Náttúrufræðingurinn - 2004, Blaðsíða 30

Náttúrufræðingurinn
sandwiched between lava flows (termed
R-2). The thickness of the deposit indi-
cates an origin within few km off the pre-
sent shore.
The next phase of the eruption is char-
acterized by lava effusion from an erup-
tion fissure inland. Two lava flows
formed, i.e. the Older Stampar lava flow
and the Tjaldstaðagjárhraun lava.
According to tephrochronology and
radiocarbon dating these lava flows are
of a similar age; most probably, they
formed during the same fires, 1800-1900
y BP. The Older Stampahraun lava
formed some time later than the
Tjaldstadgjárhraun lava, according to
studies of the lava fronts. These two lava
flows are separated by drift sand deposit
only, no soils were found, indicating
short age intervals.
When the lava eruption ceased,
hydrovolcanic activity started again in
the sea off Reykjanes. A tephra deposit,
termed R-3, formed in a surtseyan erup-
tion close to the shore, i.e. SW of
Kerlingarbás bay. The tephra layer now
forms a thin capping of red-oxidised tuff
directly on top of the Older Stampar lava
flow at Önglabrjótsnef. The tephra most
probably fell on a hot lava surface, caus-
ing a rapid induration of it. The main
part of the source-crater producing R-3
has now eroded, but on the basis of a
detailed stratigraphic study of its
remains, found on the shore, its centre
can be located with moderate accuracy.
The results indicate that the source of the
R-3 tephra may be located within 1 km
off the present shore. The distribution of
the R-3 tephra is confined to the westem
Reykjanes Peninsula, with its axis of
maximum thickness heading towards
the present day Njardvík town about 20
km NNE from the tip of Reykjanes. There
its thickness is about 1 cm. The formation
of R-3 marks the end of the Reykjanes
Fires -1900 y BP.
In total, lava was effused from a 6 km
long emption fissure (discontinuous) on
land and most probably 1-2 km offshore.
The aerial extent of the lava produced is
estimated 15 km2. The volume of lava
may reach 0.1 km3. The total volume of
tephra is hard to estimate as considerable
parts of it must have been carried over
the sea. In the period 1800-2100 BP at
least twelve separate lava flows and two
tephra layers are known to have formed
on the Reykjanes Peninsula. All four vol-
canic systems on the Reykjanes peninsu-
la were active during that period. The
volcanic activity was characterized by
emptions of Hawaiian type on land but
of Surtseyan type where the fissures
opened underwater. Tuff cones formed in
sea off Reykjanes and in Lake
Thingvallavatn. Dispersion of volcanic
ash was limited to adjacent areas. With
the aid of tephrochronology and radio-
carbon dating more information may be
gained on these emptions and earlier
volcanic episodes on the Reykjanes
Peninsula.
Hhimildir
1. Jón Jónsson 1983. Eldgos á sögulegum tíma á Reykjanesskaga.
Náttúrufræðingurinn 52. 127-139.
2. Haukur Jóhannesson & Sigmundur Einarsson 1988. Krísuvíkureldar I.
Aldur Ögmundarhrauns og Miðaldalagsins. Jökull 38. 71-85.
3. Sigmundur Einarsson, Haukur Jóhannesson & Árný Erla Sveinbjörns-
dóttir 1992. Krísuvíkureldar II. Kapelluhraun og gátan um aldur
Hellnahrauns. Jökull 41. 61-80.
4. Magnús Á. Sigurgeirsson 1992a. Gjóskumyndanir á Reykjanesi.
Meistaraprófsritgerð við Háskóla íslands, 114 bls.
5. Magnús Á. Sigurgeirsson 1995b. Yngra Stampagosið á Reykjanesi.
Náttúrufræðingurinn 64. 211-230.
6. Jón Jónsson 1978. Jarðfræðikort af Reykjanesskaga, 1:25 000.
Orkustofnun OS-JHD-7831, 303 bls.
7. Ari Trausti Guðmundsson 2001. íslenskar eldstöðvar. Vaka-Helgafell.
320 bls.
8. Sveinn R Jakobsson, Jón Jónsson & F. Shido 1978. Petrology of the
Westem Reykjanes Peninsula, Iceland. J. Petrology 19. 669-705.
9. Sigurður Steinþórsson 1981. ísland og flekakenningin. í: Náttúra
íslands (2. útg.). Almenna bókafélagið. Bls. 29-63.
10. Sigurður Þórarinsson 1966. Sitt af hverju um Surtseyjargosið.
Náttúrufræðingurinn 35. 153-181.
