Skírnir - 01.01.1917, Side 90

Skírnir]
Ritfregnir.
8S
hafnarbæir, styðjast að mestu við sjávarútveg og verzlun. Þrif
þeirra eru því að mestu komin undir kostum hafnarinnar, að hafn-
arbryggju sé valinn hinn hentugasti staður og hafnarspildan só nógu
rífleg og haganlega notuð, en því næst að bænum sé að öðru leyti
haganlega skipað og smekkvíslega. Greinist bærinn þá aðallega í
útvegssvæði, verzlunarsvæði, iðnaðarsvæði, íbúðarsvæði og opiuberar
byggingar. Áríöandi er hverjum bæ að eiga sjálfur yfir nógu ríf-
legu landi að ráða, bæði iunan bæjar til að halda í hemilinn á lóða-
verðinu — hefta lóðabrall — og utanbæjar til ræktunar o. fl.
Lóðabrallið og þóttb/lið sem þar af flýtur er flestra erlendra bæja
mesta mein, eins og skyrslur þaðan sjma. Því hafa menn þar gert
margar og miklar tilraunir til endurbóta, komið upp smáhysahverf-
um og stofnsett margskonar félagsskap í því augnamiði. En af
öllu þessu hafa bezt gefist hinar svonefndu sveitaborgir (Garden
Gities — Gartenstadts — Havebyer), einnig nefndar fyrirmyndar-
borgir. Þar eru aðeins reist smáhýsi, ein- eða tvílofta, handa einni
fjölskyldu hvert. Til þess að víðátta slíkra bæja verði hófleg, er
húsunum skipað fast saman í raðir eða smáhópa, en útundan á báð-
ar hliðar ríflegt garðsvæði til ræktunar, skrauts og rýminda. Nýt-
ur hvert hús sólarbirtu og lofts sem í sveit. Þykja þessir bæir
hafa alla kosti borga og sveita til samans, en fæsta gallana. Heilsu-
far tólks í þeim betra en alstaðar annarstaðar og börn dafna hvergi
eins vel. Er þegar fengin all-mikil reynsla um heilnæmi þessara
sveitaborga, og mun óhætt að treysta henni, þess heldur sem nið-
urstaðan virðist liggja í augum uppi að óreyndu. Þessa reynslu
ber að sjálfsögðu að færa sór í nyt eftir föngum. Eftir því þarf
að skipa húsum í bæjum hór álíka strjált og í sveitaborgunum er-
lendu, og það því fremur, sem sólargangur og birta er hór á landi
minni en þar, sem nær er miðjarðarbaug. Dr. Olafur Daníelsson
hefir reiknað stefnuhalla sólargeisla á breiddarstigi Reykjavíkur á
ýmsum tímum árs og dags og sett upp í töflu. Eftir henni má
fjarlægð milli húsahliða á jafnslóttu eigi minni vera en nór um bil
tvöföld vegghæðin, ef sólar á að ujóta að nokkru ráði helming árs-
ins, en það virðist ekki ofhörð krafa. Húsin bezt sett í samfeld-
um röðum, þó eigi mjög löngum, eða í hópum. Götu er þó óþarfi
að gera alla leið á milli húsa, beztar eru þær svo mjóar sem um-
ferð frekast leyfir, bæði vegna sparnaðar og til varnar göturyki.
Milli götu og húshliða koma ræktaðir blettir (forgarðar) sólarmegin.
Að húsabaki myndast skjólgóð svæði, sem njóta sólar og eru vel
fallin til regktunar og leikvalla fyrir börn. En jafnframt birtu og.
6*