Skírnir - 01.01.1917, Side 56

- Skirnir]
NýtiVkuborgir.
49
Og öllu þessu kora Titus Salt svo smekklega og skipulega
fyrir, að fyrirmynd var það á þeim tímum. Sjálfur átti
hann landið og öll húsin. Bæði þurfti hann á þeim að
halda fyrir vinnumenn sína og svo hefir hann ef til vill
óttast, að óðara en þau yrðu einstakra manna eign og
færu að ganga kaupum og sölum, myndu þau hækka
stórum í verði, húsaleigan hækka um allan helming og
þungur skattur leggjast á fátæka verkalýðinn. Undir
þennan leka mátti setja með því að selja hvorki hús né
land. Hann gat þá jafnframt hindrað, að óhæfilega mörg
hús yrðu bygð á landareigninni. En leiguna setti hann
svo lága sem kostur var á. Leigjendum sínum bannaði
hann að leigja öðrum út herbergi, svo ekki yrði of þröngt
í húsunum.
Þetta var um miðja síðastliðna öld og var þá eins
dæmi. Þó önnur þorp hafi risið upp síðar sem taka
Saltaire langt fram, þá eru það að miklu leyti sömu hug-
sjónirnar sem hafa ráðið mestu. Saltaire hefir þrifist vel,
en þó hefir Titusi Salt skjátlast í einu meginatriði. Hann
bygði þorp sitt fyrir utan Shipley bæinn, bæði til þess að
vera laus við reyk og ókosti stóru bæjanna og fá ódýr-
ara land. Nu hefir Shipley vaxið svo, að Saltaire er orð-
ið innilukt, orðið innilyksa í stórbænum, sem spýr reykj-
armökknum yfir vinnumannabýlin, heimspekisstofnunina
■ og önnur verk Titusar Salt! (Frh.).
Guðm. Hannesson.
4