Íslenzk tunga - 01.01.1961, Side 139

Íslenzk tunga - 01.01.1961, Side 139
RITFREGNIR 135 fimmtungi meira en í liinni fyrri. Þá er yfirleitt sleppt framburðartáknunum, sem fylgdu hverju uppsláttarorði í eldri útgáfunni, og sparast við það rúm til annarra hluta. Hiusvegar er í inngangi bókarinnar allrækilegt og greinargott yfirlit um færeyska réttritun og framburð eftir Jörgen Rischel, bæði um mál- hljóðakerfið í heild, stöðubundin tilbrigði og nokkur frávik í mállýzkum. Stækkun orðabókarinnar kemur fram í margskonar viðbótum. Rækilegri grein er gerð fyrir stóru orðunum, t. d. þeim sögnum, sem fjölgreindastar eru að merkingu, sem og algengustu forsetningum og forselningaliðum. Þá er merk- ing ýmissa orða nánar rakin en áður eða færð til réttari vegar. Loks er svo margt orða, sem ekki voru í eldri útgáfunni, bæði úr prentuðum heimilduin, skrifuðum orðasöfnum og mæltu máli, eins nokkuð af nýyrðum úr nútíma- atvinnulífi, tækni og fræðum. Nokkrum orðum, er tilfærð voru í eldri útgáfunni, hefur þó verið sleppt, helzt í fyrra hluta bókarinnar. Nefni ég til þess dæmi eins og bokki (m.), bronk, broysa ({.), býtingur (m.), járagudda ({.), jilva (so.) og gápur (n.). Vel má vera, að sérstök rök séu fyrir þessari niðurfellingu, en ekki er að því vikið í formála. Ilöfundur hefur tekið upp þann lofsverða sið að tilfærai sérstaklega síðari liði samsettra orða, þá sem ekki koma fyrir sem sjálfstæð orð eða þá aðeins í gjörólfkri merkingu. Er að þessu hið mesta gagn og hagræði, enda alkunna, að sjaldgæfir orðstofnar leynast oft í þess háttar samsetningum. Einstaka samsetn- ingaliðir virðast mér þó liafa orðið hér út undan, t. d. síðari liðir eftirtalinna orða: av-nor, -nór, hár-jfisul, for-, út-teipaSur, ill-duskutur, ó-kvensligur, sildar- sterril, upp-kipsan. Millivísanir í bókinni eru annars nákvæmar og við hæfi. Merkingarflokkun stóru orðanna, t. d. margræðra sagna, reynist orðabókar- höfundum oft nokkuð erfið viðfangs. En mér sýnist, sem hér hafi yfirleitt vel tekizt í því efni, kannski eilftið slakar sumstaðar fremst í bókinni, en betur, er aftar dregur. Þá er annað atriði í orðabókargerð, sem jafnan orkar nokkurs tví- mælis, þ. e. hvort láta skuli sama uppsláttarorð taka til samhljóða orðmynda af ólíkum uppruna eða tilfæra þær sérstaklega, hvort upprunasjónarmiðið á að ráða f þeim efnum, hagkvæmni í rúmskipan eða málvitund samtímans. Yfirleitt virðist höf. fara hér eftir sjónarmiði upprtmans, en þó bregður stundum út af. Uppsláttarorðið v0rr (f.) er t. d. látið taka til tveggja orða af óskyldum toga (um líkamshluta og lendingarstað), og líku máli ætla ég, að gegni um lagga (so.), royvi (n.), semingur (m.) o. fl. Það var fyrst um miðja síðustu öld, að nokkur veruleg festa komst á staf- setningu færeysks nýmála og réð þá upprunasjónarmiðið mestu, hliðsjón af fornnorrænu og íslenzku. Af því leiðir, að stafsetningin er oft allfjarri fram- burði. T. d. er greint á milli í og y í réttritun, enda þótt hljóðin séu fallin sam- an, slíkt hið sama hv- og kv-. Dj- og gj-; hj-, kj- og tj-; sj-, skj- og stj- eru yfir- leitt borin eins fram, þ. e. sem IdJ], Tts] og [s]. G og S hverfa að jafnaði í framburði milli sérhljóða og í bakstöðu, og ýmis sérhljóð álíkjast mjög, ef
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174

x

Íslenzk tunga

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Íslenzk tunga
https://timarit.is/publication/852

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.