf að vera í til að finnast hann
vera fyllilega hann sjálfur. Það er
að segja, stórmennið sækir stað-
festinguna á sjálfsmynd sinni til
meðalmennanna og er þannig háð
þeim.
Þessi gagnkvæmu tengsl stór-
mennisins og meðalmennisins (í
viðskiptaumhverfi nútímans væri
kannski réttara að tala um for-
stjóra og launþega) hafa líklega
hvergi verið jafnítarlega greind og
í Fyrirbærafræði andans eftir
þýska heimspekinginn Hegel, þar
sem hann fjallaði um samband
herra og þjóns, og hvernig þeir
eru háðir hvor öðrum með þeim
hætti að þeir þiggja staðfestingu á
sjálfsmynd sinni og tilvist hvor frá
öðrum.
Það er ekki erfitt að koma auga
á hvernig þjónninn er háður herr-
anum; launþeginn forstjóranum;
meðalmennið stórmenninu. En
hvernig er hægt að halda því fram,
svo vit sé í, að stórmennið sé háð
meðalmenninu; herrann þjón-
inum? Herra sem er háður þjóni
sínum, er hann ekki hættur að
vera eiginlegur herra – hafa ekki
hlutverkin snúist við?
Það hafa ýmsir sótt í þessi skrif
Hegels innblástur í róttækar hug-
myndir um öreigaalræði, en það
er innblástur á misskilningi
byggður. (Því miður hefur líklega
enginn misskilningur í mannkyns-
sögunni orðið jafndýrkeyptur og
þessi).
En Hegel var einungis að benda
á að tengslin á milli herra og þjóns
væru ekki jafneinföld og einhliða
og virðist við fyrstu sýn, og að ef
grannt er skoðað væri harla jafnt
á komið með þeim, þótt hlutskipti
þeirra í lífinu og afstaða þeirra til
annars fólks væri gjörólík. (Enda
hefur Hegel stundum verið kall-
aður fyrsti jafnaðarmaðurinn.)
Báðir – herrann og þjónninn, stór-
mennið og meðalmennið – sækja
staðfestingu á tilvist sinni og
sjálfsmynd til annarra. Þeir gera
það með ólíkum hætti, og sjálfs-
myndin sem þeir leita staðfest-
ingar á er gerólík, en markmið
þeirra er hið sama: að fá staðfest-
ingu á eigin tilveru. Þörfin fyrir
þessa staðfestingu er sammann-
legt hlutskipti og sýnir fram á, að
þegar öllu er á botninn hvolft er
það misskilningur að mannamun-
ur sé einfaldlega áskapaður.
(Kannski var Hegel með þessu að
andæfa þeim hugmyndum sem
löngum virðast hafa verið lífseigar
meðal landa hans, að þeir séu í eðli
sínu einhvers konar herraþjóð.)
Það er líka harla algengur mis-
skilningur að Hegel hafi verið að
halda því fram, að á endanum
myndi þjónninn óhjákvæmilega
ná tökum á herranum og brjóta
hann undir sig. Hegel var alls eng-
inn byltingarsinni. Hann felldi
heldur engan dóm um það hvort
hlutskipti herrans eða þjónsins
væri með einhverjum hætti göf-
ugra.
Samt er óneitanlega útlit fyrir
að hlutskipti stórmennisins sé erf-
iðara. Ekki vegna ábyrgðarinnar
sem á herðum þess hvílir, heldur
vegna mótsagnarinnar sem fólgin
er í hlutskipti þess. Það þarf á
meðalmenninu að halda, en um
leið verður það að afneita þessari
staðreynd því að annars er hætt
við að sannfæring stórmennisins
um eigin yfirburði bíði hnekki. Og
þá er sjálfsvitund þess í bráðri
hættu.
Þessi mótsögn kemur vel fram í
leikriti Ibsens um Borkmann, sem
þráir komu meðalmennanna, en
talar um þau af megnustu fyrir-
litningu. Og hann hrindir frá sér
eina meðalmenninu sem þó kemur
til hans, ljúflingnum Vilhelm
Foldal, sem gengur með skálda-
grillur og leitar viðurkenningar
Borkmanns á hæfileikum sínum.
Það er líklega vegna þessarar
innbyggðu mótsagnar í hlutskipti
stórmennisins sem myndir af stór-
mennum geta verið svo forvitni-
legar.
Stórmenni
og hinir
„Nei, það er verkurinn. Það er bölið
sem við sumir, við hinir útvöldu,
verðum að dragnast með. Múgurinn
eða fjöldinn – allir miðlungsmennirnir
– þeir skilja okkur ekki.“
VIÐHORF
Eftir Kristján G.
Arngrímsson
kga@mbl.is
Henrik Ibsen: John Gabríel Borkmann. (Þýð. Einar Bragi.)
Nýr ferðamálavefur
Opnaður hefur verið nýr og
skemmtilegur ferðamálavefur:
www.eyjafjoll.is
Vefur þessi er mjög ítarlegur og
tæmandi fyrir það svæði sem hann
nær yfir og leitast er við að tengja
saman ólíka þætti menningar og
afþreyingar svo sem gönguleiðir,
náttúru og dýralíf, sögu og þjóð-
sögur og sagnir svo eitthvað sé
nefnt. Á vefnum er mikið af efni
frá Þórði Tómassyni, safnstjóra í
Skógum, gert aðgengilegt fyrir
ferðafólk og tengt við ákveðin
svæði og eða staði.
Sandaragleði 2004
Hellissandi
Í dag er lokadagur Sandaragleð-
innar sem Sandarar og Rifsarar
halda.
Ýmislegt verður á dagskránni: Sig-
urður Kristjónsson skipstjóri vígir
nýjan fána Sjómannagarðsins á
Hellissandi, gönguferðir, ratleikur,
krakkar fá að fara á hestbak,
myndlistarsýning, markaður, létt-
messa, minningatónleikar, popp-
söngleikur, götugrill, unglinga-
tónleikar og dansleikur þar sem
gamlar og nýjar hljómsveitir spila
úti eða í Röst.
Grettisdagurinn Hólum
Fjölskyldu- og Grettisdagurinn er
haldinn á Hólum í Hjaltadal í dag.
Gengið verður í fótspor Guð-
mundar góða, farið í gönguferð í
Gvendarskál með leiðsögn. Björg-
unarsveitin Grettir kemur í heim-
sókn og sýnir hvað þeir kunna og
gestir taka þátt. Einnig verður
fornleifarölt með leiðsögn forn-
leifafræðings um Hólastað hinn
forna. Boðið verður upp á andlits-
málun, ratleiki, hestar verða
teymdir undir börnum og fleira
skemmtilegt. Ókeypis fyrir alla í
sundlaugina frá 10.00–18.00.
Á morgun verður guðsþjónusta í
Hóladómkirkju og veitingastað-
urinn Undir Byrðunni býður súpu
og brauð í hádeginu og kaffihlað-
borð síðdegis.
Nánari upplýsingar um Sand-
aragleði
www.snb.is
Nýr ferðamálavefur:
www.eyjafjoll.is
Morgunblaðið/Einar Falur
Lignano fyrir
fjölskylduna