Fréttablaðið - 06.10.2006, Blaðsíða 68

6. október 2006 FÖSTUDAGUR36
menning@frettabladid.is
!
Það verður varla um það deilt að klassísk tónlist á í vök að verjast um
þessar mundir. Ekki bara á Íslandi, heldur um allan heim. Titillinn á
nýlegri bók gagnrýnandans Normans Lebrecht, Who Killed Classical
Music?, segir allt sem segja þarf. Klassísk tónlist er ekki bara í dauða-
teygjunum heldur liðið lík og ekkert eftir nema að finna sökudólginn.
En er ástandið í alvöru svona slæmt?
Vanmetin klassík
Einn helsti vandinn sem klassísk tónlist stendur frammi fyrir nú til
dags er að þeir sem stjórna menningarumræðunni – m.a. fjölmiðlar,
markaðsfræðingar og auglýsingastofur – vanmeta stórlega áhrif og
vinsældir klassískrar tónlistar. Nýlega var greint frá könnun á vegum
Gatwick Express um hvaða tónlist farþegarnir vildu helst heyra
meðan á lestarferðinni stóð. Markaðsfulltrúi fyrirtækisins viður-
kenndi að niðurstöðurnar hefðu komið sér í opna skjöldu: Holiday með
Madonnu og Árstíðir Vivaldis voru jöfn í efsta sæti, og þegar tónlist-
arsmekkur fólks var kannaður nánar kom í ljós að 29% farþega vildu
heyra popptónlist, 28% klassík og 23% rokk. Annað dæmi: Í júní 2005
kynnti BBC vefsíðuna „The Beethoven Experience,“ þar sem hlust-
endur gátu halað niður sinfóníum Beethovens án endurgjalds. Á einni
viku voru 1.369.893 eintök sótt á síðuna, margfalt fleiri en búist hafði
verið við.
Er hægt að draga einhvern lærdóm af þessu? Einhver óvæntasti
smellur norrænnar samvinnu var sjónvarpsþátturinn Kontrapunktur
sem samanstóð af sex tónlistarspekingum sem reyndu að bera kennsl
á mörg hundruð ára gömul tónverk. Hvað gerði það að verkum að
ótrúlegur fjöldi fólks af öllum þjóðfélagshópum horfði á þennan þátt?
Var það „keppnin“ sem skipti máli? Ísland: 5, Danmörk: 3? Ég held
raunar ekki. En þeir sem stjórna fjölmiðlaumræðunni virðast hafa
ákveðið að það sé bara „fréttnæmt“ ef einhver er fyrstur eða fljótast-
ur, eins og sömu lögmál gildi í tónlistinni og í fótbolta eða skriðsundi.
Fyrirsagnirnar gætu raunar orðið býsna skondnar: „Nýtt heimsmet:
Ashkenazy spilar mínútuvalsinn eftir Chopin á 46 sekúndum!“ Nei,
magn og hraði eru ekki grundvallarviðmið í klassískri tónlist og þess
vegna verður hún útundan í allri umræðu. Gæði eru ekki fréttnæm.
Píanókeppnir og raunveruleikasjónvarp
En vilji menn taka þennan pólinn í hæðina er nóg af keppnum í klass-
íska geiranum þótt það fari lítið fyrir þeim hér á landi. Eurovision-
samstarfið snýst til að mynda ekki bara um söngvakeppnina sem allir
þekkja. Evrópskar sjónvarpsstöðvar halda líka viðamikla keppni fyrir
unga hljóðfæraleikara á tveggja ára fresti. Hún hefur meira að segja
stundum verið sýnd í Sjónvarpinu, en þá yfirleitt seint á kvöldin og
fær litla umfjöllun. Og af hverju er aldrei sýnt frá Van Cliburn keppn-
inni – einni frægustu píanókeppni heims, þar sem sumir keppendur
sýna ógleymanlega stjörnutakta á meðan aðrir láta bugast af álaginu?
