Náttúrufræðingurinn - 2004, Blaðsíða 82

Náttúrufræðingurinn
Á NÆSTUNNI
Nokkur fjöldi greina bíður nú birtingar í Náttúrufræðingnum. Greinilegt er að nýtt útlit og umbrot fellur
höfundum vel í geð enda gefur það færi á aðgengilegri framsetningu efnisins, einkum hvað myndefni varðar.
Því er þó ekki að leyna að skortur er á styttri pistlum sem alltaf eru vinsælt lesefni. Hér á eftir verður tæpt á efni
nokkurra greina sem birtast munu í næstu heftum Náttúrufræðingsins.
Svartfugladauðinn
Veturinn 2001-2002 drápust tugir þúsunda af langvíu og
stuttnefju í hafinu vestur, norður og austur af Islandi.
Sérfræðingar Náttúrufræðistofnunar íslands rann-
sökuðu þetta fyrirbæri og niðurstaðan var að hungur
hefði drepið fuglana. Atburðir sem þessir eru sjaldgæfir
en heimildir eru þó til um eitthvað þessu líkt allt aftur á
14. öld. Ólafur K. Nielsen og Ólafur Einarsson gera grein
fyrir niðurstöðum rannsókna sinna á svartfugladauðan-
um í Náttúrufræðingnum.
Hvaðan kemur yfirfallssjór Grænlandssunds?
Um Grænlandssund streymir þungur sjór sem sekkur til
botns í Grænlandshafi og streymir síðan áfram eftir
botninum langt suður um Atlantshaf. Þessi sjór er mjög
mikilvægur fyrir endumýjun djúpsjávar í Atlantshafi.
Talið er að flæði hans til suðvesturs um Grænlandssund
ásamt yfirfalli milli íslands og Skotlands valdi því að inn
í norðurhöf dragist í yfirborðslögum heitur og selturíkur
sjór sem gerir það að verkum að sjórinn við norðanverða
Evrópu, þar með talið við ísland, er verulega hlýrri en
ella væri. Deilt hefur verið um uppruna yfirfalls-
sjávarins í Grænlandssundi en þeir Steingrímur Jónsson
og He'ðinn Valdimarsson kynna rannsóknir sínar á því í
N áttúmf ræðingnum.
Frævistfræði alaskalúpínu
f þessu og síðasta hefti Náttúmfræðingsins hefur verið
fjallað um áhrif alaskalúpínu á gróðurfar og hlutverk
ánamaðka í niðurbroti lúpínusinu. Bjarni D. Sigurðsson
og Borgþór Magnússon fjalla í næsta hefti um fræ-
framleiðslu, frædreifingu og fræforða lúpínunnar sem á
síðustu áratugum hefur notið mikilla vinsælda sem
öflug landgræðsluplanta. Til að geta notað lúpínuna
markvisst til uppgræðslu verður að vera hægt að hafa
stjóm á dreifingu hennar og því er mikilvægt að þekkja
svörin við ýmsum spumingum sem varða frævistfræði
plöntunnar hér á landi svo sem um fræframleiðslu,
frædreifingu og síðast en ekki síst hvort alaskalúpína
myndar langlífan fræforða í jarðvegi hér á landi.
Em Aulamir bestir?
Sjómenn hafa til langs tíma kallað stóm hrygningar-
þorskana „Aula". Margt bendir til þess að þeir gegni
mikilvægu hlutverki í viðkomu stofnsins en rannsóknir
undanfarinna ára á hrygningu og klaki þorsksins hér
heima og erlendis hafa leitt í ljós að stórir þorskar gefa
hlutfallslega meira af sér hvað varðar fjölda og gæði
eggja og lirfa en smáir þorskar. Guðrún Marteinsdóttir
fjallar um mikilvægi stórþorsks í viðkomu þorskstofns-
ins við ísland í Náttúrufræðingnum.
íslenskir steingervingar
ísland er ungt land og steingervingar því tiltölulega
sjaldgæfir og yngri en í nálægum löndum. Stein-
gervingasafn Náttúmgripasafns Islands er 30 ára um
þessar mundir en ekki er lengra síðan jarðfræðisafninu,
þar sem berg, steindir og steingervingar mynduðu eitt
safn, var skipt í tvennt: steina og steingervinga. í stein-
gervingasafninu em nú skráðar ríflega 5.500 færslur inn-
lendra og erlendra steingervinga og sýna sem tengjast
fornu lífríki landsins. Margrét Hallsdóttir segir frá
skráningu og aðföngum steingervingasafnsins í Nátt-
úmfræðingnum.
Uppmni Vatnsdalshóla
Tilurð Vatnsdalshóla er sívinsælt rannsóknarefni jarð-
fræðinga. Myndaði berghlaup Vatnsdalshóla? Svo
nefnist grein þeirra Höskuldar Búa Jónssonar, Hreggviðs
Norðdahl og Halldórs G. Péturssonar í næsta hefti Náttúm-
fræðingsins. Þar leiða þeir rök að því að hólamir hafi
myndast við einhvers konar berghlaup úr hlíðum Vatns-
dalsfjalls, eins og Jakob H. Líndal og Ólafur Jónsson
héldu reyndar fram á fyrri öld.
Meira af forvitnilegu efni bíður birtingar í Náttúru-
fræðingnum, - alþýðlegu fræðsluriti utn náttúrufræði í meira
en 70 ár.
Almennt árgjald t Hinu íslenska náttúrufræðifélagi þ.m.t.
áskrift að Náttúrufræðingnum, kostar 3.500 krónur, en 2.500
fyrir stúdenta.
80