Blanda - 01.01.1940, Page 110
108
irnir, er sögnin greinir, hafi þar gerzt. Annars
hæfir nafnið Gullbrá, sem merkja ætti konu
með ljósbjört augnahár, ekki vel kerlingarsvarki
slíkum sem sögnin lætur Gullbrá vera. Líka er
sá möguleiki, að sögnin hafi skapazt til skýr-
ingar örnefnunum. Annað örnefni, Útburðar-
pyttur, í ritgerð Magnúsar Friðrikssonar (bls.
101, 109—110) er og ljóst dæmi. Örnefni þetta
er tengt við barneignir systkina einna, sem voru
vinnuhjú í Hvammi og gátu barn saman. Hurfu
þau og áttu að hafa hafzt við, svo að enginn
fann þau, í dálitlum hellisskúta skammt frá
Hvammstúni „nokkur ár“. Gátu þau enn börn
saman, drekktu þeim í Útburðarpytti, og eiga
barnsbeinin að hafa fundizt í pyttinum, enda
þóttust menn stundum heyra þaðan „ýlfur mik-
ið“. Annað hvort er örnefnið skapað til skýr-
ingar og staðfestingar sögninni, sem auðsjáan-
lega er tilbúningur eða stórýkt, eða sögnin er
til búin til skýringar pyttinum. Uppi á Mosfelli
í Grímsnesi eru örnefnin Hakaskarð og Bótar-
skarð. Eftir Landnámu (Kbh. 1925 bls. 26) á
Ketilbjörn gamli að hafa vegið þræl sinn Haka
og ambátt sína Bót, hvort um sig, á stöðum
þessum, eftir að hann hafði látið þau hjálpa
sér til að fela silfur sitt. Saga þessi er auðsjá-
anlega tilbúningur, þegar af því, að enginn óvit-
laus maður hefði ekið silfrinu á öxnum, eins og
Landnáma segir, upp á fjall, heldur grafið það
niður annars staðar í fylgsnum, þangað sem
hægara var að koma því. Örnefnin í fjallinu
hafa verið til, þegar til Landnámu var safnað,
og þessi skýring á þeim var einstaklega hand-
hæg.