Skessuhorn - 31.07.2013, Blaðsíða 16

16 MIÐVIKUDAGUR 31. JÚLÍ 2013
Jónas Sigurðsson er fæddur árið
1944 á Kóngsbakka í Helgafells-
sveit en fluttist tveggja ára gamall
til Stykkishólms þar sem hann hef-
ur að mestu leyti búið síðan. Jónas
var heiðraður af sjómannadagsráði
Stykkishólms á síðasta sjómanna-
dag, fyrir rúmlega 50 ára starf sem
sjómaður og skipstjóri. Blaðamað-
ur Skessuhorns fór í heimsókn til
Jónasar og ræddi við hann um sjó-
mennskuna.
Jónas fór fyrst á sjóinn á fullum
hlut þegar hann var rétt orðinn 16
ára gamall. Áður hafði hann unn-
ið ýmis önnur störf. „Sumarið þeg-
ar ég var fimmtán ára var ég í vega-
vinnu. Þá unnum við frá sjö til sjö
til að vinna af okkur laugardaginn.
Við fórum alltaf heim á föstudags-
kvöldum. Áður en ég fór fast á sjó-
inn hafði ég þvælst nokkra róðra
upp á hálfan hlut, í páskafríum og
um helgar. Þá voru kannski tveir 14
eða 15 ára guttar að fara tveir sam-
an upp á hálfan hlut hvort þegar
vantaði mann,“ segir Jónas.
Hefði ekki vilja missa af
árunum á Runólfi
Jónas réri frá Grundarfirði á 100
tonna skipinu Runólfi í tvö ár. „Þá
var ég hjá Gvendi Runólfssyni á net-
um og síld. Þá var farið norður fyr-
ir land á síld með vorinu. Á haust-
in var farið á síld vestur af land-
inu fram í febrúar, en eftir það var
farið á netin. Þetta voru góð ár og
ég hefði ekki viljað missa af þeim.
Gvendur var frábær karl,“ segir
Jónas. Hann hafði fengið mynda-
vél í fermingagjöf frá frænku sinni
í Bandaríkjunum og var dugleg-
ur við að taka myndir með henni.
Nokkrar myndir tók hann frá víð-
frægum túr á Runólfi. „Eitt vorið
á Runólfi vorum við á netum enn,
en það var búið að vera treg veiði.
Þá var síldarnótin tekin fram, lest-
in fyllt af síld og netin dregin eft-
ir það. Þá var mokfiskirí í netin, 27
tonn af fiski og það þurfti bara að
setja allt á dekkið. Ekkert annað að
gera í stöðunni.“
Haustið 1963 fór Jónas í Stýri-
mannaskólann í Reykjavík þar
sem hann stundaði nám í tvo vet-
ur. Á þeim tíma átti sér stað mik-
il uppbygging og endurnýjun á ís-
lenska fiskiflotanum. Skipum fjölg-
aði og þau stækkuðu hratt. „Þá voru
margir í Stýrimannaskólanum eða
um 200 manns. Mönnum stóð til
boða að fara úr 120 tonna réttind-
um í 200 á einum vetri og margir
nýttu sér það. Þegar ég útskrifaðist
1965 voru örugglega 80-90 manns
útskrifaðir,“ segir Jónas. Eftir stýri-
mannsnámið réri Jónas á snur-
voð í Reykjavík eitt sumar og eft-
ir það var hann í eitt ár á Freyfaxa
frá Keflavík. „Eftir það fór ég á Ísa-
fjörð, þar sem ég var í þrjú ár.“
Fjöldi skipa fórst
Jónas réri frá Ísafirði á skipinu
Guðrúnu Jónsdóttur, fyrst sem
stýrimaður en svo sem skipstjóri.
Guðrún var 150 tonna skip í eigu
Gunnvarar sem áður var siglt á
netaveiðar, línu og síld. Á þessum
árum var mikið um sjóskaða á Vest-
fjörðum. Aðfararnótt 5. febrúar
1968 gekk aftakaveður með blind-
hríð og frosti yfir Vestfirði, tvö
skip fórust og það þriðja strandaði.
