Morgunblaðið - 24.10.2011, Blaðsíða 17

UMRÆÐAN 17
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 24. OKTÓBER 2011
Í febrúarmánuði
1996 komu fram ásak-
anir um kynferðisbrot
á hendur þáverandi
biskupi. Í viðbrögðum
kirkjunnar á þeim tíma
rak sig hvað á annars
horn. Ef til vill var það
ekki undarlegt í ljósi
þess að þarna var um
æðsta embættismann
kirkjunnar að ræða;
engar skýrar vinnu-
reglur voru þá til um hvernig ætti
að fara með ásakanir af þessu tagi.
Þá gerist það árið 2009 að dóttir
fyrrum biskups leitar til biskups og
kirkjuráðs og vill koma á framfæri
erindi er varðar samskipti föður
hennar við hana.
Víst er að margvísleg mistök voru
gerð varðandi erindi Guðrúnar
Ebbu. Þetta veit alþjóð. Úr hófi
dróst að henni væri veitt formleg
áheyrn eða erindi hennar svarað
skriflega; engu að síður var rætt við
Guðrúnu Ebbu.
Karl Sigurbjörnsson biskup hefur
skýrt aðkomu sína að máli þessu og
beðist hefur verið afsökunar á því er
miður fór. Komið hafa fram hávær-
ar kröfur um afsögn biskups Íslands
vegna þeirra mistaka sem gerð hafa
verið.
Mjög hefur verið sótt að embætti
og persónu biskups Ís-
lands. Því skal haldið
til haga að Karl biskup
lét það verða eitt af
sínum fyrstu verkum í
embætti að koma á
verkferlum og úrræð-
um varðandi möguleg
kynferðisbrot á kirkju-
legum vettvangi.
Mér þykir það ekki
sanngjörn krafa að
biskup segi af sér
vegna þessa máls, og
reyndar fráleit, þrátt
fyrir þau mistök sem
urðu í málsmeðferð. Það var aldrei
ætlunin að þagga mál niður.
Rannsóknarnefnd kirkjuþings
fjallaði um þessi mál öll og fann að
málsmeðferð. Ekki var þó talið að
um þöggun eða tilraun til þöggunar
væri að ræða.
Það breytir þó engu um þá stað-
reynd að þetta mál, ásamt með úr-
ræðaleysi kirkjunnar árið 1996, er
kirkjunni til vansa. Þessi harmlegu
mál eru sannarlega ekki eitthvað
sem á að sópa undir teppið, heldur
taka alvarlega og læra af þeim
harða lexíu, endurheimta tiltrú og
traust.
Það er ekki auðvelt að vera í for-
ystu í neinni opinberri stofnun á Ís-
landi í dag.
Við lifum á miklum vantraust-
stímum, óvissutíð. Margir þeir sem
bera sár eftir efnahagshrun og hafa
verið ranglæti beittir eru óviljugir
að treysta nokkrum. Það er vel
skiljanlegt.
Á óreiðutíma í lífi þjóðar þarf
kirkjan að einbeita sér að verkum
sínum og viðfangsefnum í boðun og
þjónustu sem aldrei fyrr. Enginn
biskup hefur verið óumdeildur í
starfi og oft um þá gustað, en Karl
biskup hefur reynst traustur og
góður leiðtogi kirkju sinnar, heill og
sannur. Megi svo vera áfram.
Úrsagnir úr kirkju og
afleiðingar þeirra
Úrsögnum úr þjóðkirkjunni hefur
fjölgað undanfarin misseri og ár.
Ástæður þess kunna að vera marg-
víslegar en ein meginástæðan er
þau hörmulegu mál er hér hafa ver-
ið rakin.
Sjálfsagt taka margir ákvarðanir í
skyndingu, í stundarreiði eða
hneykslan; þannig erum við öll ein-
hvern tíma. En leysir það vanda
kirkju að segja sig úr lögum við
hana hafi maður á annað borð ein-
hverja taug til hennar? Er ef til vill
heppilegra að leggja sitt af mörkum
til að gera kirkjuna betri, vinna að
siðbót og uppbyggingu?
Kirkjan er vitaskuld trúarleg
stofnun en til að hún virki, geti veitt
þjónustu og skjól, þarf hún fjár-
muni, líkt og önnur þau fjölmörgu
ágætu samtök er vinna að almanna-
heill.
