Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.06.1958, Qupperneq 7

Ljóð Steins má greina í tvennt eftir
formi: þau sem eru „hefðbundin“,
fylgja venjulegum reglum um rím og
stuðla, og svo hin sem brjóta í bága
við þessar reglur, rímlaus ljóð og
meira eða minna lausrímuð. Að vísu
er tómt mál að tala um slíka skipt-
ingu út af f.vrir sig, Ijóð verða hvorki
betri né verri fyrir það eitt að vera
rímuð eða rímlaus. Engu að síður má
hafa hliðsjón af flokkun sem þessari
svo til nytja verði í umræðu um
skáldskap.
Ljóðform Steins er lengstum þröngt
og sparsamt, einfaldleikinn er ástríða
hans — og styrkur. Þessa gætir að
vísu í öllum ljóðum Steins en þó eink-
um hinum órímuðu, nektin er megin-
einkenni þeirra, og þau eru þegar bezt
tekst umsvifalausari og beinni í skír-
skotun sinni en mörg rímuð Ijóð hans.
Aftur á móti veitir hefðbundið form
skáldinu aðhald. og löngum nær hann
lengra í rímuðum ljóðum, tekst þar
bezt að gæða hugsun sína skáldlegu
lífi. En formtilraunir virðast Steini
knýjandi innri nauðsyn, einn aflvaki
skáldskapar hans, og hann þreytist
aldrei á baráttunni við formið. Niður-
stöður þessarar baráttu verða að von-
um margar og misjafnar. og er ekki
kostur að ræða það mál allt hér, en
lokaniðurstaðan — og lokaverk
Steins, Tíminn og vatnið, 1949 — er
að minni hyggju merkasta tillag lians
til íslenzkrar ljóðlistar.
Eins og fyrr segir verða nokkur
þáttaskil á skáldferli Steins Steinars
með fjórðu bók hans, Ferð án jyrir-
heits, 1942. Þetta kemur meðal annars
í ljós í því að viðfangsefni eru fjöl-
breytilegri en fyrr, margháttað skop
og ádeila er ríkur þáttur í þessari
DAGSKRÁ
bók og meiri en fyrr þótt að vísu
sé einnig allmikið um slíkan kveð-
skap í Syorum i sandi. Hér bregður
því einnig fyrir að Steinn yrki um
samtímaviðburði af óvenjulegri al-
vöru. (Hugsað til Noregs, Imperium
Britannicum.)
En ekki er sízt vert að gefa gaum
þeirri breytingu sem orðið hefur á
heimspeki Steins. í upphafi sóttu böl-
sýni og efagirni mest á hug hans,
einmani glímir við tilgangsleysi sjálfs
sín í fánýtri veröld, og niðurstaðan
virðist löngum ekki önnur en ný og
ný ítrekun þessa fánýtis:
Það andlit, sem þú berð, er gagnsæ gríma
°g gegnum hana sér í auðn og tóm.
En Steinn Iifir og yrkir, sjálft lífið
er í rauninni hin eina staðreynd er
hann viðurkennir skilmálalaust, —
trúlega af því að hann á ekki annarra
kosta völ. Skáldskapur hans verður
smátt og smátt víðfeðmari, tök hans
sterkari, og jafnhliða öllum fánýtis-
bollaleggingum þróast með Steini
óbilgjarnt sjálfstraust, trú á þýðingu
sjálfs sín og skáldskapar síns þrátt
fyrir allt:
Þín visna hönd, sera vann þér ei til matar,
skal velta þungum steini úr annars braut.
Og í Ferð án fyrirheits hefur fá-
nýtiskenningin að mestu verið lögð af,
Steini er nú mest í mun að komast
til skilnings á tilgangnum í sjálfu til-
gangsleysinu: Það er þegar samþykkt
að allt sé fánýti, tilgangsleysi og
blekking, en engu að síður er líf sjálfs
lians staðreynd sem hann kemst ekki
undan og freistar því að skilja. Mér
virðist ljóðið sem tilfært var framar
5