Morgunblaðið - 17.07.2004, Blaðsíða 32

UMRÆÐAN
32 LAUGARDAGUR 17. JÚLÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið, Kringlunni 1, 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
KOSNINGARÉTTUR er réttur
okkar, almennings í þessu landi, til
að ráða. Við eigum rétt á að ráða því
hver er forseti Íslands og við eigum
rétt á að ráða því hverjir setji land-
inu lög. Þessi réttur okkar er bund-
inn í stjórnarskrá og enn sem komið
er hefur framkvæmdavaldið á Ís-
landi ekki reynt að hafa af okkur
þennan rétt með því að halda ekki
lögboðnar kosningar.
Stjórnarskráin segir einnig að ef
sú staða komi upp að löggjafinn setji
landinu lög sem forsetinn synji stað-
festingar skuli fara fram þjóðar-
atkvæðagreiðsla. Við þær aðstæður
eigum við kosningarétt.
Ef framkvæmdavaldið ætlar að
hunsa þessi skýlausu stjórnarskrár-
ákvæði er komin upp býsna alvarleg
staða. Engu skiptir þó að löggjafar-
valdið felli umrædd lög úr gildi eins
og það hefur rétt til. Framkvæmda-
valdinu ber að halda þessar kosn-
ingar svo fljótt sem auðið er. Þann
kosningarétt eigum við.
BJÖRN BR. BJÖRNSSON,
Túngötu 41, 101 Reykjavík.
Við eigum kosningarétt
Frá Birni Br. Björnssyni kjósanda
og auglýsingagerðarmanni:
ER ekki óæskilegt að kirkjan taki
afstöðu til þjóðfélagsmála? Það er
hættulegt að blanda saman trúarlegri
hugmyndafræði og pólitískum mál-
um. Spurningar og staðhæfingar sem
þessar koma fljótt upp
á yfirborðið þegar rætt
er um samband kirkju,
stjórnmála og sam-
félagsins og því langar
mig að velta yfir þeim
vöngum.
Hvað er
spádómsgáfa?
Ég er á þeirri skoðun
að þjóðkirkjuna skorti
spádómsgáfu en hvað
er spádómsgáfa. Í
stuttu máli má segja að
spádómsgáfa sé sú gáfa
að sjá fyrir vilja Guðs sem ekki kann
að hafa ræst og óska eftir því að sá
vilji verði eða eins og við segjum í
bæninni Faðir vor: ,,Verði þinn vilji
svo á jörðu sem á himni.“ Spádóms-
gáfan leitar því eftir þeim vilja Guðs
sem enn hefur ekki birst á jörðinni og
boðar hann opinberlega. Það má
segja að hún birti manni ,,ófullkom-
leika“ heimsins og að í huga manns
slái niður setningunni: Þetta á ekki að
vera svona. Og svo framarlega sem
heimurinn okkar er ekki himnaríki er
slík spádómsgáfa sjálfsögð og beinlín-
is nauðsynleg.
Í kirkjunni megum við reyndar
ekki sjá veröldina okkar sem himna-
ríki. Kristin trú er ekki trú sem er al-
gjörlega háð aðstæðum í veröldinni,
hvort sem þær eru góðar eða slæmar.
Kristin trú er trú manna sem lifa
þessu lífi með gleði og þakklæti ein-
mitt vegna trúarinnar á vilja Guðs,
sem við höfum ekki enn í hendi okkar.
Það sem fullkomnar heiminn eða til-
veru okkar er nefnilega í höndum
Guðs, ekki okkar.
Spádómsgáfa gerir greinarmun á
raunveruleikanum og því hvernig
hann ætti að vera og leiðir okkur í þá
átt sem Guð býður. Við viðurkennum
t.d. flest kennisetningar eins og ,,allir
eru jafnir sem manneskjur“ en á
sama tíma vitum við að raunveruleik-
inn er annar. Það er hins vegar okkar
hlutverk að óska þess að þessi sann-
leikur verði að staðreynd, sem sagt að
láta hann með Guðs hjálp og trú ræt-
ast. Spádómur sem þessi er ekki póli-
tísk stefna kirkjunnar í samfélögum
manna heldur í eðli sínu trúarlegt við-
horf til heimsins, bæði á jörðu sem á
himni, þrátt fyrir að það kunni að
skarast að vissu leyti við pólitísk mál.
Kirkjan og stjórnmál
Það er óæskilegt og hættulegt að
kirkjan fari að blanda
sér í pólitík. Þessi skoð-
un er samtvinnuð sög-
unni og ég er fylgjend-
um hennar sammála ef
átt er við að kirkjan
myndi haga sér eins og
stjórnmálaflokkur.
