Morgunblaðið - 21.02.1990, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 21. FEBRÚAR 1990
4
Kveðjuorð:
Sr. Robert Jack
Fæddur 5. ágúst 1913
Dáinn 11. febrúar 1990
Þeir týna nú óðum tölunni gömlu
vinimir, sem maður eignaðist annað
hvort a'sínum unglingsárum eða
fyrstu manndómsámm.
Sá, sem nú hefur lagt upp í ferð-
ina síðustu og var einn af mínum
gömlu vinum er séra Róbert Jack,
en um andlát hans fréttum við hjón-
in er við vorum stödd erlendis.
Ég ætla ekki með þessum fáu
orðum að gera grein fyrir ættum
séra Róberts né lífshlaupi, heldur
eiga þetta fyrst og fremst að vera
nokkur kveðju- og þakklætisorð frá
okkur hjónum fyrir langa og trygga
vináttu.
Ég held -að það hafi verið árið
1939, sem leiðir okkar séra Róberts
lágu fyrst saman. Ég var þá nýbyij-
aður í starfi hjá heildversluninni
Heklu og átti að annast bréfaskrift-
ir á ensku, og leitaði ég þá til séra
Róberts um enskukennslu í einka-
tímum. Þetta leiddi til nánari per-
sónulegra kynna og varð hann tíður
gestur á heimili foreldra minna í
Miðstræti 5 á meðan ég var enn í
föðurgarði. Á þessum tíma treyst-
ust mjög vináttuböndin og þó séra
Róbert hafi gegnt störfum víðsveg-
ar um landið sem sóknarprestur og
einnig erlendis rofnuðu aldrei þessi
vináttubönd, og alltaf héldum við
sambandi hvor við annan, þó stund-
um liði langt á miili.
Séra Róbert var mörgum góðum
kostum búinn. Alltaf fannst mér
hann vera i sama góða skapinu og
aldrei man ég eftir að hann brýndi
raustina þó skiptar skoðanir væru
um hlutina. Hann hafði einkar
skemmtilegan frásagnarhæfileika
og gat fært einfalda hluti í
skemmtilegan búning. Ég held að
öllum hafi þótt gott að vera í ná-
vist séra Róberts og honum fylgdi
ávallt hressandi og hispurslaus
blær.
Séra Róbert varð aldrei auðugur
á veraldlega vísu, en átti því láni
að fagna að eiga tvo góða lífsföru-
nauta. Fyrri konu sína Sigurlínu
Guðjónsdóttur missti hann frá fjór-
um ungum börnum. Kvæntist séra
Róbert aftur eftirlifandi konu sinni
Vigdísi Sigurðardóttur og átti með
henni fímm böm.
Ég átti bágt með að skilja hvern-
ig séra Róbert fór að því að koma
bömum sínum til mennta af sínum
litlu efnum og hlýtur þar að hafa
ráðið mikil nýtni og góð ráðdeild
hjónanna.
Persónulega er ég þakklátur for-
Guðmundur Daníelsson, skáld og
rithöfundur, andaðist í Sjúkrahúsi
Suðurlands hinn 6. þ.m. á áttugasta
aldursári. Með honum er genginn
sá maður sem um afar langt skeið
setti hvað mestan svip á umhverfið
og gustaði um og sópaði að svo sem
títt er um karlmenn og hetjur, en
þó öllu öðru fremur sá höfðingi í
ríki andans sem öllum hafði eitt-
hvað að miðia af skapandi auðlegð
og skáldlegu örlæti. Við sem þekkt-
um hann stöndum því snauðir eftir
og finnst sem við okkur blasi stórt
og vandfyllt skarð. En við vitum
að enginn má sköpum renna og að
allir verða að lúta lögmálinu. 0g
þótt sárt sé að kveðja góðan og
merkan samferðarmann, blandast
sá harmur þakklæti og gleði yfir
öllu sem hann gaf okkur, yfír árun-
um sem við fengum að njóta sam-
fylgdar þessa skemmtilega og góða
drengs og yfír öllum góðum verkum
hans sem eftir standa sem gjöf til
komandi kynslóða í landinu.
Guðmundur Daníelsson fæddist
hinn 10. október 1910 í Guttorms-
haga í Holtum, þar sem foreldrar
sjóninni fyrir að hafa kynnst séra
Róbert Jack og eru það einungis
ljúfar minningar, sem ég geymi um
þennan góða dreng.
