Vísir - 24.12.1929, Qupperneq 8

V I S I R
„HvaS hefir þú hugsað þér?“ spurc5i eg.
„Ja — eg hefi nú eiginlega ekki hugsaÖ mér neitt sér-
stakt. — Eg spurði Steina minn hvað honum sýndist, og
hann stakk þá upp á rúsínu-pundi og sokkaböndum úr
kaupstaÖnum.“
„Það verða þá aö vera falleg sokkabönd,“ sag'Öi eg með
æðimiklum spekingssvip. „Annars kynni eg nú fult svo vel
við hárgreiðu eða kamb. — Og náttúrlega eru rúsínurnar
sjálfsagðar. Það er ekki mikill vandi, að láta sér detta í
hug svo sjálfsagðan hlut.“
„Nei, hreint enginn vandi,“ sagði Daníel. „Og mér var
nú einmitt að detta í hug laglegur kambur — með sætind-
unum. Vænn kambur er altaf góð eign.“
í þessum Svifum kom fóstri minn til okkar. Eg þótt-
ist sjá, að nann mundi eiga eitthvert sérstakt erindi.
Hann sagði: „Eg verð líklega að Ijiðja þig að skreppa
út í kaupstað á rnorgun, Daníel minn.“
„Þetta var nú eitthvað það allra lakasta, sem blessaður
húsbóndinn gat fundið upp á,“ svaraði Daníel. — „Eftir
mínum útreikningnum á Skrauta að bera á morgun, og eg
býst heldur við því, að hún kunni betur við, aö eg verði
einhversstaðar i nánd við hana, meðan á jóðsóttinni stend-
ur. Það er nú einu sinni svona, eins og húsbóndinn veit,
að eg á að heita Ijósi þeirra flestra, kálfanna héma. Og
eg er að láta mér detta í hug, að mín kynni að verða
saknað hérna á básunum, ef eg hyrfi þegar rnest lægi
við.“ — Og Daníel leit yfir básana, eins og hann byggist
við, að tekið yrði undir ræðuna. En kýrnar steinþögðu
og héldu áfram að eta.
Fóstri minn svaraði: „Eg geri það ekki gamni mínu,
að taka þig frá fjósverkunum, Daníel minn, en einhver
verður að fara. Eg má ekki láta piltana fara frá kindun-
um. Þú veist, að eg læt ávalt fylgja fénu út og inn í
skammdegiuu. Og sjálfur treysti eg mér ekki vegna gigt-
arinnar. Hins vegar kynni eg að geta sint kúnum einn
einasta dag.“
„Veit eg það,“ sagði Daníel. „Þú getur ruslað í þær
heyinu — það geta allir. En ])ú getur ekki annast ljós-
móðurstörfin og eg treysti þér ekki til notalegheitanna.
En notalegheit verða þær að haía. Annars hrapar nytin
úr þeim.“
„Eg ætlast til að Nonni fari meö þér. Eg járna Grá-
blesa í dag og þið beitið honum fyrir sleðann."
Mér þótti vænt um fóstra minn, en aldrei hafði eg elsk-
að hann heitara en á þessu augnabliki. Mig langaði til að
hlaupa upp um hálsinn á honum, en eg kom mér ekki
að því.
„Aðal-erindið verður að sækja líkkistuna fyrir hjónin á
Þverá. Eg veit að Margréti sálugu mundi fátt kærara, en
að þú yrðir til þess að nálgast „rúmiS“ hennar, Daniel
minn.“ „
„Það getur nú verið,“ sagði Daníel og einblíndi niður
í flórinn.
„Eg ætlast til, að þið farið snernma í fyrramálið og
komið heim annað kveld,“ sagði fóstri minn og gekk til
dyra.
Daníel stóð lengi grafkyr og virtist eiga í mikilli baráttu
við örðugar hugsanir.
„Um hvaö ertu að hugsa?“ spurði eg.
„Heldurðu annars að þetta sé vogandi ? Eg er sann-
færður um, að prófasturinn er að húsvitja þessa dagana.“
„Það er ekki ósennilegt," svaraði eg og hló.
„Og ef hann hittir okkur á förnum vegi og ræðst á
mig----------“ *
„Þá er að standa sig,“ sagði eg.
IV.
