Skírnir - 01.01.1917, Side 54

Skirnir] Nýtízkuhorgir. 47-."
ingsgjald á sveitaafurðir, til þess að þær héldust í hærra.
verði.
Þýðingarlausar voru þær ekki þessar ráðstafanir. Þær
bættu úr ástandinu á ýmsan hátt og hindruðu að það
færi hríðversnandi. Þó höfðu þær engin róttæk
áhrif, gátu ekki breytt aðalatriðunum. Eftir sem áður
streymdi fólkið til borganna. Háa kaupið, vonin um að
geta orðið sjálfstæður maður, atvinna borganna og skemt-
anir þeirra höfðu sama valdið yfir hugum manna og áður.
Vöxt borganna gat enginn hindrað og borgafátæktina
ekki heldur, jafnvel ekki borgaþröngbýlið. Þrátt fyrir öll
lög og fyrirmæli voru híbýlaþrengslin víða svipuð hjá
öllum fjölda fátæklinganna eftir sem áður. Efnin leyfðu
ekki að leigja sæmileg liúsakynni og umsjónarmennirnir
kynokuðu sér við að reka fólkið út á götuna. Þó götur
og auð svæði stækkuðu um allan helming, þá var marg-
lyftu húsunum hrúgað á húsareitina og hibýlaþrengsl-
in hóflaus hjá öllum fjölda manna. I þéttbýlu hverfun--
um var krankfelt mjög og manndauði mikill, líkamlegur
þroski stórborgarbúa var hálfu lakari en í sveitum (árið
1900 voru 40 °/0 herfærir af Berlínarbúum móti 82 % í.
prússnesku sveitunum) og tala fæddra barna fór mink-
andi ár frá ári í fjölda borga. Borgasfinxinn lagði eftir
sem áður sína spurningu fyrir allar siðaðar þjóðir: Hvern-
ig verður undan því flúið, að mannkynið úrættist í þess-
um risavöxnu, sólarlausu, sívaxandi borgum'?
Saltaire. Maður er nefndur Titus Salt (Solt). Hann
var auðmaður enskur og verksmiðjueigandi.
Hafði hann komist upp á að gera verðmæta dúka úr
Alpacaull af Lamadýrum og reisti dúkaverksmiðjur mikl-
ar nálægt Shipley við Aireána nálægt Leeds, til þess að
vinna þar Alpacadúka. Hann keypti þar um 1850 mikl-
ar lendur utanborgar og bygði með ráði góðra bygginga-
fræðinga verksmiðjur sínar og heilt þorp fyrir vinnulýð-
inn skamt frá verksmiðjunum. Var þess þó gætt, að reyk-
urinn frá þeim yrði ekki þorpsbúum til baga. Sjálf verk-