Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2008, Blaðsíða 117

Tímarit um menntarannsóknir, 5. árgangur 2008
115
Viðbrögð við pistlinum
Erum við á réttri leið?
Már Vilhjálmsson
Menntaskólanum við Sund
Atli Harðarson er einn þeirra manna sem hefur
lag á því að skoða hlutina frá öðrum hliðum
en flestir og hann kann að spyrja spurninga.
Þessi eiginleiki hans og víðtæk þekking hans
á skólamálum er ástæða þess að þegar hann
talar er hlustað. Grein hans þar sem spurt er
hvert íslenskir framhaldsskólar stefna er ágætt
innlegg í rökræður um þær breytingar sem
orðið hafa á íslensku skólakerfi og eru að verða
á framhaldsskólum hér á landi.
Það er rétt hjá Atla að umræður um
einstaklingsmiðað nám hafa orðið sífellt
háværari síðustu árin og í tengslum við þá
umræðu hefur margt verið sagt og ritað um
hlutverk skóla í samfélaginu og þá ekki síst
þjónustuhlutverk þeirra. Því er ekki að neita að
kröfur samfélagsins til skóla hafa aukist mikið
undanfarna áratugi enda eru þeir ekki lengur
aðeins fyrir útvalda. Þróunin hefur orðið sú
með breyttu samfélagi að auknar kröfur hafa
verið gerðar um uppeldishlutverk skólanna.
Það er því ekkert óeðlilegt að hlutverk skóla
hafi breyst og muni breytast enn frekar í náinni
framtíð. Þetta þýðir ekki að skólar eigi að laga
sig að fullu að þörfum eða óskum nemenda.
Það er rétt hjá Atla að hluti af þeim lærdómi
sem nemendur tileinka sér í skólum er að laga
sig að þeim lögum sem gilda í ríki menningar,
vísinda, tækni og mannlegra verðmæta. Á hitt
ber að líta að það er ekki síður hlutverk skóla
að kenna og þjálfa nemendur í gagnrýninni
hugsun þannig að þeir geti sjálfir lagt mat á
menn og málefni, spurt gagnrýninna spurninga
og metið og vegið gögn til að byggja á eigin
skoðanir. Það fer ekki á milli mála að full þörf
er á því að efla þennan þátt í skólastarfinu.
Atli skiptir hlutverkum menntunar á
framhaldsskólastigi í fjóra flokka; einkalíf
manns, atvinnulíf, þjóðfélag og mannkyn
og veröldina. Eflaust má deila um réttmæti
svona skiptingar en í megindráttum stenst hún.
Hlutverk skóla er margþætt en skilgreiningar
á því hlutverki eru oft afar almennar og lítt
leiðbeinandi fyrir skólana. Samfara aukinni
áherslu á einstaklingsmiðað nám hefur verið
vaxandi þrýstingur á að skólar sinni í ríkari
mæli en áður þáttum í þroska einstaklinga
sem eru á hinu gráa svæði milli uppeldis
og menntunar. Það er skólanna að setja sér
leikreglur þar sem hugað er að námsumhverfi,
gæðum menntunar, möguleikum til náms
og jafnræði við afgreiðslu mála. Skólarnir
hafa þá ábyrgð núna og eru ágætlega í stakk
búnir til þess að rækja þetta hlutverk sitt
með sóma. Engu að síður er nauðsynlegt
að frá æðri stigum stjórnsýslunnar komi
skýrar leiðbeiningar um grundvallarviðmið
og þar sé til staðar virkt eftirlitskerfi með
gæðum skólastarfs. Nýtt kerfi er sniðið að
þeirri staðreynd að í framhaldsskólann sækir
nú meirihluti allra í hverjum árgangi. Hinn
hefðbundni skóli þar sem aðaláherslan er á
hópkennslu og fjölda kennslustunda dugar ekki
sérlega vel í því umhverfi. Áherslan á að verða
á nemandann og hvernig hann lærir. Það þýðir
á engan hátt að gefið sé í skyn að slaka megi
Tímarit um menntarannsóknir, 5. árgangur 2008, 115–116