Eg svaf lítíð um nóttina. Fóstri minn hafði sagt, að
nú yrði eg að vakna snemma, en ferðahugurinn var svo
rikur, að eg ætlaöi aldrei að geta sofnað. Og þegar eg
loksins sofnaði, dreymdi mig sleðaferð á glærurn ísum
og margvísleg æfintýri. En bráðlega hrökk eg upp við
það, að mér þótti Margrét sáluga koma til okkar Daníels
utan úr myrkrinu, steypa sér niður í kistuna og leggjast
til hvildar. En við það varð Daníel svo hræddur, að hann
hóf á rás og stefndi beint til sjávar. Þóttist eg alveg sann-
færður um, að hann mundi fyrirfara sér. — En kistan
varð svo þung, að Gráblesi fekk hvergi hrært sleðann. —
Hann reisti eyrun, frýsaði i sífellu, lamdi gaddinn með
framfótunum og varð að lokum svó óður, að hann sleii
sig lausan og geystist á harða-stökki inn allan flóa. En
eg varð eftir hjá kistunni og draugnum og í því vaknaði
eg hágrátandi. Þótti mér ekki lítið vænt um, er eg sann-
færðist um, að eg lægi í rúminu mínu og að þetta hefði
bara verið draumur. — Eftir það kom mér ekki dúr á auga.
Þegar langt var liðið á nótt, heyrði eg að Daniel reis
upp með andfælum og þótti mér auðsætt, að hann rnundi
vera hræddur. Baðst hann fyrir af mikilli ákefð og gekk
því langa hríð. Því næst tók hann í nefið og hallaði sér
út af. Taldi eg víst, að hann mundi steinsofna þegar í
stað, en hroturnar komu ekki og var því ljóst, að hann
mundi liggja vakandi. Hann hraut að jafnaSi manna mest,
fór hægt af stað, en herti á rokunum, uns hann sprakk á
þeim, og byrjaði svo á nýjan leik. Gekk þessu oft lengi
nætur. — — Innan lítillar stundar tók hann að stynja,
hægt og þungt fyrst i stað, en espaðist þvi rneira, sern
lengra leið. Bað hann fyrir sér hátt og í hljóði, tautaði
eitthvað um lungnabólgu og feigðardrauma, og grét yfir
því, að nú væri stundin komin.
Eg þóttist sannfærður um, að Daníel væri sárþjáður, og
vonir mínar um kaupstaðarferöina dvinuðu óðum. Líklega
yrði sauðamaðurinn látinn fara, og hann væri svo dugleg-
ur, að hann þyrfti enga hjálp. Eg yrði látinn böðlast i
fjósinu, rneðan Daníel væri veikur, og þótti mér það dap-
urleg tilhugsun. <
Fóstri minn vaknaði löngu fyrir dag, eins og hann var
vanur. Hann mun hafa heyrt stunur og fyrirbænir Daníels
framan úr baðstofunni, en lét þó kyrt urn hrið. Skömrnu
siðar kveikti hann ljós, gekk fram i baðstofuna og mælti:
„Ertu lasinn, Daniel minn?“
' Daniel svaraði: „Biddu guð almáttugan íyrir þér, hús-
bóndi góður! — Eg er aldeilis altekinn — viöþolslaus -—
svæsnasta lungnabólga, að minni meiningu."
Fóstri minn var athugull og nærfærinn, að hætti sumra
gamalla manna. Hann settist á rúmið hjá Daniel, tók hönd
hans og hélt lengi um ölnliðinn. Daniel stundi hátt og
bað guð fyrir sér.
Loksins stóð íóstri rninn upp og mælti: „Þú hefir eng-
an sótthita, karlinn minn.“
„Engan sótthita!“ kveinaði Daniel. „Guð almáttugur
fyrirgefi þér að tala svona! — Eg er bara allur eins og
logandi bál. Kvalirnar i fótleggjunum eru likastar þvi,
að glóandi eldskörungur stæði i mergjarholinu — dynk-
irnir í höfðinu eins og það sé lamið með sleggju, köldu-
flog fyrir brjóstinu og takið eins og atgeir eða tvieggjað
sverð standi i gegn um mig.“ — Að svo rnæltu bylti hann
sér á vinstri hliðina, horfði til veggjar og veinaði hástöfum.
Eg þóttist sjá, að fóstri rninn mundi eitthvað vantrú-
aður á sjúkleik Daniels. Hann glotti kaldranalega, bað
sauðamann snarast i fötin og gefa hestinum tuggu, en við
okkur sagði hann eitthvað á þá leið, að nú væri mál til
komið, að týgjast til farar.
Eg lét ekki segja mér það tvisvar, spratt fram úr rúm-
inu, heimtaði sparifötin og fór að klæða mig.
Daniel varð svo undrandi yfir þessari fyrirskipun fóstra
míns, að hann hætti að stynja og kom ekki upp nokkuru
orði. En þegar fóstri minn var genginn frá rúrninu, reis
hann upp til hálfs, hrækti langt frarn á gólf, rak upp sárt
vein og lét fallast á koddann með þungum stunum og
fyrirbænum.