Úrsögn úr kirkjunni bitnar ein-
vörðungu á heimasókninni, þannig
að sóknargjöld þess einstaklings er
hverfur úr þjóðkirkjunni renna í rík-
issjóð í stað þess að fara í sjóð sókn-
arinnar, nema hann kjósi að ganga í
annað trúfélag. Sóknargjaldið er í
dag 698 kr. á mánuði. Í þeim efna-
hagsþrengingum sem gengið hafa
yfir þjóð okkar hafa sóknargjöldin
verið skert um nærfellt fjórðung frá
árinu 2009. Ef við bætast úrsagnir
úr þjóðkirkjunni harðnar enn á
dalnum. Erfiðara verður fyrir sókn-
arnefndir að sinna nauðsynlegu við-
haldi, greiða af lánum er tekin voru
vegna framkvæmda og standa skil á
launum starfsfólks og þar með halda
uppi öflugu safnaðarstarfi.
Þeir sem kjósa að standa utan
kirkju ættu að líta í eigin barm.
Þannig er að utankirkjumenn fá alla
kirkjulega þjónustu er þeir leita eft-
ir. Ég er ekki áskrifandi að Stöð 2.
Því á ég enga heimtingu á að sjá
dagskrá þeirrar stöðvar er ég kveiki
á sjónvarpinu.
Á kirkjulegum vettvangi er þessu
öðru vísi farið. Evangelisk-lúthersk
kirkja er þjóðkirkja á Íslandi og hef-
ur þann sjálfsskilning, sem hún
bindur einnig í regluverk sitt, að
hún þjóni um land allt og öllum
þeim er til hennar leita; við sem ber-
um ábyrgð á kirkjulegri þjónustu
spyrjum aldrei um trúfélagsaðild,
eða gerum hana að skilyrði þegar til
okkar er leitað um þjónustu. Þannig
er auðvelt að segja sig frá kirkjunni,
láta gjöldin renna í ríkissjóð frekar
en til heimakirkju og sóknar, en
þiggja samt þjónustu alla.
Á hverri tíð þarf kristin kirkja að-
hald og gagnrýni. Ecclesia semper
reformanda, kirkja í linnulausri sið-
bót, voru orð siðbótarmannsins
Marteins Lúthers um þá kirkju er
hann vildi sjá. Það eru orð að sönnu.
Í játningum kristinna manna seg-
ir: „… ég trúi á heilaga, almenna
kirkju“. Almenn er kirkjan vegna
þess að hún er allra. Heilög er kirkj-
an vegna Drottins Jesú Krists; ekki
vegna okkar er leitumst við að þjóna
að henni.
Að standa álengdar fjær og gagn-
rýna er auðvelt. En það er heldur
ekkert svo erfitt að stíga fram,
bjóða krafta sína í þjónustu við Guð
og menn og gera kirkju sinni vel.
Víður er verkahringurinn og við-
fangsefnin mörg.
Biskupsmál og kirkjan
Eftir Þorbjörn Hlyn
Árnason »Mér þykir það ekki
sanngjörn krafa að
biskup segi af sér vegna
þessa máls, og reyndar
fráleit, þrátt fyrir þau
mistök sem urðu
í málsmeðferð.
Þorbjörn Hlynur
Árnason
Höfundur er prófastur
í Vesturlandsprófastsdæmi.
Í Morgunblaðinu
20. september sl. var
gerð grein fyrir nið-
urstöðum könnunar
sem markaðs-
fyrirtækið Maskina
stóð fyrir. Þar var
kannað hversu
ánægðir eða óánægðir
landsmenn eru með
störf þingmannanna
okkar. Skemmst er
frá því að segja ef
tekið er mið af hve mörg prósent
þeirra sem spurðir voru, voru
mjög ánægðir með störf rík-
isstjórnarinnar, þá voru það að-
eins 1,6% Þeir sem voru mjög
ánægðir með störf stjórnarand-
stöðunnar voru aðeins 0,8%
þeirra sem spurðir voru. Býsna
döpur niðurstaða sér í lagi fyrir
stjórnarandstöðuna sem ætti að
sópa að sér fylgi á tímum þegar
ríkisstjórnin verður að grípa til
óvinsælla aðgerða til þess að
bjarga því sem bjargað verður.
Langt mál um lítið efni
Eftir að ég varð heimavinnandi
húsmóðir hendir það mig við og
við að fara að glápa á útsendingu
frá Alþingi og það verður að segj-
ast eins og er að oft á tíðum fæ
ég ekkert samhengi í það sem þar
fer fram. Í því sambandi get ég
t.d. nefnt alla umræðuna sem
fram fór á septemberþinginu um
hvort heimildin til að hafa hér
gjaldeyrishöft ætti að vara tveim-
ur árum lengur eða skemur. Að
mínu mati skipti það engu máli
þar sem þeir sem lýstu skoðun
sinni á málinu voru sammála um
að gjaldeyrishöft væru neyð-
arbrauð sem yrði aflýst um leið
og færi gæfist að mati þeirra sem
gleggsta hafa yfirsýnina, sem er
trúlega Seðlabankinn.