Eftirlifandi konu og afkomendum
sendum við Ásta handan um hafíð
hlýjar samúðarkveðjur.
Oskum við séra Róbert góðs
brautargengis á þeim leiðum, sem
framundan eru.
Árni Gestsson
Ég, sem þessi orð festi á blað,
var sóknabam síra Róberts í aldar-
þriðjung, en frá 1955 til 1988 þjón-
aði hann Breiðabólstaðar- og Tjam-
arprestakalli og sat allan þann tíma
að Tjöm á Vatnsnesi. Síra Róbert
var hvers manns hugljúfí og gerði
sér engan mannamun. Sá mun dóm-
ur þeirra sem kynntust honum og
nutu þjónustu hans. Ég stend í
þakkarskuld við síra Róbert og
langar mig nú til að það komi fram
þegar hann er allur. Svo er mál
með vexti, að dóttir okkar hjónanna
leið af hjartasjúkdómi, þá um ferm-
ingaraldur, árið 1967, ogþrautaráð
var að koma henni undir læknis-
hendur erlendis, en þá voru ekki
enn hafnar aðgerðir gegn hjarta-
sjúkdómum hér á landi.
Síra Róbert var sem kunnugt er
skoskur að ætt og uppvexti. Ég
leitaði til hans um að fylgja dóttur
minni utan til lækninga (faðir henn-
ar var þá nýlátinn), til Skotlands,
þar sem gerð yrði á henni aðgerð,
sem væntanlega lagfærði með-
• fæddan hjartagalla.
Síra Róbert varð góðfúslega við
bón minni. Aðgerðin sem gerð var
af færum hjartasérfræðingi í Edin-
borg, heppnaðist vel. Dóttir mín,
Dýrunn að nafni, hefur eigi kennt
sér meins síðan. Þökk sé síra Ró-
bert fyrir hans hlut þar að. Um
förina og sjúkravist Dýrunnar ritaði
presturinn ítarlega grein í ársritið
Húna fyrir nokkrum árum.
Með því að verða þarna við þeirri
bón minni, sem ég hefi lýst, sýndi
síra Róbert sannarlega hvaða mann
hann hafði að geyma. Slíkt gleym-
ist eigi, en geymist í þakklátum
huga.
Þökk sé honum, megi minning
hans lifa, — prestsins sem þjónaði
víðlendu prestakalli um langa hríð
og ávann sér allra traust.
J.B. frá Galtanesi
Sr. Róbert Jack var þjóðkunnur
prestur^ er hafði dvalið fjölda ára
meðal Islendinga þó hann væri af
hans, Guðrún Sigríður Guðmunds-
dóttir og Daníel Daníelsson, bjuggu
búi sínu. Þar ólst hann upp ásamt
systkinum sínum í góðu umhverfí
rótgróinnar sveitamenningar. Ekki
mun þó hugur hans hafa staðið til
sveitabúskapar, heldur þráði hann
að sjá heiminn og bijóta sér braut
til mennta og skáldskapar. En efni
til skólagöngu voru takmörkuð eins
og víðast hvar til sveita á þeirri tíð,
þegar lífsbaráttan gekk helst út á
það að hafa nóg að bíta og brenna
og þótti gott ef það tókst. En með
mikilli vinnu frá unglingsaldri, og
þá jafnt til sjávar og sveita, og
harðfylgi þess sem vissi hvað hann
vildi, tókst Guðmundi brátt að kom-
ast í Laugarvatnsskólann og eftir
það í Kennaraskóla Islands, þar sem
hann brautskráðist voríð 1934. Hóf
hann þá þegar næsta haust störf
sem kennari og skólastjóri, fyrst í
Vestur-Húnavatnssýslu, síðan í
Súgandafirði, þá á Eyrarbakka um
tveggja ára skeið og loks á Sel-
fossi, er hann lauk löngum kennslu-
ferli árið 1973.
Ýmsum hefði nægt sem ævistarf
erlendu fólki kominn, skosku og
írsku. Honum féll vel að dvelja með
okkur Islendingum en það hefur
verið sagt um Ira að þar sem þeir
hafa tekið sér bólfestu um dagana
væru þeir einkar heimakærir og
samlagist fólkinu vel.
