Málfríður - 15.03.2009, Blaðsíða 25

MÁLFRÍÐUR 2
Kennsla og námsmat
Reynt  var  að  komast  að  því  hvernig  námsmatið 
fléttast  saman við kennsluna.   Spurt var um raun-
tengingu  tungumálaprófanna  og  svara  allir  kenn-
ararnir því að próf þeirra endurspegli viðfangsefni 
kennslustundarinnar  mjög  eða  frekar  vel.    Þegar 
borin eru saman þau atriði  sem þátttakendur nota 
oftast þegar þeir prófa annars vegar og raunveruleg 
verkefni daglegs  lífs hins vegar, sést að þar vantar 
mikið  upp  á  tengingu  á  milli  þess  sem  lagt  er  til 
grundvallar  við  matið  og  hvernig  nemendur  nota 
tungumálið í daglegu lífi.  Það að svara lesskilnings-
spurningum (N=31) og  að hlusta á hljóðupptöku og 
svara spurningum út frá efninu (N=24) er dæmi um 
algeng  námsmatsverkefni  sem  eiga  tæplega  hlið-
stæðu í daglegu lífi.  Aftur á móti eru samtöl og dag-
bækur aðferðir sem hægt er að nota við námsmat og 
þær endurspegla daglega notkun tungumálsins.  En 
þær aðferðir eru lítið notaðar af þátttakendum þess-
arar rannsóknar.
Námskrá
Þegar  spurt  var  hvenær  prófatriðin  væru  ákveðin 
gætti misræmis  í  svörum við þeirri  spurningu þar 
sem  75%  (N=29)  kennaranna  sögðust  skipuleggja 
námsmatsaðferðir um leið og þeir skipulegðu önn-
ina  en  einungis  15%  (N=6)  þeirra  ákveða  próf-
atriðin  um  leið  og  námsáfanginn  er  skipulagður. 
Hvað  segir  þetta  okkur  um  námsmat?    Þar  sem 
skólanámskrá  á  að  segja  til  um  þau  færnimark-
mið sem ætlast er til að nemendur tileinki sér, væri 
eðlilegt að ákveða prófatriði um leið og áfanginn er 
skipulagður.    Um    75%  (N=29)  kennaranna  segist 
skipuleggja  námsmatsaðferðir  í  upphafi  annar  en 
þeirri  skipulagningu  er  í  raun  ekki  lokið  þar  sem 
einungis    (15%) (N=6) hafa ákveðið úr hverju á að 
prófa.    Þarna liggur grunnurinn að hugsmíðinni sem
Bachman og Palmer leggja mikið upp úr að sé skilgreind
þegar verið er að hanna próf. Þá sé rétti tíminn til að
ákveða hvaða kunnáttu á að mæla í prófinu. Mikilvægt
er að sú kunnátta sé mæld og ekkert annað. Sú ályktun
sem niðurstöður prófanna gefur til kynna segir til um
tungumálafærni nemandans og ekkert annað (Bachman
og Palmer,1996, 67).  Þetta misræmi er ekki óeðlilegt 
í  ljósi  þess  að  hingað  til  hefur  það  að  skipuleggja 
námsmat sennilega víðast hvar falið í sér ákvörðun 
um magn og vægi prófa og verkefna í lokaeinkunn, 
án  ítarlegrar  útlistunar  á  námsmatsaðferðum,  þ.e. 
hvað verði metið og hvernig. 
Tæp  90%  enskukennara  í  8.  bekk  segja  að  aðal-
námskrá  hafi  áhrif  á  skipulagningu  enskukennsl-
unnar,  en  einungis  helmingur  þátttakenda  telur 
skólanámskrána gagnlega hvort sem um skipulagn-
ingu  kennslu  eða  námsmats  er  að  ræða.    Í  ljós 
kom  áhugaverður  munur  þegar  skoðað  var  hvort 
gagnsemi  skólanámskrár  væri  meiri  í  fjölmenn-
ari  skólum  en  þeim  fámennari  bæði  hvað  varðar 
skipulag  kennslu  (p=0,03)  og  skipulag  námsmats 
(p=0,08).    Getur  verið  að  sterkari  hefðir  ríki  í  fjöl-
mennari skólum eða meiri krafa um gott skipulag? 
Hver  sem  ástæðan  er  þá  eru  kennarar  í  fjölmenn-
ari  skólunum  líklegri  til  hafa  aðgang  að  gagnlegri 
skólanámskrá  en  kennarar  í  fámennari  skólunum. 
Samantekt og lokaorð
Með  þessari  rannsókn  var  reynt  að  komast  að  því 
hvernig þeir sem kenna 8. bekk  ensku meta tungu-
málakunnáttu  nemenda  sinna.    Einnig  var  reynt 
að  skoða  hvernig  námskrá  hefur  áhrif  á  skipulag, 
kennslu og endurgjöf.  Meirihluti þátttakenda könn-
unarinnar  var  með  sérmenntun  í  ensku  eða  fram-
haldsmenntun og meirihluti var með  lengri  starfs-
reynslu en 5 ár.  Kennarar með sérmenntun og þeir 
kennarar  sem  eru  fagkennarar  eru  líklegri  til  að 
veita  nemendum  endurgjöf  með  prófseinkunn,  þó 
ekki sé um marktækni að ræða.  Fjölmennari skólar 
virðast hafa  skólanámskrá sem gagnast kennurum 
sínum.   Aftur  á  móti  virðast  kennarar  í  fámennari 
skólunum veita nemendum sínum meiri endurgjöf 
og virðist ganga betur að fylgja eftir ákvæðum aðal-
námskrár um námsmat þar sem kveðið er á um að 
námsmat eigi að hjálpa nemendum og hvetja þá.  
Þær rannsóknir á námsmati sem þegar hafa verið 
gerðar  á  Íslandi  sýna  einnig  að  þörf  er  á  frekari 
þróun námsmats í grunnskólum (Erna I. Pálsdóttir, 
2006, bls. 119).   En ekki er ljóst hvað veldur því að 
þróunin er svona hæg. 
Eftirfylgni
Til  að  fylgja  eftir  þessari  rannsókn  væri  æskilegt 
að taka viðtöl við kennara til að fá betri skilning á 
ýmsum  þáttum  og  skoða  hvernig  próf  þeir  leggja 
fyrir.    Áhugavert  væri  að  rannsaka  námsmats-
aðferðir tungumálakennara sem starfa í framhalds-
skólum landsins.  Ætla má að tungumálakennarar í 
framhaldsskólum  séu  líklegri  en  grunnskólakenn-
arar til að þróa tungumálakennslu og námsmat þar 
sem  þeir  eru  fleiri  í  hverjum  skóla.    Einnig  væri 
áhugavert  að  bera  saman  námsmat  á  milli  skóla-
stiga.   Hvaða þættir hafa áhrif á hvað er metið?  
Með  auknum  skilningi  meðal  kennara  á  mik-
ilvægi  námsmats  má  búast  við  því  að  þær  náms-
matsaðferðir  sem  íslenskir  kennarar  nota,  þróist  í