Morgunn - 01.06.1976, Blaðsíða 51

TRÚ OG ÞEKKING
49
sjálf, sem hafði lagt þeim vopnin i hendurnar. Fyrir kirkjuna
hlýtur líka fyrsta skrefið til endurnýjunar að vera fólgið í því
að viðurkenna þessa sök sína, en ekki sýknt og heilagt að
reyna að afsaka og eyða því tali. Kirkjan varpaði frá sér
hinum nýja evrópska lífsmáta þekkingar og upplifunar og lét
hann í vald heimsins og varð þannig til þess, að guðlaus túlk-
un vísindanna gerðist voldugasta vopnið i áhlaupinu á hina
kristnu evrópsku menningu.
Það hefði átt að vera verkefni kristinnar hugsunar að sýna
fram á og sanna samhengið og þróunina i andlegu lífi frá
hinum innhverfa hugsunarhætti á miðöldum til hins nýja
hugsunarháttar, sem vildi sýna hugmyndir Skaparans á máli
efnisheimsins. I staðinn olli kirkjan hinum afdrifariku slitum
í hugmyndasögu okkar. Slikt samhengi á milli trúarbragða
og vísindalegs skilnings er fyrir hendi og ég held því fram,
að það sé mikilvægt fyrir hinn nýja hugsunarhátt, sem við
stöndum nú andspænis, að átta sig á þessu samhengi.
Hið fyrsta, sem gerist, þegar vísindalegum aðferðum er
beitt, er að hreinsa burt allar ímyndanir, hreinsa burt allt
það huglæga, sem fyrstu viðbrögð skilningarvitanna gefa okk-
ur til kynna. Sá, sem trúir beint skilningarvitum sinum, lifir
í huglægri blekkingu. Fyrir endurreisnarlímann höfðu menn
beint athygli sinni fyrst og fremst að innri sálarlegum fyrir-
bærum. Hvað varðaði liinn ytri heim, efnisheiminn, lifðu
menn i barnalegri, óhugsaðri skynjun á heiminum. Vísindin
urðu til, — ekki þegar maðurinn lærði að treysta á skilning-
arvitin, — heldur þverl á móti, þegar hann lærði að sjá gegn-
um blekkingu þeirra, þegar hann lærði að nema burt það,
sem Galilei kallaði annars flokks gæði skilningarvitanna. Þetta
er ógagnrýnu fólki aðalatriðið og hið áþreifanlega. Vísindin
urðu til, þegar menn lærðu að komast framhjá hinum ófull-
komnu skilningarvitum og að hinum almennu hlutlægu lög-
málum að baki þeirra. Maðurinn lærði þetta með þvi að gera
náttúruna að viðfangsefni stærðfræðilegrar greiningar, en til
þess hafði hann innblástur frá menntahefð Pyþagórasar og
Platons, sem kenndi, að hinn guðdómlegi veruleiki í náttúr-
4