Málfríður - 15.10.2007, Síða 5
MÁLFRÍÐUR
• Hann er sjálfstæð eining (selfcontained)
• Hann er skrifaður skv. reglum um viðurkennt málfar
• Málsgreinar loða saman (cohesion)
• Efnið skilar sér í rökréttri heild (coherence)
• Hann er skrifaður í ákveðnum tilgangi
• Hann hefur á sér blæ ákveðinnar textagerðar
• Hann er við hæfi m.t.t. þess samhengis sem hann er í
(Thornbury, 2005)
Myndum við samþykkja að eftirfarandi væri texti?
Maðurinn ekur eftir götunni. Hann býr til góðan mat. Konan
flýtir sér í vinnuna. Drengurinn hlær. Hann kaupir ís. Hún
leikur sér í garðinum. Tom tekur stætó í skólann.
Svarið hlýtur að vera nei vegna þess að aðeins eitt
ofangreindra einkenna á við, þ.e. málfarið er rétt.
Málsgreinarnar loða hins vegar ekki saman, mynda
ekki rökrétta heild og ekki er hægt að sjá neinn raun
verulegan tilgang með skrifunum. Málsgreinarnar
eru hins vegar settar upp eins og um samfelldan
texta væri að ræða. Þetta er ekki til þess fallið að
hjálpa nemendum að ná tökum á því að rita samfellt
mál og tengja vel saman; þessi uppröðun blekkir.
Því miður eru enn stílar af svipaðri gerð í umferð.
Ef málsgreinunum er hins vegar raðað hverri á eftir
annarri og e.t.v. merktar með tölustöfum er ljóst að
ekki er texti á ferð, heldur æfing í 3. persónu nútíð.
Það má auðveldlega semja samfellda texta til að
þýða þar sem reynir á ofangreind einkenni texta.
Slíkir textar geta verið góð æfing en falla ekki undir
ritun í þeim skilningi sem hér er fjallað um.
Sú leikni og kunnátta sem býr að baki vel skrif
uðum texta er flókin. Grabe og Kaplan (1996) setja
fram þrjá yfirflokka sem eru:
• kunnátta í tungumálinu sem felst í því að beita reglum
málsins rétt, mynda eðlilegar málsgreinar, nota þann orða
forða sem á við hverju sinni og stafsetja rétt (linguistic
knowledge)
• kunnátta í að tengja saman málsgreinar og raða þeim
saman í efnisgreinar sem mynda rökrétta heild (discourse
knowledge)
• kunnátta sem felur í sér þekkingu á því hvaða málsnið er
við hæfi hverju sinni (sociolinguistic knowledge)
Undir hvern þessara flokka falla síðan margir undir
flokkar (sjá nánar í Grabe og Kaplan, 1996; Weigle,
2000; Hyland, 2003).
Hvað segir í námskrá?
Í námskrá í ensku frá 1999 segir m.a. svo um ritun í
10. bekk að nemandi:
• geti skrifað samfellda, viðeigandi og skipulega texta, þ.e.
ritgerðir, skýrslur, gagnrýni, röksemdarfærslur, fyllt út
eyðublöð um gistingu og ferðalög
• geti skrifað lykilsetningar
• kunni nokkur skil á hvernig skrifað er í mismunandi til
gangi, m.t.t. inntaks og forms
• kunni að beita helstu reglum um greinamerkjasetningu
Í nýrri námskrá eru m.a. eftirtalin markmið fyrir
ritun í 10. bekk:
Að nemandi
• geti skrifað skipulegan texta um kunnuglegt efni, skipt í
efnisgreinar og beitt nokkurri nákvæmni í málfari
• kunni að haga orðum sínum í samræmi við aðstæður, við
takanda, tilgang ritunar og gerð texta
Og fyrir 9. bekk segir m.a. að nemandi
• hafi náð nokkru valdi á uppröðun í efnisgreinar og geti
beitt algengustu greinarmerkjum og tengiorðum
Það er ekki ýkja mikill munur á þeim kröfum sem
eru gerðar nú og gerðar voru í námskránni 1999
varðandi ritun. En það er ljóst að námskráin gerir
þá kröfu að nemendur séu færir um að skrifa texta í
samræmi við þau einkenni texta sem nefnd eru hér
að framan.
Ég skoðaði námskrá í íslensku frá 1999 til að
fræðast um hvernig tekið er á ritun þar á bæ. Það
er snemma komið inn á skipulag ritunar. Í 4. bekk
er t.d. gert ráð fyrir að nemendur semji sögur með
upphafi, miðju og endi. Í 7. bekk er uppsetning texta
komin á dagskrá og heldur áfram upp í 10. bekk. Það
er fjallað um málsgreinar og efnisgreinar. Ef nem
endur eru búnir að fá þjálfun í framsetningu texta í
íslensku ætti sú kunnátta að gagnast í ritun á erlend
um málum, að minnsta kosti að einhverju leyti.
Rannsóknin
Rannsóknin sem hér verður greint frá tók til þess
þáttar á samræmda prófinu í ensku vorið 2004 sem
krefst frjálsrar ritunar. Markmiðið var að skoða
sérstaklega rökrétt samhengi og flæði í texta og þá
aðallega með notkun tengiorða í huga.
Framkvæmd og gagnaöflun
Leitað var eftir leyfi frá Námsmatsstofnun og úrtak
með 80 úrlausnum var dregið úr úrtaki sem stofn
unin notar í sínar rannsóknir. Þessum úrlausnum
var skipt í fjóra flokka eftir einkunnum sem nem
endur höfðu fengið fyrir þennan námsþátt á prófinu
og voru 20 úrlausnir í hverjum hópi. Þessi prófþátt
ur gilti 12 stig af 100. Úrlausnir voru flokkaðar sem
hér segir:
Í hópi 1 voru úrlausnir sem höfðu fengið 1012 stig af 12
Í hópi 2 voru úrlausnir sem höfðu fengið 89 stig af 12
Í hópi 3 voru úrlausnir sem höfðu fengið 67 stig af 12
Í hópi 4 voru úrlausnir sem höfðu fengið 25 stig af 12