Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.06.1958, Page 53

Enda þólt höfundur Djosers hafi ekki
viljað skapa form óháð tímanum í sama
skyni og Rodin, var vilji hans jafneinbeittur,
jafnákveðinn. Eins og allra skapara mikilla
helgiverka, mikilla trúarverka; eins og málara
l’ióta frá Avignon. Að skapa líkneskjur sem
sýna heim Guðs er að skapa líkneskjur að
einhverju leyti óháðar tímanum. Ekki vegna
þess að framtíðin muni viðurkenna þær;
ekkert er Egyptalandi fjarskyldara en fram-
tíðin í þeim skilningi sem Grikkland átti
eftir leggja i það orð, ekkert er rómönsku
kristninni fjarskyldata en framtíðin í þeim
skilningi sem Rettaissansinn átti eftir að
leggja í það orð. Listamenn hræringariausra
menningarskeiða Austursins heina máli sínu
til framhalds án sögu, þar setn til kynslóð-
irnar konta hver fram af annarri eins og
lnossakynslóðir. Listamenn miðalda — í þvf
eru þeir líkir Grikkjunt — þekkja sögulega
framþróun. 19. öldin liélt því frant, að Kore-
myndirnar hefðu verið orðnar úreltar á dög
um Períklesar, rómönsku Maríumyndirnar á
19. öld. En þó Aþena grafi ekki upp Kore-
myndir sem faldar höfðu verið vegna yfir-
vofandi innrásar Persa, þó kristin kirkja 15.
aldar grafi í jörðu margar madonumyndir
hinnar 14., er það ekki vegna þess að þær
falli ekki lengur í geð: það er vegna þess
að þær eru komnar undir áhrifavald timans
og hafa þannig glatað þeini guðlegu eilffð
sem kemur fram í verkum er tekið hafa
við af þeim. Engu að síður voru þær gæddar
þessari eilffð. Guðsmóðurinni í Amiens hefði
að öllum líkindum verið kastað á glæ, ef
staðsetning hennar á kirkjuhurðinni hefði
ekki orðið henni til verndar; en við getum
ekki efazt um, að höfundur hennar hafi
ætlað sér að festa mynd hinar eilífu Marfu
rneyjar eftir dauðlegum Picardstúlkum, eins
og myndhöggvarar tvífaranna höfðu fest ei-
lífðarmyndir látinna fyrirmynda sinna. Við
sjáum, hvemig sköpun kristnu formanna
hætti að skírskota til eilffðarinnar, um leið
og hún hætti að skírskota til heims Guðs
rómönsku kirknanna, sfðan til Borgar guðs
Prinsessa og fylgimcer hennar. Hellarnir i Ajanta, Indlandi. 6.—7. öld.