Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.06.1958, Page 13

Gunnar Ragnarsson:
Rangtúlkun grískrar
heimspeki
Fyrri grein
Tilefni greinar þessarar er bók eftir
Gunnar Dal, sem kom út á síðastliðnu
ári og ber heitið Sókrates. Frá Gunn-
ari Dal hafa áður komið tvær bækur
heimspekilegs efnis: Rödd Indlands og
Þeir spáðu í stjörnurnar. Er hin fyrri
um indverska heimspeki, sem Gunnar
Dal mun hafa lagt nokkra stund á, en
hin síðari er stutt ágrip af ævi og
kenningum tólf vestrænna heimspek-
inga frá Ágústínusi til Hegels. „Sókra-
tes“ fjallar að meiri hluta um heim-
spekinga fyrir daga Sókratesar, og er
því heiti bókarinnar heldur villandi
um innihaldið. Að réttu lagi hefði hún
átt að heita Grísk heimspeki frá Þalesi
til Sókratesar eða jafnvel Ný túlkun
á uppruna og eðli grískrar heimspeki,
þar sem höfundur leitast við að sýna
fram á, að austræn áhrif á gríska
heimspeki sé grundvallaratriði, sem
fræðimönnum hafi jafnan sézt yfir,
annaðhvort af þekkingarskorti á stað-
reyndum eða vísvitandi í þeim til-
gangi að gera heimspekilegan hlut
Grikkja sem stærstan og halda þannig
á lofti ágæti vestrænnar menningar á
kostnað austrænnar. Fræðimenn yfir-
DAGSKRÁ
Ieitt neiti því, að nokkuð, sem nefn-
andi sé heimspeki, hafi verið til fyrir
tíð Grikkja. Og vegna þess að fræði-
menn hafa ekki vitað um eða vitandi
vits lokað augunum fyrir hinum aust-
ræna uppruna heimspekinnar, hafi
þeir misskilið og rangtúlkað hina
fyrstu grísku hugsuði, þeir hafi í raun
og veru meint allt annað en þeir hafa
verið taldir meina, viðfangsefni þeirra
verið allt önnur en hin vestræna heim-
spekihefð hefur talið þá hafa glímt
við; þeir hafi verið miklu „dýpri“ en
almennt er ætlað, enda reist kenning-
ar sínar á fornum grunni, en ekki ver-
ið neinir brautryðjendur í nýjum vís-
indum. — Eitthvað í þessum dúr er
hið heimspekilega inntak ritsins. All-
mikið er af sögulegu efni í bókinni,
og mun ég ekki fjalla um það í grein
þessari, en vil þó taka fram, að sögu-
legu kaflarnir finnast mér yfirleitt
betur skrifaðir en þeir heimspekilegu.
Hefur höfundur nokkuð glöggt auga
fyrir einkennum og andrúmslofti
sögustaða.
Þeim, sem leggja stund á gríska
heimspeki fyrir daga Platons, er mikill
11