Ægir - 01.07.2004, Blaðsíða 37

37
M ATA R Æ Ð I
sjávarfangi hafi, líkt og peptíð úr
mjókurpróteinum, lífvirkni sem
gerir þau afar spennandi til notk-
unar í matvæli til að hafa jákvæð
áhrif á heilsu neytenda. Þó nokkr-
ar rannsóknir styðja tilgátur þess
efnis að fiskprótein og peptíð hafi
þessi áhrif og verður hér minnst á
tvær þeirra. Í rannsókn var hópi
af of þungum rottum gefið fæði
sem innihélt prótein úr þorski,
sojaprótein og mysuprótein.
Rannsóknin sýndi að fiskprótein
virðast hindra offitutengt insúl-
ínónæmi í vöðva en alvarlegt
insúlínónæmi getur valdið sykur-
sýki af gerð II. Svipuð áhrif komu
hins vegar ekki fram í þeim hóp-
um sem fengu soja- eða mysu-
prótein í fæði. Þó svo enn sé ekki
að fullu vitað á hvern hátt
fiskpróteinin hafa þessi áhrif
bendir rannsóknin til að
fiskprótein geti verið góð til
notkunar í markfæði. Hugsanleg
ástæða gæti verið amínósýrusam-
setningin en sennilega er það ekki
eina skýringin þar sem öll þessi
prótein innihalda sömu amínósýr-
urnar þó í mismiklu magni sé.
Líklegra er að hér sé um lífvirk
peptíð að ræða sem hafa þessi
áhrif.
Þá má geta annarar rannsóknar,
þar sem rottur með háan blóð-
þrýsting fengu fæði sem innihélt
annars vegar einangruð
fiskprótein og hins vegar mjólk-
urprótein. Fæðið var að öðru leyti
eins og innihélt meðal annars isio
olíu. Í ljós kom að blóðþrýstingur
lækkaði marktækt hjá þeim rott-
um sem fengu fiskprótein miðað
við þær sem fengu mjólkur-
prótein. Þessi rannsókn bendir til
þess að hægt sé að framleiða af-
urðir úr fiskpróteinum sem hefur
svipaða virkni og þær mjólkuraf-
urðir sem þegar hafa verið settar á
markað.
Neikvætt
Þó svo áðurnefndar rannsóknir
lofi góðu um jákvæða virkni
fiskpróteina og gefi viss fyrirheit
um að hægt verði að nýta sjávar-
fang í verðmætt markfæði og
fæðubótaefni í framtíðinni ber að
benda á að tvær hliðar eru á öll-
um málum. Það er t.d. ekki ör-
uggt að hægt sé að yfirfæra rann-
sóknir á dýrum og í tilraunaglös-
um yfir á okkur mannfólkið.
Stundum er það svo að rannsóknir
á fólki, gerðar við ákveðnar að-
stæður, er ekki hægt að heimfæra
á fjöldann. Einnig er hugsanlegt
að efni sem hafa ákveðna virkni í
tilraunaglasi séu ekki tekin upp í
meltingarveginum og við getum
því ekki nýtt okkur hina jákvæðu
eiginleika þess. Hins vegar bendir
allt til að þetta nýja rannsóknar-
svið opni fyrir okkur marga nýja
möguleika sem við verðum að
kanna betur og vera opin fyrir að
nýta í framtíðinni.
Annað vandamál við þessar
rannsóknir er að ekki eru til fljót-
virkar, ódýrar mælingar sem gefa
okkur upplýsingar um lífvirkni
mismunandi peptíða. Efnin eru
mörg og ekki síður eru margar
gerðir af áhrifum sem þau geta
haft.
Staðan á Íslandi
Íslenskt sjávarfang fer að stórum
hluta í fóður og almenn matvæli,
en flestar sjávarafurðir má einnig
setja í flokk með heilsufæði og
léttfæði ef vinnsla og markaðs-
setning beinir þeim þangað. Á
mynd 1 má sjá samband verð/kg
og nokkura afurða eftir hvaða
áhrif þau hafa.