Það þarf stáltaugar til að taka þátt og útsendingar frá keppnum á borð
við Van Cliburn eru bæði æsispennandi og bráðskemmtilegar. Nú þarf
bara einhver íslenskur dagskrárstjóri að átta sig á því að klassísk tón-
list er eitt besta raunveruleikasjónvarp sem til er.
Auðvitað liggur vandinn ekki bara hjá fjölmiðlum. Miðaverð á
klassíska tónleika er til dæmis allt of hátt, ekki síst fyrir námsmenn
og ungt fólk sem er hlustendahópur framtíðarinnar – eða ekki. Tón-
leikahaldarar um allan heim keppast nú við að finna leiðir til að laða
til sín yngri hlustendur. Metropolitan-óperan í New York ætlar að
senda út í kvikmyndahúsum og opnunarsýning starfsársins, Madame
Butterfly, var nýlega sýnd beint á risaskjá á Times Square. Það kostar
jafnmikið fyrir nemendur í Berlín að fara í bíó og að sjá bestu söngv-
ara heims syngja í Staatsoper. Það verður spennandi að sjá hvort sam-
bærilegar tilraunir verða gerðar á Íslandi næstu misserin. Í það
minnsta virðist sem það sé fullt af fólki sem nennir að hlusta á klass-
íska tónlist. Það bíður bara eftir rétta tækifærinu.
Hver nennir að hlusta?
MEÐ Á NÓTUNUM
Árni Heimir Ingólfsson skrifar
um klassíska tónlist
Í Landnámssetrið í Borgar-
nesi sækir fólk á öllum aldri
sér fræðslu og skemmtun af
ýmsum toga. Langvinsæl-
ust er þó leiksýningin Mr.
Skallagrímsson eftir Benedikt
Erlingsson. Uppselt er á allar
sýningar í október og lýkur
þeim þá á þessu ári, þar sem
Benedikt hverfur til annarra
verkefna. Hann vinnur nú
sem leikstjóri í Borgarleikhús-
inu og að kvikmynd eftir eigin
handriti.
Sýningin verður tekin upp á
ný á næstu vormánuðum og
er þegar farið að selja miða á
sýningar í apríl.
Fastasýningar Landnámsset-
ursins, um landnám Íslands
og um Egilsögu, hafa einnig
vakið athygli gesta en farið er
í gegnum sýningarrými með
hljóðleiðsögn sem tekur um
hálftíma í flutningi. Einnig er
boðið upp á sérstaka leið-
sögn fyrir börn sem hefur
mælst einkar vel fyrir.
Gestum býðst einnig að rölta
um söguslóðir í nágrenninu í
fylgd Kjartans Ragnarssonar
sem hefur skipulagt ævin-
týralegan ratleik í fótspor Þor-
gerðar Brákar og Skalla-Gríms
sem öll fjölskyldan getur
tekið þátt í og látið reyna á
glámskyggni sína og minni.
Sýningarnar eru opnar virka
daga frá kl. 11-17 og 11-20 um
helgar. Nánari upplýsingar er
að finna á www.landnams-
setur.is
Fádæma vinsældir, fræðsla og fjör
Leikarar, fimleikafólk og
kraftajötnar leiða saman
hesta sína, í bókstaflegum
skilningi, í reiðhöll Gusts á
sunnudag þegar hin risa-
vaxna karnivalsýning, Þjóð-
arsálin, verður frumsýnd.
„Þetta er spunaleiksýning sem
byggir á háþróaðri leikhúshönn-
un og flottri hestasýningu,“ segir
Sigrún Sól Ólafsdóttir, leikstjóri
verksins og helsti hugmynda-
smiður þess. „Undanfarin ár hef
ég sett upp nokkrar spunasýning-
ar þar sem ég hef búið til handrit-
ið ásamt leikurunum. Við höfum
tekið fyrir ákveðin mál sem
brenna okkur á hjarta og í þetta
sinn varð íslenska þjóðarsálin
fyrir valinu. Þetta er frasi sem er
oft notaður á tyllidögum en við
vildum rýna í hvað þetta er og
hvort það sé raunverulega ein
þjóðarsál á Íslandi.“
Fimm leikarar leika fulltrúa
ólíkra þjóðfélagshópa og í gegn-
um karnívalið, skrautsýningar,
hestasýningar og mikið drama,
er reynt að bregða ljósi á hvort
þessar manneskjur eiga eitthvað
sameiginlegt og hvað bindur þær
saman. „Mannlífið í allri sinni
mynd kemur fram í karnívalinu,
bæði fallegu hliðarnar og þær
ljótu. Þetta er heilmikil ádeila en
áhorfendum er látið eftir að
draga sínar ályktanir í lok sýn-
ingar,“ segir Sigrún Sól.