Þannig var farið með sr. Róbert
Jack, er hann gerði för sína til ís-
lands á góðum aldri og blandaði
geði við íslendinga. Hann var
hraustur íþróttamaður, næmur á
norræna tungu og vel hugsandi.
Af feðrum sínum lærði hann að
hafa lærdóm í heiðri.
Róbert Jack fæddist 5. ágúst
1913 í Glasgow í Skotlandi. For-
eldrar hans voru Róbert Jack bygg-
ingameistari í Bearsden í Skotlandi
og kona hans, María Vennard lyfja-
fræðingur. Forfeður Róberts í föð-
urætt voru járnsmiðir, ágætir hag-
leiksmenn í listinni og stofnuðu
verksmiðju á 18. öld en aðrir urðu
bændur. — María föðuramma Ró-
berts var af írskum ættum, frá
Norður-írlandi. Tómas faðir hennar
flutti til Glasgow á yngri árum og
var skrifstofustjóri og hafði ánægju
af tónlist. — Róbert var af fjölhæfu
fólki kominn og guðhræddu. Hann
var maður fyrirmannlegur og bar
sig vel á velli og hugsandi maður
um andleg mál.
Róbert varð stúdent við Bearsden
Academy 1931 og BA;prófi við
Glasgow-háskóla 1936. Á námsár-
unum stundaði hann íþróttir, eink-
um knattspymu, og keppti með liði
sínu víða á meginlandinu. — Þar
kom að hann hafði ísland fast und-
ir fótum og hóf kennslu í knatt-
spyrnu meðal ungra manna. Þótt
hann væri ekki kunnugur íslensku
máli var hann fijótur að kynnast
fólki hér á landi og lagði sig eftir
að læra íslenskuna. Þá greiddu
margir góðir menn götu hans er
hann hafði kynni af, einkum í
prestastétt. Hann var alinn upp í
hinni skosku kirkju frá barnæsku,
5 ára gamall tók hann að sækja
sunnudagaskóla er hann hafði gott
af alla tíð.
Þá fékk hann köllun til að nema
guðfræði við guðfræðideild Háskóla
Islands, en styijöldin var þess vald-
andi að hann las ekki í sínu heima-
landi. Þetta varð til þess að hann
lagði sig eftir íslensku máli og þjóð-
háttum og varð þetta honum til
góðs. Róbert Jack lauk guðfræði-
prófi við Háskóla íslands 1944.
Vom þeir 8 sem útskrifuðust í það
sinn. — 2 af þeim urðu biskupar
og 3 prófastar.
Það varð Róbert til góðs að hann
sem guðfræðinemi starfaði í Dala-
sýslu sumarlangt, hjá sr. Ásgeiri
Ásgeirssyni prófasti. Þar kynntist
hann konuefni sínu, Sigurlínu Guð-
jónsdóttur Sigurðssonar frá Þrið-
riksvöllum i Steingrímsfírði,
Strandasýslu, er var komin í móður-
ætt af Briemsætt en í föðurætt af
að sinna kennslustörfum og skóla-
stjórn um 40 ára skeið, en því var
síður en svo farið um Guðmund
Daníelsson. Þegar í æsku hafði
hann byijað að fást við skáldskap
og á skólaámnum í Kennaraskólan-
um gaf hann út fyrstu bók sína,
Ijóðmælin „Ég heilsa þér“, árið
1933. Árið 1935 kom svo fyrsta
skáldsagan hans, „Bræðurnir í
Grashaga", og síðan á næstu árum
rak hvert verkið annað, „Ilmur dag-
anna“, „Gegnum listigarðinn", „Á
bökkum Bolafljóts" og fleira og
fleira sem of langt yrði upp að
telja, skáldsögur, smásögur, ljóð,
leikrit, viðtöl, þættir, þýðingar og
aldrei var slegið slöku við, meðan
dagur entist. Ritverkin eru orðin
yfir hálft hundrað. Jafnan stóð hann
í fremstu röð meðal rithöfunda þjóð-
arinnar og hlaut margvíslegar við-
urkenningar fyrir bókmenntaafrek
sín. Þannig hlaut hann heiðurslaun
listamanna frá 1973 og sæmdur var
hapn Riddarakrossi hinnar íslensku
fálkaorðu 1981, svo að eitthvað sé
nefnt. Auk skólastarfa og ritstarfa
gaf Guðmundur sér líka tíma til að
sinna margvíslegum félags- og
trúnaðarstörfum. Hann var formað-
ur Félags íslenskra rithöfunda um
skeið, formaður skólanefndar Laug-
arvatnsskóla um árabil, í sveitar-
stjórn Selfosshrepps, stjórnarfor-
maður Héraðsskólasafns Árnes-
hraustri bændaætt. Hún var trúuð
kona er studdi mann sinn í verki.