Ástæðuna fyrir því að
fólk í dag hræðist af-
skipti kirkjunnar af
stjórnmálum má ef til
vill rekja til stöðu mála
á alþjóðavettvangi. Það
var gagnrýnt í fjöl-
miðlum að George Bush
Bandaríkjaforseti skyldi beita fyrir
sig „vilja Guðs“ þegar hann réttlætti
árásina á Írak og við gagnrýnum líka
hræðilega hegðun ofstækismanna í
nokkrum múslimahópum sem m.a.
myrða í nafni Guðs.
Slíkt samband á milli trúar og
stríðsátaka er að sjálfsögðu ekki gott,
en er engu að síður hluti af raunveru-
leikanum hvort sem okkur líkar betur
eða verr. Hvernig getum við dregið
línu á milli almennrar spádómsgáfu
trúarinnar annars vegar og misnotk-
unar trúarlegra hugmynda í stjórn-
málum hins vegar?
Hér verð ég að einskorða hug-
myndir mínar og skoðanir við kristni.
Það má segja að kristin spádómsgáfa
virki yfirleitt aðeins fyrir þá sem eru
valdalausir og búa við einhvers konar
kúgun í samfélaginu. Spádómsgáfan
virkar til þess að styðja fólk sem
mætir óréttlæti í lífinu, upplifir
beiskju og sorg og þarfnast stuðnings
annarra og samstöðu. Jesús sýnir svo
glögglega með hegðun sinni sem
skráð er í guðspjöllunum. Spádóms-
gáfan getur einnig neytt fólk sem
þjakað er af yfirlæti, sjálfsdýrkun og
sjálfsánægju til þess að iðrast eins og
þegar Jónas var sendur til Níníves og
Natan til Davíðs konungs.
Þeir sem búa við kúgun og misrétti
eru ekki alltaf fámennur hópur í sam-
félaginu þótt oftast sé vísað til þeirra
sem minnihlutahóps. Samfélagsvöld
eru nátengd því að vera í meirihluta-
hóp. Ég vil gjarnan vekja athygli á
því að í Nýja testamentinu er oftast
talað út frá afstöðu minnihluta eða
valdalausra. Stór kirkja eins og þjóð-
kirkjan, sem er meirihluti og hefur
jafnframt ákveðið vald í samfélaginu,
á að íhuga það vel.
Út frá þessu ætti síðan að vera
skiljanlegt hvers vegna sú hugmynd
Bush Bandaríkjaforseta um vilja
Guðs um að gera árás á Írak flokkast
ekki undir spádómsgáfu. Ákvörðun
Bush og Bandaríkjastjórnar snerist
ekki um annað en að nýta hernaðar-
lega yfirburði sína gegn minni þjóð.
Það var gjörð þeirra sem höfðu mikil
völd gegn öðrum völdum. Þess vegna
var árásin pólitísk gjörð og hafði ekk-
ert með spádómsgáfu að gera.
Það má oftast kanna hvort spá-
dómsgáfan virki á réttan hátt eða
ekki með því að skoða við hverja hún
styður, fólk sem býr við kúgun eða
misrétti eða þá sem hafa völdin, fólk í
minnihlutahóp eða fólk í meirihluta-
hóp.
Lokaorð
Með þeirri tillögu minni að þjóð-
kirkjan reyni að styrkja spádómsgáfu
sína á ég ekki við að kirkjan eigi bein-
línis að blanda sér í stjórnmál heldur
að kirkjan viðurkenni hlutverk sitt
sem henni var gefið af Guði, ekki af
þjóðfélaginu, og að hún beri orð Guðs
til samfélagsins svo það megi rata
rétta leið. Þurfum við í kirkjunni ekki
að velta fyrir okkur því hlutverki?
Spádómsgáfa kirkjunnar
og þjóðfélagið
Toshiki Toma fjallar
um trú og stjórnmál ’Það er óæskilegt oghættulegt að kirkjan
fari að blanda sér í
pólitík.‘
Toshiki Toma
Höfundur er prestur innflytjenda.
