Íslenzk tunga - 01.01.1961, Page 139

RITFREGNIR
135
fimmtungi meira en í liinni fyrri. Þá er yfirleitt sleppt framburðartáknunum,
sem fylgdu hverju uppsláttarorði í eldri útgáfunni, og sparast við það rúm til
annarra hluta. Hiusvegar er í inngangi bókarinnar allrækilegt og greinargott
yfirlit um færeyska réttritun og framburð eftir Jörgen Rischel, bæði um mál-
hljóðakerfið í heild, stöðubundin tilbrigði og nokkur frávik í mállýzkum.
Stækkun orðabókarinnar kemur fram í margskonar viðbótum. Rækilegri
grein er gerð fyrir stóru orðunum, t. d. þeim sögnum, sem fjölgreindastar eru
að merkingu, sem og algengustu forsetningum og forselningaliðum. Þá er merk-
ing ýmissa orða nánar rakin en áður eða færð til réttari vegar. Loks er svo
margt orða, sem ekki voru í eldri útgáfunni, bæði úr prentuðum heimilduin,
skrifuðum orðasöfnum og mæltu máli, eins nokkuð af nýyrðum úr nútíma-
atvinnulífi, tækni og fræðum. Nokkrum orðum, er tilfærð voru í eldri útgáfunni,
hefur þó verið sleppt, helzt í fyrra hluta bókarinnar. Nefni ég til þess dæmi
eins og bokki (m.), bronk, broysa ({.), býtingur (m.), járagudda ({.), jilva
(so.) og gápur (n.). Vel má vera, að sérstök rök séu fyrir þessari niðurfellingu,
en ekki er að því vikið í formála.
Ilöfundur hefur tekið upp þann lofsverða sið að tilfærai sérstaklega síðari
liði samsettra orða, þá sem ekki koma fyrir sem sjálfstæð orð eða þá aðeins í
gjörólfkri merkingu. Er að þessu hið mesta gagn og hagræði, enda alkunna, að
sjaldgæfir orðstofnar leynast oft í þess háttar samsetningum. Einstaka samsetn-
ingaliðir virðast mér þó liafa orðið hér út undan, t. d. síðari liðir eftirtalinna
orða: av-nor, -nór, hár-jfisul, for-, út-teipaSur, ill-duskutur, ó-kvensligur, sildar-
sterril, upp-kipsan. Millivísanir í bókinni eru annars nákvæmar og við hæfi.
Merkingarflokkun stóru orðanna, t. d. margræðra sagna, reynist orðabókar-
höfundum oft nokkuð erfið viðfangs. En mér sýnist, sem hér hafi yfirleitt vel
tekizt í því efni, kannski eilftið slakar sumstaðar fremst í bókinni, en betur, er
aftar dregur. Þá er annað atriði í orðabókargerð, sem jafnan orkar nokkurs tví-
mælis, þ. e. hvort láta skuli sama uppsláttarorð taka til samhljóða orðmynda af
ólíkum uppruna eða tilfæra þær sérstaklega, hvort upprunasjónarmiðið á að
ráða f þeim efnum, hagkvæmni í rúmskipan eða málvitund samtímans. Yfirleitt
virðist höf. fara hér eftir sjónarmiði upprtmans, en þó bregður stundum út af.
Uppsláttarorðið v0rr (f.) er t. d. látið taka til tveggja orða af óskyldum toga
(um líkamshluta og lendingarstað), og líku máli ætla ég, að gegni um lagga
(so.), royvi (n.), semingur (m.) o. fl.
Það var fyrst um miðja síðustu öld, að nokkur veruleg festa komst á staf-
setningu færeysks nýmála og réð þá upprunasjónarmiðið mestu, hliðsjón af
fornnorrænu og íslenzku. Af því leiðir, að stafsetningin er oft allfjarri fram-
burði. T. d. er greint á milli í og y í réttritun, enda þótt hljóðin séu fallin sam-
an, slíkt hið sama hv- og kv-. Dj- og gj-; hj-, kj- og tj-; sj-, skj- og stj- eru yfir-
leitt borin eins fram, þ. e. sem IdJ], Tts] og [s]. G og S hverfa að jafnaði í
framburði milli sérhljóða og í bakstöðu, og ýmis sérhljóð álíkjast mjög, ef