Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2005, Page 9

RITRÝND GREIN
Viöhorf og notkun hjúkrunarfr. á
Trendelenburg-legustellingunni
og geti jafnvel verið skaðleg fyrir sjúklinginn.
Sökum þessa var ákveðið að hefjast handa við
þessa rannsókn til að athuga hvort og að hve
rniklu marki hjúkrunarfræðingar á bráðadeildum
Landspítala-háskólasjúkrahúss noti legustelling-
una og hvaða þekking liggi að baki notkun-
inni. Við framkvæmd rannsóknarinnar studdust
rannsakendur einkum við grein eftir C. Lynne
Ostrow frá árinu 1997 en í henni voru könnuð
viðhorf bandarískra gjörgæsluhjúkrunarfræðinga
til Trendelenburg-legustellingarinnar.
Trendelenburg-legustellingin heitir eftir
dr. Friedrich Trendelenburg sem fyrstur lýsti
sérstæðri legu sjúklinga á skurðarborði við
kviðarholsskurðaðgerðir á 18. öld og auðveldaði
þessi legustelling skurðlæknum yfirsýn við aðgerðir
í grindarholi (Fink, 1999; Martin, 1995; Zotti,
1994). Utbreiðsla Trendelenburg-legustellingar-
innar hófst í fyrri heimsstyrjöldinni þar sem mælt
var með að beita henni við lágum blóðþrýstingi
vegna mikils vökva- og blóðtaps (Bivins, Knopp
og dos Santo, 1985; Fink, 1999; Martin, 1995;
Reuter og fleiri, 2003). Fljótlega upp úr 1950
var hins vegar farið að birta greinar og rannsóknir
sem drógu í efa meðferðargildi Iegustellingarinnar
(Martin, 1995; Terai og fleiri, 1995). Þegar sjúk-
lingur er settur í Trendelenburg-legustellinguna
er höfuð hans lækkað um 10°-20°. Talið er að við
þetta flæði blóð frá fótum og grindarholi niður
á við, nær hjarta og lungum, og hækki þannig
blóðþrýsting og auki útfall hjartans (Bivins og flei-
ri, 1985; Reich og fleiri, 1989; Zotti, 1994). Annað
afbrigði Trendelenburg-legustellingarinnar er ein-
nig notað, þá er fótum sjúldings lyft meðan hann
Iiggur láréttur í rúminu (e. passive leg raising)
(Boulain og fleiri, 2002; Reich og fleiri, 1989).
Fáar rannsóknir hafa verið gerðar á áhrifum
Trendelenburg-legustellingarinnar á útfall
hjartans hjá alvarlega veikum sjúklingum. Þó
Trendelenburg-legustellingin sé mjög útbreidd
og mikið notuð er tilfærsla á blóðrúmmáli
umdeild (Giuliano og fleiri, 2003; Terai og
fleiri, 1995). Rannsókn var gerð á tilfærslu blóðs
til efri hluta líkamans með því að geislavirkri
samsætu (ísótóp) var sprautað í þátttakendur
og ferð hennar skönnuð. Þegar þátttakendur
voru lagðir í Trendelenburg-legustellinguna jókst
blóðflæði aðeins urn 1,8% til efri hluta líkamans.
Rannsakendur sáu litla tilfærslu blóðs til efri
hluta líkamans og efuðust því um áhrif Trendelenburg-legu-
■ stellingarinnar til að hækka blóðþrýsting eða auka útfall hjarta
(Bivins og fleiri, 1985).
Áhrif Trendelenburg-legustellingarinnar á hjarta og æðakerfi,
þar með taldar breytingar á blóðþrýstingi, voru mæld í rann-
sóknum Jennings og félaga (1985) og Terai og félaga (1995).
Rannsóknirnar voru gerðar á heilbrigðum einstaklingum.'
iTöldu rannsakendur breytingarnar á hjarta og æðakerfi við
legubreytinguna ekki marktækar (Jennings og fleiri, 1985;
Terai og fleiri, 1995). Áhrif Trendelenburg-legustellingarinnar
og afbrigði legunnar, þar sem fótum sjúklings er lyft, voru
borin sarnan hjá hjartasjúklingum sem var haldið sofandi. Ekki
urðu marktækar breytingar á starfsemi hjartans né blóðflæði
til hjartans, væg aukning greindist á fylliþrýstingi hægri slegils
og telja rannsakendur að fara verði varlega við notkun þessara
legustellinga hjá sjúklingum með skerta starfsemi hægri slegils
(Bertolissi og fleiri, 2003; Reich og fleiri, 1989).
Sing og félagar (1994) gerðu rannsókn á Trendelenburg-legu-
stellingunni hjá „hýpóvolemiskum" sjúklingum með aðstoð
Iungnaslagæðaleggja. Tilgangur rannsóknarinnar var að meta
áhrif Trendelenburg-legustellingarinnar á súrefnisflutning
hjá „hýpóvolemiskum“ sjúklingum. Helstu niðurstöður sýna
að meðalslagæðaþrýstingur hækkaði umtalsvert sem og fleyg-
þrýstingur í lungunum. Auk þess jókst viðnámið í æðakerfinu
mikið. Aftur á móti varð engin breyting á útfalli hjartans, súrefn-
isnotkun eða súrefnisflutningi í líkamanum (Sing og fleiri, 1994).
Áhrif Trendelenburg-legustellingarinnar á útfall hjarta,
blóðþrýsting og súrefnisflæði var rannsakað hjá 23
hjartaskurðsjúklingum með lungnaslagæðalegg (Ostrow, Hupp
og Topjian, 1994). 5 sjúklinganna, sem þátt tóku í rannsókn-
inni, þoldu ekki Trendelenburg-legustellinguna vegna ógleði
eða sársauka í bringuskurði. Hjá þeim 18 sjúklingum, sem
þoldu rannsóknina, greindust minniháttar breytingar á útfalli
hjarta, blóðþrýstingi og súrefnisflæði. Rannsakendur töldu
þessar niðurstöður ekki styðja notagildi Trendelenburg-legustell-
ingarinnar til að auka útfall hjarta (Ostrow og fleiri, 1994).
Áhrifa Trendelenburg-legustellingarinnar gætir víðar en í hjarta
og æðakerfinu. Áhrif á öndun eru óæskileg, þangeta lungna
minnkar og aukin hætta er á ásvelgingu. Einnig getur hún
haft slæm áhrif á heilastarfsemi þar sem innankúpuþrýstingur
getur aukist (Bivins og fleiri, 1985; Gentili og fleiri, 1988;
Martin, 1995; Zotti, 1994).
Aðferð
Þátttakendur og framkvæmd
Þátttakendur í rannsókninni voru hjúkrunarfræðingar sem
starfa á eftirfarandi sex gjörgæslu-, svæfingar- og bráðadeildum
Timarit hjúkrunarfræöinga 2. tbl. 81. árg. 2005