ÓLAFUR Hannibalsson birti
stutta hugleiðingu hér í blaðinu
15. júlí um „litlu, ljótu klíkuna“. Í
henni eiga Davíð Oddsson og Jón
Steinar Gunnlaugsson að vera auk
mín. Helsta áhugamál klíkunnar
er að sögn Ólafs að koma höggi á
hann. Var á honum að skilja, að
klíkan mætti hafa sig alla við að
leysa það tröllaukna verkefni. Ég
skal játa, að ég klóraði mér undr-
andi í kollinum, þegar ég las grein
Ólafs. En auðvitað er það rétt, að
heimarnir eru jafnmargir mönn-
um, og Ólafi finnst eflaust, að lífið
sé eins og sól, sem snúist í kring-
um hann sjálfan. Það er að
minnsta kosti ljóst, að ekki snýst
Ólafur í kringum annað fólk. Eins
og ég upplýsti hér á dögunum, var
Ólafur fyrir löngu ráðinn til þess
vegna fjölskyldutengsla að skrifa
sögu Sölumiðstöðvar hraðfrysti-
húsanna. Hann var á fullum laun-
um við þetta í mörg ár, en sinnti
því lítt. Þá var annálaður dugnað-
arforkur, Jón Hjaltason sagn-
fræðingur, fenginn til að ljúka því.
Sagan kom síðan út í þremur bind-
um 1996, og átti Ólafur óverulegan
þátt í verkinu, eins og blasir við af
lestri þess, þótt greiðslur til hans
fyrir það hafi numið hátt í þrjátíu
milljónum króna samtals.
Í sakleysi mínu gat ég mér þess
til, þegar ég sá um daginn Ólaf
Hannibalsson sitja á kaffistofu
Þjóðarbókhlöðunnar, að hann
hefði skammast sín fyrir verkleys-
ið, sem valdið hafði vandamönnum
hans í Sölumiðstöðinni miklum
ama. Hann stundaði nú af kappi
rannsóknir fyrir Sölumiðstöðina
og ætlaði að bæta henni það upp,
sem á vantaði forðum. Ólafur
brást illa við þessari tilgátu minni,
eins og lesendur Morgunblaðsins
hafa séð, og hótaði mér jafnvel
kæru fyrir siðanefnd Háskólans.
Mér þykir leitt, ef ég hef styggt
Ólaf, og skal nú gera tillögu, sem
ég vona, að hann verði ánægður
með. Því má halda fram með góð-
um rökum, að þingmenn séu því
varasamari sem þeir eru vinnu-
samari. Dugnaðarforkar á þingi
láta rigna yfir okkur skæðadrífu af
þingsályktunartillögum og laga-
frumvörpum, sem allt kostar morð
fjár, og afleiðingarnar eru jafnan
hærri skattar og minna svigrúm
einstaklinga og fyrirtækja. En
Ólafi má treysta til að sitja frekar
og skrafa í hliðarsölum Alþingis
en þrengja að okkur borgurunum
með óhóflegum dugnaði. Það, sem
er löstur frá sjónarmiði Sölumið-
stöðvarinnar, getur orðið dygð í
stjórnmálum. Kjörorðið ætti því
að vera: Ólaf Hannibalsson á þing!
Höfundur er prófessor í stjórn-
málafræði í félagsvísindadeild
Háskóla Íslands.
Hannes Hólmsteinn Gissurarson
Ólaf Hannibals-
son á þing!
KÆRI fjölmiðlaheimur.
Það var á síðasta ári sem mér varð
ljóst hversu mikið borgarar þessa
lands þurfa að treysta á blaðamenn,
fréttamenn og ritstjórnir hins ís-
lenska fjölmiðlaheims. Mér varð
einnig ljóst hversu ótrúlega hroð-
virknisleg vinnubrögð viðgangast í
íslenskum fjölmiðlum. Núna sýnist
mér starf fréttamanna felast að-
allega í því að þýða fréttir frá „al-
vöru“ fjölmiðlaveldunum úti í heimi,
oftar en ekki bandarískum eða
breskum og líma þær inn í íslenska
fjölmiðla. Gagnrýnin fréttamennska
tíðkast ekki á Íslandi í dag nema í
örfáum tilvikum og þá einungis
varðandi innlend atvik.
Sjálfstæði fjölmiðla getur þannig
verið dregið verulega í efa þar eð að-
stæður til sjálfstæðra vinnubragða
íslenskra fréttamanna úti í heimi eru
afskaplega þröngar; við erum til
dæmis aldrei með okkar mann á
vettvangi í Írak eða öðrum svæðum
þar sem þörfin er mest á að koma
hlutum fram í dagsljósið.
Þetta er skiljanlegt með tilliti til
hversu fámennt lið fréttamanna
starfar á Íslandi miðað við risaríkin
úti í heimi. Hins vegar setur það
fréttamönnum hér á eyjunni því
þyngri ábyrgð á herðar hvað varðar
vinnubrögð hér heima og þeim kröf-
um er að mínu og annarra mati ekki
mætt.