Þetta er sannkölluð risasýn-
ing og á sér vart fordæmi hér á
landi. Alls taka um 50 manns þátt
í sýningunni; fyrir utan leikar-
ana kemur fimleikafólk og
kvennakór við sögu auk þess sem
atvinnuknapar lána hesta og
skipuleggja hestasýninguna. Þau
hafa verið við stífar æfingar síð-
astliðnar fimm vikur en hug-
myndavinnan hefur staðið frá
því í vor. Sýningin er einkafram-
tak og Sigrún Sól segir að það
hefði verið ógjörningur að setja
hana upp án sjálfboðavinnu,
styrkja og bakhjarla. „Margir
lögðu til vinnu sína listarinnar
vegna, sem er ómetanlegt. Þá
fengum við myndarlegan styrk
frá menntamálaráðuneytinu,
Kópavogsbær og hestamannafé-
lagið Gustur lögðu til reiðhöllina
og Landsbankinn er bakhjarl
sýningarinnar. Án stuðnings
þeirra allra hefði þessi sýning
ekki orðið að veruleika.“
Árni Pétur Guðjónsson, Harpa
Arnardóttir, Jóhann G. Jóhanns-
son, Sara Dögg Ásgeirsdóttir og
Árni Salómonsson fara með aðal-
hlutverkin og Sigrún Sól er alsæl
með leikhópinn. „Þetta er ótrú-
legt fólk. Margir hefðu spyrnt
við fótum þegar þeir heyrðu að
það væri ekkert handrit og þeir
þyrftu að búa til persónurnar frá
grunni. En þau, eins og aðrir í
sýningunni, lögðust á eitt svo
boltinn hélt áfram að hlaða utan á
sig. Ég held að ég geti að minnsta
kosti lofað því að það fer enginn
ósnortinn af þessari sýningu.“
Þjóðarsálin verður sýnd í reið-
höll Gusts í október og fram í
nóvember og Sigrún Sól bendir á
að það sé betra að hafa vaðið
fyrir neðan sig. „Ég held að fólk
ætti að reyna að tryggja sér miða
strax því salan hefur þegar farið
vel af stað og það er orðið uppselt
á nokkrar sýningar.“
Nánari upplýsingar um sýn-
inguna og miðapantanir má
finna á vefsíðunni einleikhusid.
is. bergsteinn@frettabladid.is
Þjóðarsálin í reiðhöllinni
ÚR ÞJÓÐARSÁLINNI Alls taka 50 manns úr ýmsum stéttum þátt í sýningunni, sem er risastór í smíðum.
SIGRÚN SÓL Í karnívalinu birtist mannlíf-
ið í allri sinni mynd. FRÉTTABLAÐIÐ/E.ÓL
> Dustaðu rykið af...
...ljóðunum í skúffunni. Hver
veit nema kveðskapurinn sé
dýrari en þig minnti, myndmálið
litríkara og togstreitan dýpri?
Leiði upprifjunin hins vegar hið
gagnstæða í ljós er kannski eins
gott að farga leirburðinum sem
allra fyrst.
KL. 19
Caput tónlistarhópurinn heldur
tónleika í Salnum í Kópavogi.
Stjórnandi er Guðni Franzson
og Marta Halldórsdóttir syngur
einsöng. Á efnisskrá eru verk
eftir tónskáld á borð við Laurie
Radford, Seppo Pohjola og Ana
Sokolovic. Tónleikarnir eru hluti
af Norrænum músíkdögum sem
standa núna yfir.
�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������
�������������������������������������������������������������������������������������������������
�����������������������������������
����������