Heiðrún II frá Bolungarvík fórst
með sex manns um borð og breski
togarinn Ross Cleveland frá Hull
fórst og bjargaðist einungis einn
af 19 manna áhöfn. Breski togar-
inn Notts County strandaði í Ísa-
fjarðardjúpi sömu nótt, en áhöfn-
in á Varðskipinu Óðni bjargaði 18
áhafnarmeðlimum togarans af 19
og fór með þá til Ísafjarðar. Mik-
ill fjöldi manna á mörgum skip-
um tók þátt í leit næstu daga. „Ég
man að ég var farinn að sofa á Ísa-
firði en vaknaði við þessi gífurlegu
læti. Þetta veður skall á einn, tveir
og þrír. Á þessum árum fórst mik-
ið af skipum og þar af þrír bátar frá
Súðavík, sem var mikil blóðtaka fyr-
ir ekki stærra samfélag. Við vorum
mikið við leitir en það var alls ekki
oft sem menn björguðust á þessum
bátum. Það var mjög kalt á þessum
árum og mikill ís við landið. Sjáv-
arhiti var lágur og ég held að ísing
hafi í flestum tilfellum farið með
þessa báta, bæði með Ross Cleve-
land og Heiðrúnu frá Bolungar-
vík í Ísafjarðardjúpi. Ég held að
engum hefði dottið í hug að þess-
ir bátar væru í hættu inni í djúpi þó
það væri hífandi rok. Frostið var
samt svo mikið og sjórinn kaldur að
allt sem frussaðist yfir bátana fraus
fast,“ segir Jónas. Heiðrún II var
smíðuð á Akranesi árið 1963 og hét
þá Páll Pálsson.
Fyrstu föstu vaktirnar
Árið 1969 kom Jónas aftur til
Stykkishólms þar sem hann hef-
ur búið síðan. „Þá var ég með bát
sem hét Guðbjörg og hann var ég
með fram á haustið 1970 þegar ég
hóf störf sem stýrimaður og afleys-
ingaskipstjóri á Baldri. Þar var ég
til 1977,“ segir Jónas. Aðspurður
hvort það hafi ekki verið skemmti-
legt starf segir Jónas: „Nei, þá var
þetta bara bátpungur og það var
allt í lagi að vera í flutningunum en
ekki farþegaflutningum. Engin að-
staða var fyrir fólk um borð.“ Um
áramótin 1977-8 fór Jónas á Þórs-
nes II þar sem róið var á línu, net
og síld áfram. Hann var á Þórsnesi
fram til sumarsins 2004. „Þá fór ég
á Gullhólmann og réri á honum
allt þar til ég hætti sjómennsku fyr-
ir rúmu ári síðan,“ segir Jónas.
Fyrst um sinn var Jónas Stýri-
maður á Gullhólmanum áður en
hann tók við sem skipstjóri. Gull-
hólminn var fyrsta plássið þar sem
Jónas upplifði fastar vaktir. „Þetta
var mesti lúxus sem ég hafði kom-
ist í fram til þessa. Að vera á föst-
um sex og sex vöktum. Áður var
bara staðið við þetta og dagarn-
ir gátur orðið helvíti langir. Þegar
ég byrjaði á útilegu á línu var hand-
beitt um borð og maður var hang-
andi yfir þessu allan sólarhringinn.
Það voru ekki margir dagarnir þar
sem við náðum að sofa í sex tíma
eða meira. Yfirleitt var sofið í um
fjóra tíma á dag. Það er ótrúlegt
hvað verið er að draga og afkasta
meira með öllum þessum vélbún-
aði sem nú er kominn,“ segir Jón-
as að lokum.
sko
Félag harmonikkuunnenda í Reykja-
vík (FHUR ) verður með heilmikla
dagskrá á hátíðinni „Nú er lag“ sem
haldin verður á Varmalandi í Borg-
arfirði um komandi helgi. Er þetta í
þriðja skipti sem
hátíðin er hald-
in þar en áður
fór hún fram í
Árnesi í Gnúp-
verjahreppi um
tíu ára skeið uns
hún var færð
að Varmalandi.
