Tímarit Máls og menningar - 01.10.1981, Síða 27

Frá Hírósíma til . . .
„force de frappe“, með framleiðslu nifteindasprengju og sjötta kjarnorkukafbáts-
ins sem búinn er atómeldflaugum. Kjarnorkuvitfirringin er greinilega smitandi.
Norðurlöndin kjamorkuvopnalaust svceði
Þróunin eftir síðari heimsstyrjöld, ekki síst á síðasta áratug, hefur sett Noreg og
Norðurlönd yfirleitt í hernaðarlega viðkvæma stöðu. Víðtæk vopnuð átök milli
risaveldanna tveggja leiðir óhjákvæmilega til kjarnorkustríðs. Það er blekking
að ímynda sér að tilvist kjarnorkuvopna byggist á því að þau verði ekki notuð
við slíkar aðstæður. Noregur verður vafalaust eitt af fyrstu löndum sem dregst
inn í þess háttar átök. Ekkert heimsins bandalag getur komið í veg fyrir það. Það
er líka staðreynd að hernaðarþróun risaveldanna beinist nú að því að atómstríð
verði bundið við Evrópu. Sovétríkin gildir það væntanlega einu hvort hinn
evrópski hluti ríkisins verður eyðilagður af kjarnorkuvopnum sem eru staðsett í
Evrópu eða langdrægum eldflaugum frá meginlandi Ameríku. En meðal
bandarískra ráðamanna virðist þeirri blekkingu sífellt aukast fylgi að hugsanlegt
sé atómstrið sem sé bundið við Evrópu, og ennfremur að í slíku stríði sé hægt að
berjast til sigurs. Þetta eru tröllslegar blekkingar og stórhættulegar því þær
stuðla að því að ryðja burt þeim hömlum sem settar hafa verið gegn hugsanlegri
notkun kjarnorkuvopna. Um leið veikist sú sjálfsagða forsenda að atómstríð sé
óhugsandi. Ég tel að við slíkar aðstæður hafi Norðurlöndin mikilvægu hlutverki
að gegna í þágu slökunar og afvopnunar í Evrópu. Á afvopnunarráðstefnu SÞ
1978 var lýst fylgi við hugmyndina um kjarnorkuvopnalaus svæði. Stofnun
slíkra svæða var þar talin „mikilsvert frumkvæði til afvopnunar“ og ályktað að
stuðla bæri að stofnun slíkra svæða með það framtíðarmarkmið i huga ,,að
heimurinn verði að fullu laus við hvers konar kjarnorkuvopn."13
Norðurlöndin undirrituðu „framkvæmdaáætlunina“ á þessari afvopnunar-
ráðstefnu, þ. á m. þau atriði hennar þar sem kjarnorkuvopnalaus svæði eru talin
mikilvægir áfangar til afvopnunar. Norðurlandamönnum er nú meiri nauðsyn
en nokkru sinni að reyna í sameiningu að koma í veg fyrir að Norðurlönd verði
vígvöllur kjarnorkustríðs. Stöðvun kjarnorkuvopnakapphlaupsins á því miður
langt í land, og þá ekki síður útrýming kjarnorkuvopna úr vopnabúrum
risaveldanna, ef af henni verður nokkru sinni. En fram að því gæti myndun
kjarnorkuvopnalausra svæða verið tilvalinn grundvöllur afvopnunar- og slök-
unarstarfs. Einkum í ljósi nýrra og breyttra viðhorfa gætu kjarnorkuvopnalaus
svæði verið mótframlag Norðurlanda sem gæti gefið slökunarstefnu nýjan byr.
Endanlegt markmið ætti auðvitað að vera kjarnorkuvopnalaus Evrópa. En
273