Þau giftust 30. júní 1944. Þau eign-
uðust þessi börn: Davíð flugvirki,
kvæntur Bergdísi Sigmarsdóttur;
Róbert Jón rafvirkjameistari,
kvæntur Sigrúnu Baldursdóttur;
María Lovísa, gift Niiia Renikanen;
Pétur William, kvæntur Elínu Guð-
mundsdóttur, hann er látinn.
Sr. Róbert var vígður til Eydala
í Breiðdal 18. júní 1944 og þjónaði
þar í 3 ár í hinum gróðursæla dal.
Hann sótti þá um Grímsey, nyrstU
byggð landsins sem var nokkuð ein-
angruð. Hann sat þar á prestsetrinu
Miðgörðum. Skrifaði sr. Róbert þar
fróðlega bók á ensku um Grímsey
og Grímseyinga, er gefin var út á
íslensku á síðastliðnu ári. Þetta
sýnir að sr. Róbert hefur samlagast
fólkinu í söfnuði sínum og vegnað
þar vel.
Nú fóru erfið ár í hönd. Hin
ástríka kona sr. Róberts tók sjúk-
dóm er leiddi hana til dauða 2.
mars 1952. Börn þeirra hjóna voru
á æskuskeiði og höfðu hlotið góða
umönnun hjá móður sinni. Missir
konunnar tók mjög á sr. Róbert,
en hann trúði alltaf á handleiðslu
Drottins. Svo varð einnig. — Til
hans réðst ung og mikilhæf kona,
Vigdís Sigurðardóttir. Hún var frá
Skálanesi í Gufudalssveit. Vigdís
er af Djúpadalsætt, kyni Björns
Jónssonar ráðherra. Gengu þau í
hjónaband 16. júní 1953.
Nokkrum mánuðum eftir brúð-
kaupið fluttu þau með fjölskyldu
sína til Vesturheims. Sr. Róbert
hafði fengið köllun til Árborgar-
Riverton-prestakalla í Nýja íslandi
í Kanada. Mun sr. Róbert hafa fall-
ið vel að starfa með íslendingum
og enskumælandi fólki. Hann kom-
inn úr einangruninni á íslandi þar
sem væri margt að sjá og kynnast.
En þrátt fyrir góðar minningar um
sýslu, sat í yfirkjörstjóm Suður-
landskjördæmis, var ritstjóri Suður-
lands í tvo áratugi, ritaði bók-
menntagagnrýni í dagblöð árum
saman og lagði á margt annað
gjörva hönd.
Dagsverk Guðmundar Daníels-
sonar er því ærið margþætt og
mikið, enda maðurinn karimenni og
vart einhamur. Sífellt gaf hann sér
líka tíma til að sinna hinum fjöl-
breytilegustu áhugamálum, þótt hin
skapandi listagáfa ætti jafna sterk-
ust ítök í fijóum huga hans. Eitt
með öðru sem hann fékkst við á
starfíð meðal Vestur-íslendinga
þráði hann að komast til íslands
að nýju. Honum var nú ljóst að
ísland var hans heimaland ásamt
Skotlandi, þó djúpir væru íslandsál-
ar. Því sótti hann um Tjarnarpresta-
kall í Húnaþingi er það var auglýst
laust. Hann hafði nokkur kynni af
hinum þjóðkunna presti sr. Sigurði
Norland í Hindisvík. Hann var
mætur prestur, skáld, málamaður
og búhöldur á sína vísu.
Sr. Róbert fékk löglega kostn-
ingu til brauðsins. Er hann kom til
prestsetursins var þar enginn húsa-
kostur, íbúð né útihús. Þau hjón
fengu inni á Geitafelli meðan verið
var að húsa prestsetrið. — Tjarnar-
brauð var orðið svonefnt kennslu-
prestakall er komst ekki í fram-
kvæmd. — Á Tjörn var reist mikið
hús og síðan útihús og hafin rækt-
un. Vigdís hafði alist upp við bú-
skap og hneigð til bústarfa. Það
rann því upp gott bú sem varð að
miklu gagni fyrir hina stóru fjöl-
skyldu prestshjónanna á Tjörn.
