Vikan - 02.12.1965, Síða 31

0 Ég hef líklega ofmatazt ó vísum, því stundum
leiðast mér þær.
vert eftir Hemingway, og ég hef
aldrei getað haldið upp á hann.
Mér finnst hann hrottalegur og illa
innrættur. Eg hef ekki getað borið
saman íslenzka þýðingu og frum-
texta nema á einni bók hans,
Gamli maðurinn og hafið, og ég get
ekki neitað, að stíllinn og blærinn
á frumtextanum nær þó meiri tök-
um á mér en þýðingin. En ég hef
aldrei getað sætzt við Hemingway
fyrir þessa djöfulsins drápgirni,
sem bjó í manninum, og hreina
morðsýki. Eg veit ekki, hvort það
er sadismi eða hver fjandinn það
er. En þetta skín í gegnum allt
líf hans, sem maður hefur af honum
heyrt, og eins lýsingar í sumum
bókum hans. Þið munið kannski,
þegar hann er að þræða sala-
möndruna upp á öngulinn, af því
hann hafði ekki aðra betri beitu.
Indriði tekið Hemingway til fyrir-
myndar, hefur hann ekkert síður
lært af Remarque. Ekki síður. Það
þori ég að ábyrgjast. En þetta er
virðingavert, ef maður tekur sér
fyrirmyndir, að vera maður til að
taka sér stórar fyrirmyndir! Annars
eigum við svo mikið af ungum
ágætismönnum á bókmenntasviði,
að það væri bara seint upp að
telja.
— Myndirðu treysta þér til að
raða þeim, svona efstu númerun-
um?
— Nei, það myndi mér aldrei
detta í hug að reyna! Af og frál
Flest af þessum ungu mönnum
þekki ég eitthvað, meira og minna,
og er jafn hlýtt til þeirra allra, ég
get ekki annað sagt.
— Þú heldur sem sagt ekki, að
bókmenntir landans dofni, þótt
— Ekki þori ég að segja það. Ég
þori ekki að bera á móti erfðunum
að einhverju leyti. Annars bar
mest á því með krakkana okkar,
þegar þeir voru að alast upp, að
þeir voru músikalskir. Enda er
þeirra móðurfólk ákaflega músík-
alskt. Það var til dæmis móðurafi
þeirra og hans bræður; þeir áttu
sem unglingar heima neðst í Hvft-
ársíðunni Guðjón og Sigurður, en
Árni aftur ólst upp innst, í Fljóts-
tungu, og Hvítársfðan er löng, lík-
lega 30 — 40 kílómetra löng, en
þarna niðri frá var þá í Síðumúla
organisti ágætur, Runólfur frá
Fiskilæk, bróðir Matthíasar þjóð-
minjavarðar sem var, og hann
kenndi ungum mönnum á orgel.
Og þeir voru eitthvað við það riðn-
ir, eða undir óihrifum þaðan, Sig-
urður og Guðjón, og þegar þeir
lærðu nýtt lag, þá töldu þeir ekki
eftir sér að skokka á góðum degi
þessa 30 — 40 kflómetra fram að
Fljótstungu til að kenna Árna bróð-
úr sínum það lfka.
— Þú minntist á, að þú hefðir
komið þér upp nokkrum bókakosti.
Hvað lestu aðallega?
— Ég hef alltaf lesið allt, sem
ég hef komizt yfir að lesa. Frómt
frá sagt. Nema kannski fjárlögin
og það sem skyldast er þeim, hag-
skýrslur og þess háttar, ég hef
aldrei nennt að glöggva mig neitt
verulega á því. Annars hef ég allt-
af haft viðunandi bókakost; til dæm-
is hafði ég úr miklu að moða þessi
ár sem ég var á Gilsbakka; það
var bókasafn séra Magnúsar And-
réssonar, það var bæði stórt og
gott á þess tíma mælikvarða.
— En eitthvað hlýturðu að taka
fram yfir annað?
— Já. Mér hefur alltaf þótt mest
gaman að lesa reyfara. Því hasar-
kenndari, þeim mun skemmtilegri.
En sú bók, sem ég hef löngum
haldið mest upp á, fellur þó satt
að segja ekki undir þann flokk.
Ég held ég hafi af bókum, sem
ég hef lesið, haldið mest upp á
Dronning Gásefod — Gæsalöpp
drottning — eftir Anatole France.