Á Rannsóknastofnum fiskiðn-
aðarins (Rf) er unnið að því að
auka verðmæti sjávarfangs. Einn
möguleiki sem verið er að rann-
saka er hvort nýta megi prótein,
sem í dag eru nýtt til bræðslu, til
að framleiða afurðir sem hafa líf-
virkni til notkunar í markfæði. Á
þann hátt væri hægt að færa af-
urðir úr rauða kassanum á mynd
1 í græna kassann og auka þar
með framlegð vinnslunnar. Fisk-
urinn í sjónum er takmörkuð
auðlind og mikilvægt er að nýta
hana á þann hátt að sem mest
verðmæti skapist.
Sem dæmi um verkefni á þessu
sviði sem unnið er að á Rf og þar
sem kannað er hvernig nýta megi
íslenskt sjávarfang í markfæði má
nefna verkefnin Fiskprótein sem
fæðubótarefni, sem AVS sjóður
sjávarútvegsráðuneytisins styrkir
og Kolmunni sem markfæði sem
Rannís styrkir. Í þessum verkefn-
um eru ensím nýtt til að brjóta
fiskprótein niður í peptíð og líf-
virkni þeirra síðan könnuð. Loks
má geta þátttöku Rf í
SEAFOODplus, en það er sam-
heiti 22 mismunandi verkefna á
vegum ESB sem hafa það megin-
markmið að auka neyslu á fiski í
Evrópu, rannsaka áhrif fiskneyslu
á heilsu og vellíðan fólks, stuðla
að auknu öryggi sjávarafurða og
frekari fullvinnslu sjávarfangs.
Varnaglinn
Ávallt skal haft í huga að ekkert
kemur í staðinn fyrir fjölbreytt
mataræði og næga hreyfingu til
að tryggja okkur langt og gott
líf!
Heimildir
Ait-Yahia D., Madani S., Savelli J.L., Prost J., Bouchenak
M. og Belleville J. (2003). Dietary Fish protein lowers blood
pressure and alters tissue polyunsaturated fatty acid
composition in spontaneously hypertensive rats. Nutrition,
19, 342-346.
Bryndís Eva Birgisdóttir (2002). Líffræðilega virk peptíð.
Hin nýja næringarfræði. Fræðslufundur Matvæla- og nær-
ingafræðafélags Íslands 15. nóvember 2002.
Bryndís Eva Birgisdóttir (2002). Influence of nutrition on
prevention of diabetes mellitus. Doktorsritgerð, HÍ, Reykja-
vík.
Clemente A. (2000). Enzymatic protein hydrolysates in
human nutrition. Trends in Food Science & Technology, 11,
254-262.
Hilton C.W. og Mizuma H. (1993). Bioactive peptides in
food. Annals of medicine (Helsinki), 25, 427-428.
Mynd 1 aðlöguð eftir Newton I. (2002). So What’s the Next
Big Idea in the Functional Food Game? Fyrirlestur haldinn
á „EYE for FOOD USA 2002“. http://www.eyeforfood.com/
Ravallec P.R., Charlot C., Pires C., Braga V., Batista I.,
Wormhoudt A., Gal Y. og Fouchereau P.M. (2001). The
presence of bioactive peptides in hydrolysates prepared from
processing waste of sardine (Sardina pilhcardus). Journal of
the Science of Food and Agriculture, 81, 1120-1125.
Rousseau M., Batista I., Le Gal Y. og Fouchereau-Peron
Martine (2001). Purification of a functional competitive
antagonist for calcitonin gene related peptide action from
sardine hydrolysates. Electronic Journal of Biotechnology,
April.
R
eg
lu
g
er
ð
am
ú
r
Meðferð
Lyf
Áhrif afurðar
Aukin framlegð
Næring Vörn/minnkuð
áhætta
Forvarnir
Ve
rð
/k
g
Heilsufæði
Léttfæði
Jurtir
Fæðubótarefni
Markfæði
Matvæli
Jákvæð áhrif
á heilsufar
Fóður
R
eg
lu
g
er
ð
am
ú
r
Ve
rð
/k
g
Mynd 1 - Samband hagnaðar og mismunandi afurða sem hægt er að vinna úr sjávar-
fangi. Íslendingar eru að setja 2/3 af aflanum í fóður og restin fer í matvæli og oft í
frekar lítið unnin matvæli.
aegiragust2004-7tbl 30.8.2004 14:21 Page 37