Sr. Róbert og Vigdís eignuðust
þessi börn: Ella Kristín hjúkrunar-
fræðingur, gift Skúla Torfasyni
tannlækni á Akureyri; Anna Jós-
fína, gift Guðmundi Sigurþórssyni
heildsala; Jónína Guðrún lögreglu-
kona, sambýlismaður Bjarni Stef-
ánsson lögfræðingur; Sigurður
Tómas, í viðskiptafræði, kvæntur
Önnu Gunnarsdóttur hjúkrunar-
fræðingi; Sigurlína Berglind nem-
andi.
Það kom í hlut Vigdísar að
stjórna búskapnum og oft að hirða
búpeninginn, er lánaðist vel, þar
sem sr. Róbert var oft að heiman.
Móðir sr. Róberts, Maria Venn-
ard, var hjá þeim hjónum er hún
var komin á efri ár. Hún andaðist
1974. Þá var á heimili þeirra hjóna
um 30 ár Guðrún Brynjólfsdóttir
frá Kleppsstöðum í Strandasýslu
er var vensluð Sigurlínu fyrri konu
sr. Róberts. Hún þjónaði prests-
heimilinu bæði í Grímsey og á
Tjörn. Var hún í miklu uppáhaldi
hjá prestshjónunum og börnum
þeirra. Enda naut hún góðs ævi-
kvölds, komin í rúmið og í hárri elli.
Tjörn var komin í þjóðbraut, er
bflaöldin ók í hlaðið á sumrin. Á
slíkum stað hefur prestsetrið mikil
áhrif, svo var á Tjörn, það má segja
að þar hafi verið félagsheimili sveit-
arinnar, ekki síst í kringum kirkj-
una og preststarfið.
Það segir gamall málsháttur að
helmingur prestskaparins sé að
vera prestur á stéttunum, það er
að vera í góðu samstarfí við söfnuð
sinn utan kirkju, það var sr. Ró-
bert. Hann var meðal Húnvetninga
vel látinn, yfírlætislaus, góðgjarn,
en fastur fyrir á sínu máli. Þá lét
sr. Róbert til sín taka sjúkrahús-
mál, var hann lengi formaður
sjúkrahúsnefndar á Hvammstanga.
Þótti honum farnast það vel. Einnig
seinni árum var að þýða á íslensku
ljóð margra skálda í framandi lönd-
um og alveg sérstaklega verk þeirra
sem ortu á fágætum tungumálum
ýmissa minnihlutahópa. Jafnframt
stóð hann svo í bréfaskiptum við
fjölda slíkra skálda úti um víða
veröld og var þeim sem andlegur
bróðir í fjarska. Sumar þessara
ljóðaþýðinga birti hann í héraðs-
blaðinu Dagskránni, svo sem ýmsir
lesendur munu kannast við, og einn-
ig gaf hann út bækur með þeim.
Af því sem nú hefur verið sagt um
fjölþætt verk Guðmundar, þótt
langt frá því að allt sé talið, er
augljóst að maðurinn var einstak-
lega starfsamur og lét sér fátt
mannlegt óviðkomandi. Störfin
veittu honum gleði og lífsfyllingu,
enda fórst honum hvaðeina vel úr
hendi. Hann var líka sá hamingju-
maður að fá að starfa vel og lengi
og skila af sér miklu og góðu verki
sem geyma mun minningu hans
með þjóðinni um langa framtíð.
Guðmundur Daníelsson var ekki
aðeins hamingjumaður í starfi og á
skáldferli, heldur líka í öllu einka-
lífi sínu. Hann kvæntist árið 1939
Sigríði Arinbjarnardóttur úr Vest-
ur-Húnavatnssýslu, hinni ágætustu
konu, og varð þeim þriggja barna
auðið.
Ég vil ljúka þessum fátæklegu
orðum með einjægum samúðar-
Guðmundur Daníels-
son - Kveðjuorð
<
<
<
<
<
f
<
<
<
<
<
<
c