Vinsældir henn-
ar hafa verið
vaxandi síðan.
Dagskrá há-
tíðarinnar í ár
nær yfir þrjá
daga, frá föstu-
degi til sunnu-
dags, og er nóg
um að vera fyr-
ir þá sem hana
sækja. Meðal dagskrárliða er fjölda
tónleika, sýninga og sala hljóðfæra.
Að sjálfsögðu verður síðan slegið
upp harmonikkudansleikjum á laug-
ardags- og sunnudagskvöldum. Að
sögn Friðjóns Hallgrímssonar, for-
manns skemmtinefndar FHUR,
hafa hátíðir síðustu ára gengið vel
og er aðsókn alltaf að aukast.
„Þetta er eitt stærsta harm-
onikkumót sem haldið er hér á
landi. Á mótinu, eins og á öðr-
um harmonikkumótum, snýst líf-
ið um að leika eða hlusta á harm-
o n i k k u -
tónlist frá
morgni til
k v ö l d s , “
segir Frið-
jón sem
býst við
að fjöldi
m a n n s
m u n i
sækja á
hátíðina í
ár en góð
t j a l d a ð -
staða er
á Varma-
l a n d i .
D a g s k r á
h á t í ð a r -
innar má
sjá auglýsta í Skessuhorni þessa
vikuna. jsb
Félagarnir Marteinn Þór Vig-
fússon og Pálmi Þór Jóhannsson
veiddu vænan sjóbirting á Akra-
nesbryggju þriðjudaginn 23. júlí.
Að sögn starfsmanna í hafnarhús-
inu við Akraneshöfn þykir þetta
óvenjulegt og er mjög sjaldgæft
að fiskur af þessari tegund veiðist
við höfnina „Það heyrist af þessu
á svona 10 ára fresti. Menn voru
að fá einn og einn lax hérna upp-
úr 1980 þegar eldislax slapp úr
Hvalfirði en annars heyrir maður
afar lítið um að menn séu að veiða
svona fisk hérna,“ sagði hafnar-
vörður á vakt í hafnarhúsinu í
samtali við Skessuhorn.
Sjóbirtingurinn veiddist á spún
sem líkir eftir sandsíli og var Mar-
teinn Þór um tíu mínútur að ná
honum á land. „Það voru svaka-
leg læti í honum og það var frek-
ar erfitt að koma honum upp á
bryggjuna. Okkur datt strax í hug
að þetta væri eitthvað sérstakt
þar sem það voru margir aðrir að
veiða á bryggjunni en enginn bú-
inn að veiða svona fisk nema við,“
segir Marteinn Þór um veiðina.
Við höfnina veiðist mest af ufsa,
marhnúti og þorski en einnig hef-
ur verið mikið um makríl síðustu
sumur þó hann sé ekki enn farinn
að láta sjá sig mikið í sumar. jsb
Marteinn Þór með sjóbirtinginn
stuttu eftir að hann kom honum upp
á bryggjuna.
Ljósm. Pálmi Þór Jóhanns.
Sjóbirtingur veiddist
á Akranesbryggju
Harmonikkustemning á tjaldsvæðinu í Varmalandi á hátíðinni í fyrra.
Harmonikkuhátíðin Nú er lag haldin
á Varmalandi um helgina
Eftir að hafa fyllt lestina af síld var
nauðsynlegt að setja 27 tonn af þorski
á dekkið. Myndina tók Jónas.
Áfallalaus sjómennska í 50 ár
Rætt við Jónas Sigurðsson í Stykkishólmi
Jónas Sigurðsson starfaði í rúm 50 ár sem sjómaður.
Þessi mynd er frá því þegar Jónas var heiðraður af sjómannadagsráði. Með
honum á mynd er kona hans Árný Ingibjörg Ólafsdóttir.