11. Magnús Á. Sigurgeirsson 1992b. Gjóskugos við Reykjanes á 13. öld.
Yfirlit og ágrip. Veggspjaldaráðstefna, Jarðfræðafélag íslands. Bls.
48-49.
12. Magnús Á. Sigurgeirsson 1995a. Miðaldalagið. í: Eyjar í eldhafi. Gott
mál hf. Bls. 189-198.
13. Kristján Sæmundsson 1995b. Jarðfræðikort af Svartsengi, Eldvörpum
og Reykjanesi, 1:25.000. Blað 1. Orkustofnun, Hitaveita Suðurnesja og
Landmælingar íslands.
14. Kristján Sæmundsson 1997. Jarðfræðikort af Svartsengi, Eldvörpum og
Reykjanesi, 1:25.000. Blað 2. Orkustofnun, Hitaveita Suðurnesja og
Landmælingar íslands.
15. Magnús Á. Sigurgeirsson & Ámý E. Sveinbjörnsdóttir 2000. Forsöguleg
gjóskulög á Suðvesturlandi. Jarðfræðafélag íslands, dagskrá og ágrip
erinda.
16. Helgi Torfason & Magnús Á. Sigurgeirsson 2002. Brennisteinsfjöll.
Rannsóknir á jarðfræði svæðisins. Orkustofnun OS-2001/048.
17. Jón Jónsson 1973. Sundhnúkahraun við Grindavík. Náttúrufræðingur-
inn 43.145-153.
18. Jón Jónsson 1974. Óbrinnishólar. Náttúrufræðingurinn 44. 186-191.
19. Jón Jónsson 1975. Nokkrar aldursákvarðanir. Náttúrufræðingurinn 45.
27-30.
20. Jón Jónsson 1977. Reykjafellsgígar og Skarðsmýrargígar á Hellisheiði.
Náttúmfræðingurinn 47. 17-26.
21. Kristján Sæmundsson 1962. Das Alter der Nesja-Lava (Súdwest-Island).
Neues Jb. Geol. Paláont. Agh. 104. 650.
22. Haukur Jóhannesson & Kristján Sæmundsson 1998. Jarðfræðikort af
íslandi. 1:500 000. Höggun. Náttúrufræðistofnun íslands (1. útgáfa).
23. Helgi Torfason, Árni Hjartarson, Haukur Jóhannesson, Jón Jónsson &
Kristján Sæmundsson 1999. Berggrunnskort, Vífilsfell 1613 III SA-B.
24. Kristján Sæmundsson 1995a. Hengill, jarðfræðikort (berggrunnur), 1:50
000. Orkustofnun, Hitaveita Reykjavíkur og Landmælingar íslands.
25. Karl Grönvold, Níels Óskarsson, Sigfús J. Johnsen, Clausen, H.B.,
Hammer, C.U., Bond, G. & Bard, E. 1995. Express Letters. Ash layers
from Iceland in the Greenland GRIP ice core correlated with oceanic
and land sediments. Earth and Planetary Science Letters 135. 149-155.
26. Guðrún Larsen 1984. Recent volcanic history of the Veidivötn fissure
swarm, southern Iceland - an approach to volcanic risk assessment. J.
Volcanol. Geotherm. Res. 22. 33-58.
27. Bryndís G. Róbertsdóttir 1992. Þrjú forsöguleg gjóskulög frá Heklu,
HÁ, HB og HC. Yfirlit og ágrip. Jarðfræðafélag Islands, veggspjalda-
ráðstefna. Bls. 6-7.
28. Stuiver M. & Becker G.W. 1986. High-precision decadal calibration of
the radiocarbon time scale, AD 1950-2500 BC. Radiocarbon 28. 863-910.
29. Páll Theodórsson 2000. Aldursgreining með kolefni-14. Náttúru-
fræðingurinn 69. 95-108.
PÓSTFANG HÖFUNDAR/AUTHOR'S ADDRESS
Magnús Á. Sigurgeirsson
ms@gr.is
Geislavarnir ríkisins
Rauðarárstígur 10
IS-150 Reykjavfk
Um höfundinn
BMagnús Á. Sigurgeirsson (f. 1963) lauk B.S.-prófi í
jarðfræði frá Háskóla íslands 1989 og meistaraprófi
1992. Hann hefur starfað hjá Geislavörnum rfkisins frá
árinu 2000, þar sem hann vinnur einkum að ýmsum
verkefnum á sviði geislavistfræði, s.s. rannsóknum á
geislavirkum efnum í eldfjallajarðvegi. Magnús hefur
um langt árabil unnið við athuganir á gjóskulögum í
28