Það er óhemju skemmtileg bók. Ég
hafði það alltaf fyrir sið, árum
saman, að vera alltaf viss um, hvar
hún stæði f bókaskápnum mfnum,
að enginn hefði stolið henni frá
mér, að ég hefði ekki látið hana
þar sem ég fyndi hana ekki aftur.
Efni hennar verður ekki f stuttu
máli rakið; hún fjallar fyrst og
fremst um einn forkunnlegan ábóta,
gullgerðarmann, og yndisfagrar,
léttúðugar franskar konur. Sem
sagt, óhemju skemmtileg bók.
— Það er dálítið gaman að fá
svona svar einu sinni, í staðinn fyr-
ir upptalningu á Nóbelsverðlauna-
höfundum og stórnöfnum, öllum á
einum strimli.
— Það er kannski af því ég hef
ekki kynnzt þeim öllum. Þeirrabeztu
verk, margra hverra eru á málum,
sem mér eru ekki aðgengileg, og
það hefur svo lítið verið eftir þá
þýtt, að það gefur enga fullkomna
mynd um þá. Ég hef þó lesið tölu-
Hann kann svo sem að lýsa þessu,
þegar hún grípur um öngulinn, um
leið og hann smýgur í gegnum
hana, eins og litlar barnshendur
séu að fálma fyrir sér. Jú, þetta
getur verið list út af fyrir sig, en
það er eitthvað Ijótt við hana. Ef
maður vissi nú, að maðurinn hefði
verið andstæður öllu drápi og ó-
þörfum veiðiskap — því það er
geysilegur munur á því, til hvers
menn veiða. Hvort menn veiða sér
til lífsframfæris af nauðsyn, eða
hvort menn veiða bara til þess að
drepa, það er mikill munur. Ef
hann skrifar þetta sem maður, sem
er að lýsa dauðastríði þessarar litlu
skepnu, af því hann hefur and-
styggð á því; þá hefði ég skilið
hann. En ef hann er að rifja það
upp fyrir sjálfum sér, sér til
skemmtunar, þessi maður, sem allt
sitt líf þurfti að vera að drepa, þá
er ég ekki með honum.
— Hvað segirðu þá um þá rit-
höfunda íslenzka, sem sagðir eru
hafa stælt Hemingway að einhverju
leyti, meðvitað eða ómeðvitað?
— Þú meinar Indriða, sem hefur
verið borið það á brýn, að hann
stældi hann? — — — Indriði stæl-
ir ekki þessar hliðar, enda er Ind-
riði ekki eins mikill veiðimaður.
En — ég held mikið upp á Indriða
og hann er fyrst og fremst hann
sjálfur. Mér finnst allt, sem hann
hefur gert, athyglisvert, og surnt
prýðilegt. Til dæmis Land og synir,
mér finnst það stórgóð bók. En það
hefur mönnum skotizt yfir, að hafi
gömlu snillingarnir okkar líði undir
lok?
— Það held ég ekki, nema ef
allt fer út í þetta banvæna peninga-
kapphlaup, sem er að sliga fólk-
ið. Ef það verður hægt fyrir póli-
tískar stefnur að kaupa unga og
efnilega menn undir merki sitt, og
hægt er að láta þá þjóna þar, þá
er hægt að drepa niður allar sjálf-
stæðar bókmenntir f hvaða landi
sem er. Það er sagt, að þetta hafi
verið búið að hálfdrepa rithöfunda
og ritstörf í Rússlandi, þótt vafa-
laust sé það að rýmkast aftur núna,
og sama hættan getur alveg eins
verið fyrir hendi hjá okkur úr öf-
ugri átt, það er enginn vafi. Ég
veit að það er reynt, og veit, að
það hefur borið sinn árangur. En
fyrir listamann, sem ætlar að þjóna
undir íhaldsmerki, sé ég enga von!
Hef aldrei séð!
— Einhvern tíma sneri ég mér
til nokkuð margra ritmanna, og
spurði þá, hvernig þeim þætti bezt
að skrifa — ég man ekki, hvernig
spurningin var orðuð, en meining-
in var sú, hvort þeir ættu sfnar upp-
áhalds stellingar, sérstaka staði
eða penna eða eitthvað þvf um
líkt. Hvernig er nú þetta með þig —
hefur þú einhverja skemmtilega sér-
vizku þessu lútandi?
— Ekki man ég eftir því. — Það
var oft áður, þegar ég var f smala-
mennsku — þið skuluð þó ekki
halda að ég hafi ekki haft hugann
við smalamennskuna — ef mér datt
Framhald á bls. 77.
VIKAN 48. tbl. gj