Blanda - 01.01.1940, Page 109
107
og Jóns) eru af slíkum rótum runnar. Sama er
um kynjasögur þær, sem höfundar að sögum
um Guðmund biskup Arason hafa skráð. Ann-
ars hjálpast ýkjur og hjátrú að um sögugerð
°g ýkjur.
Ekki ýkjast síður frásagnir af náttúruvið-
burðum, svo sem veðurfari, eldgosum, hafísum
og stórsóttum. Síra Jón Egilsson segir t. d., að
á dögum Stefáns biskups Jónssonar, litlu eftir
1500, hafi komið skæð sótt, er tekið hafi hvern
fertugan mann og yngra. Þetta eru auðvitað
ýkjur, því að allt af sleppa allmargir við slíkar
sóttir, og vafalaust missögn, að sóttin hafi ná-
kvæmlega bundizt við fertugt fólk (Safn I. 44).
Skýringalöngun manna á atburðum og ör-
uefnum o. fl. skapar einatt fyrst tilgátur, sem
eftir fyrsta áfangann eru orðnar að vissu, sem
síðan er ef til vill höfð að forsendu til ályktun-
ar um atburð. Á Lyngdalsheiði er t. d. örnefnið
Hrasaborgir. Nafnið á að vera svo til komið, að
bændur á jörðum þeim, sem land eiga í heiðina,
hafi barizt á fleti einum þar, sem Stríðs-
flötur heitir. Sagan hefir á sér fullkominn ólík-
mdablæ. Borgirnar bera sýnilega nafn sitt af
uiannsnafninu Þrasi, sem til var á íslandi í forn-
öld. Stundum eru örnefni mynduð til skýringa
á sögn. Gullbrárgil og Gullbrárfoss í landi
Hvamms í Dölum virðist gott dæmi um þetta
(sbr. ritgerð Magnúsar Friðrikssonar um
Hvamm í Dölum í Árbók Fornleifafélags 1940
bls. 102, 106—108). Sögnin um Gullbrá og
Skeggja í Hvammi (Þjóðs. J. Á. I. 146—150)
hefir verið þekkt í Dölum, og hefir mönnum
sennilega fundizt staðir þeir, sem örnefnin
hafa tengzt við, líklegastir til þess, að atburð-