Í staðinn fyrir að virða þessi
sjónarmið hamaðist stjórnarand-
staðan í rúmlega 10 klukkustund-
ir við að reyna að koma því inn
hjá þjóðinni að núverandi rík-
isstjórn væri að taka upp pen-
ingastefnu gömlu austantjalds-
ríkjanna með tilheyrandi
gjaldeyrishöftum og miðstýringu
en ekkert í þá áttina kom fram í
málflutningi þeirra sem töluðu
fyrir frumvarpinu.
Nú ef komið hefði í
ljós að ríkisstjórnin
hefði hug á að mis-
nota heimild til gjald-
eyrishafta þá var
ekkert annað að gera
en að breyta lög-
unum. Flóknara var
það nú ekki, en í
staðinn fyrir að
hleypa frumvarpinu í
gegn eyddu 63 þing-
menn, ásamt starfs-
liði þingsins, rúmum
10 klukkustundum í gagnslaust
þvarg um frumvarpið sem um
voru fluttar 57 ræður.
Annað mál sem tók ótrúlega
langan tíma á haustþinginu var
hið svokallaða „stjórnarráðs-
frumvarp“ en þar taldi stjórn-
arandstaðan að verið væri að færa
forsætisráðherra alltof mikil völd,
sér í lagi hvað varðaði fjölda og
verkefni ráðuneyta.
Um þetta frumvarp voru haldn-
ar 146 ræður sem tóku rúmlega
33 klukkustundir. Okkar ágætu 63
þingmenn eyddu í þetta mál rúm-
um 33 klukkustundum sem svarar
til ríflega eins ársverks í tíma-
lengd og allt að þriggja ársverka
verkamanns m.v. laun, þá á eftir
að taka m.a. tillit starfsmanna
þingsins sem voru uppteknir yfir
þessari umræðu.
Seinna kom í ljós að snemma í
umræðunni kom fram tillaga sem
leiddi til niðurstöðu sem þokkaleg
sátt varð um. Tillagan var á þá
leið að forsætisráðherra þyrfti að
fá samþykki þingsins fyrir nefnd-
um tillögum áður en þær kæmu til
framkvæmda.
Mig minnir að það hafi verið í
umræðunni um stjórnarráðið sem
Árni Johnsen leiddi talið að sauð-
nautum, eðli þeirra og útliti. Í
framhaldinu, þegar kom að kafla
andsvaranna í leiksýningunni,
spurði búfræðingurinn Ásmundur
Einar Daðason fjölfræðinginn
Árna Johnsen hvort hann teldi
rétt að við reyndum í þriðja sinnið
að flytja sauðnaut til landsins.
Ekki stóð á svarinu hjá Árna,
honum leist mjög vel á það, ekki
vegna þess að gróður og nátt-
úrufar hentaði þessum skepnum
afar vel heldur vegna þess að þær
líktust ríkisstjórninni svo mjög í
öllu sínu hátterni, það var „point-
ið“ eins og börnin segja.
Tími andlegrar fullnægingar
Ég verð að játa að a.m.k. 90% af
þessum ræðuflutningi skýrði ná-
kvæmlega ekkert fyrir mér það
málefni sem þeim var ætlað að
fjalla um og skýra.
Síðan þegar hver ræðumaður er
búinn með ræðutímann sinn í
ræðustóli þingsins byrja andsvörin
og ef viðkomandi þingmaður á að
þeim loknum einhver ósögð gull-
korn í sínum fórum hefur hann
umræðuna um fundarstjórn forset-
ans en undir þeim dagskrárlið
virðist vera hægt að tala eiginlega
um hvað sem er.
Að öllu þessu loknu þegar málið
kemst loksins í atkvæðagreiðslu
rísa þingmenn upp hver á fætur
öðrum, þingmenn sem eru búnir
að tala margoft um viðkomandi
mál til þess að gera nú grein fyrir
atkvæði sínu. Þetta lokaatriði mis-
lukkaðrar leiksýningar er held ég
flestum ef ekki öllum óskiljanlegt.
Um hvað voru blessaðir mennirnir
að tala t.d. í stjórnarráðsmálinu
þegar þeir töluðu í rúmar 33
klukkustundir? Voru þeir ekki að
gera grein fyrir sinni afstöðu til
þess máls, það hélt ég. Að þurfa
síðan eftir allt það maraþon að
gera grein fyrir skoðun sinni á
málinu undirstrikar bara hvað
þessi umræða öll er ómarkviss og
fálmkennd.
Þegar fjallað er um Alþingi er
því gjarnan líkt við leikhús og það
hef ég gert nokkrum sinnum í
þessari grein. Við nánari skoðun
finnst mér það ekki við hæfi þar
sem þessi samlíking gerir lítið úr
okkar kröftugu leiklist, það á hún
ekki skilið.
Er leikhús réttnefni?
