Íslenzk tunga - 01.01.1961, Side 16

14
HREINN BENEDIKTSSON
Um nalckuat eru þessi dæmi:
hrannblakks kalen nakkuat (Björn hítd., Skj., I, 302; IF, III, 149)
brakar Lygro men nakkuat (Einar Skúlason, Skj., I, 484)
jolkrakkr, geja nakkuat (Þórarinn stuttfeldur, Skj., I, 491)
staka kugþo gram nakkuat (Rögnvaldur jar] Kolsson, Skj., I, 508).
Um nakkuarr er eitt dæmi:
þrír nakkuarer^' Hlakkar (Egill, Skj., I, 49; ÍF, II, 113).10
III
Svo íramarlega sem hægt er að tala um hljóðrétta þróun við að-
stæður eins og þær, sem þetta fornafn varð til við, verður að líta svo
á, að hljóðrétt þróun fyrri hluta þess komi fram í stofnmyndinni
nekkuer-, sem er langalgengasta myndin í elzta máli, þ. e. a. s. að við
15 Hdr. nokkurir.
16 Hugsanlegt væri að setja hér inn p (ngkkuarer, ngkkuat fyrir nakkuarer,
nakkuat), þar sem uogp ríma saman í elztu dróttkvæðum. Tvær meginástæður
eru fyrir því, að sá kostur er tekinn að setja inn nakkuarer, nakkuat: (1) Þetta
er sá ritháttur, sem einráður er í þessari stofnmynd í elztu handritum, eins og
I. og II. tafla bera með sér. (2) Hvk. nakkuat er rímað á móti orðum með a
löngu eftir, að hætt er að ríma saman a og p, t. d. drakk hún eigi hreint nakkuat
(Einar Gilsson, Skj., II, 403), hugrakkr jirum nakkuat (sami, Skj., II, 409).
í heild sinni er svo að sjá sem fornafn þetta hafi aldrei haít sérhljóðið p í
fyrsta atkvæði, fyrr en ef til vill í lok elzta tímabilsins í þróun þess, svo sem
síðar verður vikið að (§9). Hið eina, sem gæti bent til, að p sé hér gamalt, er
aðalhending í vísu eftir Hallfreð, migk emk uátr, af ngkkue (Skj., I, 173).
Gerðir Hallfreðar sögu eru tvær, önnur í Möðruvallabók (M), hin í Ólafs sögu
Tryggvasonar hinni mestu (0), sem mörg handrit eru af. í O, sem vísan virðist
í mörgum atriðum vera betur varðveitt í, er hendingin svo sem að ofan greinir,
og bendir hún til þgf.-myndarinnar ngkkue. Hægt væri þó auðvitað að setja
inn nakkue (aðalhending p : a), sem er ritháttur eins handritsins, AM 62, fol.
(nakví), en sú þgf.-mynd kemur hvorki fyrir í elztu handritum né kveðskap. í M
er þetta vísuorð hins vegar migk emk uátr of látenn (hdr. miog er ek vatr of
latinn), og virðist sú gerð vísuorðsins einnig fá staðizt (sjá Einar Ól. Sveins-
son, HalljreOar saga (íslenzk fornrit, VIII; Reykjavík 1939), 197). Er því aug-
ljóst, að óvarlegt væri að draga málssögulegar ályktanir af þessu vísuorði.