Mig langar að spyrja fjölmiðla-
heiminn hvort honum finnist ekki
dálítið hæpið að treysta fullkomlega
og algjörlega á fréttastofur eins og
Reuters og fleiri stórar í þeirri trú
að þær hafi alltaf rétt fyrir sér og
segi satt og rétt frá öllu sem gerist?
Er ekki rétt að hafi útlendu frétta-
stofurnar rangt fyrir sér í einhverju
máli, hljóti það að koma niður á ís-
lenskum fréttaflutningi? Ég er ekki
að skrifa þetta vegna míns einka-
pirrings heldur er málum nú svo
komið að hinn íslenski fjölmiðla-
heimur virðist ætla að þegja gjör-
samlega um allar efasemdir þess
efnis að al-Qaeda hafi stjórnað
hryðjuverkaaðgerðunum í Banda-
ríkjunum 11. sept. 2001. Fólk getur
kynnt sér allt um þær efasemdir á
Netinu, svo sem á gagnauga.net og
öðrum raunverulega frjálsum fjöl-
miðlum. Mergur málsins er að þrátt
fyrir yfirþyrmandi sannanir þess að
bandarísk stjórnvöld ljúgi um og
haldi leyndum upplýsingum um
hryðjuverkin, þá þrjóskast íslenskir
fjölmiðlar enn við og neita að birta
stafkrók um málið. Á hverju máli
eru hundrað hliðar og það er al-
gjörlega óásættanlegt að fjölmiðla-
heimur heils lands hafi ákveðið að
birta bara eina.
Sérstaklega þegar málið varðar
fjöldamorð og stríð.
FINNUR GUÐMUNDSSON,
Skeiðarvogi 135, 104 Reykjavík.
Sjálfstæði fjölmiðla
Frá Finni Guðmundssyni:
UNDANFARNA mánuði og vikur
hafa lögspekingar og stjórnmálavík-
ingar keppst við að skemmta skratt-
anum með þrasi um fjölmiðlalögin
og allt sem þeim tengist. Þetta mál-
róf er orðið svo langdregið og flókið,
og um fram allt leiðinlegt, að ég held
að mörgum hafi farið eins og mér:
Ég er löngu hættur að líta á þessa
pistla, það liggur við að mér verði
óglatt þegar ég sé sömu þvæluna
breiðast yfir síður blaðanna dag eft-
ir dag. Líklega er það ekki á færi
neinna manna, þótt sæmilega
greindir og menntaðir séu, að setja
saman ótvíræðan texta sem miður
velviljaðir menn geti ekki mistúlkað
endalaust og snúið út úr. Út yfir
tekur þó þegar löglærðir menn
atyrða hver annan og væna hver
annan um lygar og útúrsnúninga.
Getur einfalt alþýðufólk fellt nokk-
urn dóm um mál sem sprenglærðir
lögmenn geta túlkað hver á sinn
hátt?
Ég sé ekki að ég og þeir og þær
sem botna ekki lengur í neinu og
eiga engin orð um þennan sand-
kassaleik stóru barnanna, eigi ann-
ars úrkosti en lofa þeim að leika sér
áfram án okkar íhlutunar – sitja
bara heima á kjördag, ef einhvern
tíma skyldi til hans koma. Eða koma
á fót revíu, eins og gert var í gamla
daga, og henda bara gaman að til-
burðum þessara galgopa sem vilja
endilega láta taka sig alvarlega.
TORFI ÓLAFSSON,
Melhaga 4, IS-107 Reykjavík.
Um leiðindaþras
Frá Torfa Ólafssyni:
ÞESSA dagana er Alþjóðahafrann-
sóknarráðið að komast að því að
Færeyingar eru búnir með allan fisk
á Færeyjabanka. Sá litli fiskur sem
veiðist er smár, allt vegna ofveiði.
Frjálslyndi flokkurinn er stofnaður
til að koma í veg fyrir að kvótakerfið
legði hér allt í rúst. Kvótakerfið er sú
veiðiaðferð sem allar fiskveiðiþjóðir
eru að öfunda okkur af. Spæling,
herra Guðjón Arnar? Frjálslyndi
flokkurinn er reyndar ekkert annað
með á stefnuskrá sinni, svo nú getur
hann pakkað saman og látið þá sem
vit hafa á, stjórna fiskveiðum okkar.
KARL JÓHANN ORMSSON,
fv. fulltrúi.
Frjálslyndi flokkurinn
óþarfur?
Frá Karli Ormssyni:
Nýbýlavegi 12 • 200 Kópavogi • Sími 554 4433
Opið virka daga 10-18, laugardaga 10-16
Útsala