Eftir Helga Laxdal »Umræðan um stjórn-
arskrárfrumvarpið
svaraði til rúmlega
eins ársverks í tíma
og líklega um þriggja
ársverka verkamanns
m.v. daglaun.
Helgi Laxdal
Höfundur er vélfræðingur
og fyrrverandi yfirvélstjóri.
Ísland er eyja í Atl-
antshafinu rétt eins og
Bretland. Að vera ey-
land hefur marga kosti
umfram það að vera
landluktur. Bretar gera
sér ljóst hversu mikið
þjóðin á Ermarsundi að
þakka þegar ófriður er
uppi, hversu óendanlega
mikil vörn þeim hefur
verið í þessum mjóa
vatnsborða, sem skilur þá frá meg-
inlandinu. Bretar skilja þetta og
meta. Ermasund gerir þeim kleift að
fylgjast grannt með því hverjir koma
inn til þeirra lands og hverjir þaðan
fara. Þess vegna fóru þeir ekki í
Schengen-samstarfið þótt þeir séu í
ESB.
Eins gæti þetta verið um Ísland.
Mjög auðvelt væri að vita nákvæm-
lega hverjir séu á landinu hverju sinni
og hverjir hafi farið og komið. Sjálf-
sagt rjúka þá einhverjir til og fara að
tala um stóra bróður og annað tísku-
tal. Mikið er talað um að Schengen-
samningurinn hafi fært okkur alla þá
vankanta sem hindra okkur í landa-
mæraeftirliti. Svo þarf tæplega að
vera alfarið og einhverjir hljóta kost-
irnir lika að vera. Allir samningar
bjóða yfirleitt upp á frábrigði og þessi
samningur áreiðanlega líka. Ekki er
þó útilokað að okkar eigið fólk reynist
í þessum efnum kaþólskara en páfinn,
svo sem gerst hefur hér okkur til
ómælds tjóns.
Þegar Evrópugengi ræðst með
brugðnum byssum á verslun á
Laugaveginum um hábjartan morg-
un með byssum og rænir millj-
ónatugum, þá hljóta menn að hugsa
til þess að máli skipti að missa engan
úr landi sem hugsanlega gæti tengst
þessu máli. Jafnvel þó að það kosti
einhver óþægindi. Góssið sjálft skipt-
ir minnsta máli. Það er hins vegar
ekki víst að allir sleppi heilir frá
svona árás næst þótt vel hafi farið
núna. Því skiptir máli hverjir eru hér
og hverjir fara héðan, hverjir hafi
fjarvistarsönnun og hverjir ekki.
Götumyndavélar og öryggismynda-
vélar eru sem betur fer víða komnar
án þess að mikill hávaði
sé yfir þeim og geta þær
oft leyst úr málum.
Aðalatriðið er að lög-
regla okkar, sem þarf að
glíma við sífellt harðn-
andi heim fíkniefnasala
og erlendra glæpagengja,
sé ekki með bundnar
hendur vegna einhverra
upphrópana sér-
trúarhópa um friðhelgi
einkalífsins, alþjóða-
samninga og þess háttar,
sem eru lítilvægar afsakanir fyrir því
að hindra ekki glæpi sé þess kostur.
Og talandi um fíkniefni þá er rætt um
að fíkn sé sjúkdómur. Sjúkdómar eru
ekki lengur einkamál þess sem þá fá
og alls ekki ef hann veldur öðrum
skaða. Til dæmis má enginn hafa
kynsjúkdóm án þess að ríkisvaldið
skipti sér af því. Til hvers er þá verið
að hafa ítrekað afskipti af sama fólki í
fíkniefnaneyslu án þess að því komi
að það sé sett í öryggisgæslu og far-
bann til þess að það skaði hvorki
sjálft sig né aðra? Er það ekki stór
hluti af heildarglæpavandamálinu?
Ég fór nýlega til Bandaríkjanna
frá Keflavík. Mér hefði ekki verið
hleypt úr landi ef ég hefði ekki haft
vegabréf meðferðis. Mér var heldur
ekki hleypt inn í landið án þess að
framvísa vegabréfinu. Ég er stoltur
af því að hafa íslenskt vegabréf. Hvað
er að því að ferðast með það? Það er
alls staðar tekið gilt sem trygging
fyrir þig sjálfan. Hvað er að því að
krefjast þess að fólk sem hingað kem-
ur sé með vegabréf? Leysti það ekki
fleiri vandamál en það skapaði?
Vantar okkur ekki vegabréfa-
skyldu?
Vantar ekki
vegabréfaskyldu?
Eftir Halldór
Jónsson
Halldór Jónsson
» Ísland er eyja í Atl-
antshafinu rétt eins
og Bretland. Að vera
eyland hefur marga
kosti umfram það að
vera landluktur.
… hverjir koma og fara.
Höfundur er verkfræðingur.