Fóstri minn kom aftur að vörrnu spori með brennivíns-
flösku og vænt staup. Mér virtist bregða fyrir örlitlum
hýrusvip á andliti Daníels, er hann sá flöskuna, en ekki
var neitt lát á stununum. Fóstri minn helti í hann þrem-
ur eða fjórum staupum og kvaðst ætla að taka úr hon-
um kölduflogin. — Daníel þótti gott í staupinu og hurfu
honum jafnan allar sorgir og áhyggjur, er hann fór að
finna á sér. — „Líður þér nú ekki ofurlítið skár,“ spurði
fóstri minn. — „Eg veit ekki,“ sagði Daníel. „Þetta er
heiftug lungnabólga —- eg finn það. — Og líklegast að
eg verði að liggja fram yfir hátíðir. Mér þykir það sár-
ast vegna kúnna.“
Það var eins og Daníel hefði gleymt að stynja, nema
rétt einstöku sinnum. Hami lá grafkyr og góndi upp í loft-
ið. -— Fóstri minn horfði á hann litla hríð og sagði síðan
með einstakri hægð: „Eg býst nú tæplega við, ef þetta
er svæsin lungnabólga, að þú lifir til jólanna, Daníel minn,
og þess vegna er líklega réttast, að eg sæki prófastinn strax
í dag og láti þjónusta þig.“ — Að svo rnæltu lét hann
flöskuna á kassa, sem stóð við höfðalag Daníels, og gekk
þegjandi inn fyrir.
Daníel lá eins og dauður nokkur andartök. Svo seildist
hann í flöskuna, saup vænan gúlsopa og lét hana aftur á
sinn stað. Þá teygði hann sig í rúminu, buldraði eitthvað
við sjálfan sig, varpaði af sér rúmfötunum, snaraðist
fram á stokkinn, snýtti sér svo, að undir tók í baðstof-
unni og mælti stundarhátt: „Á — svei! Þarna varðstu
þó að lúffa, bölvaður!" — Svo hló hann hátt og lengi,
smeygði vinstri hendi undir nærskyrtuna og reif sig heift-
arlega um huppinn og síðuna.--------„Já — eg er að vona,
að þú hafir komið því svo fyrir, húsbóndi góðtir, að dauð-
inn verði ekki fengsæll hérna í Hvammi daginn þann arna.
------Því segi eg það — brennivínið þitt, Þorvaldur —
það á engan sinn líka. — Þú hefir líka liígrös eða galdra-
jurtir i því-------“
„Eg ætla að gefa þér oíurlitla lögg i nestið," sagði fóstri
minn innan úr herbergi sínu.
„Og guð launi þér eiliflega. — Ja — því segi eg þaö:
Slíkur og þvilíkur húsbóndi er ekki til á allri jarðarkringl-
unni.------Og nú vil eg hafa fötin mín — undir eins. —
Heyrirðu það, Stina! — Nei, vitanlega heyrirðu ekki,
frernur en vant er. — Þú dorntar náttúrlega eins og ugla
i sólskini. — — Viltu að eg komi og þukli á þér? — Viltu
að eg kyssi þig? — Eg er til í alt!“
V.
Skömmu síðar lögðum við af stað. Veður var kyrt og
kalt, frost í lofti og dirnt til jarðar. Alt láglendi dalsins
var þakið glærum ísi, en sumstaðar voru vakir á ánni og
buldraði hún þungan og kuldalega við skarirnar. Viö og
við heyrðust frostdynkir í svellunum, en annars var alt
kvrt og hljótt.
Daníel var í sjöunda himni og kendi sér einskis meins.
Hundur rann fyrir okkur, og þefaði í allar áttir, hljóp
ótal króka og rannsóknarferðir, en kom altaf til okkar
annað veifið.
Alt í einu sagði Daníel: „Guð hjálpi okkur, Nonni
min'n! Eg steingleymdi bæninni. — Og nú væri þó lík-
lega ekki vanþörf á að biðja, þegar maður getur átt von
á að hitta þau bæði, prófastinn og Margréti sálugu.“ —
Að svo rnæltu þreif hann húfuna af höfðinu, hvolfdi henni
fyrir andlitiö og tók að þylja. — Eg sat við hlið hans á
sleðanum og horfði á þessar aðfarir. -— Daníel gotraði
öðru auganu út undan húfunni, hnipti í mig og sagði:
„Tautaðu, strákur! Lestu. Ekki mun af veita.“ — „Eg
verð að stjórna ferðinni,“ sagði eg og hottaði á klárinn.
— „Ertu vitlaus, ormurinn þinn,“ sagði Daníel. — „Ætl-
arðu að eyðileggja fyrir mér bænina.“ Hann þreif af
mér taumana og lét hestinn nema staðar.--------„Ofan meö
pottlokið, strákur! — Ofan með pottlokið, syndugi smá-
púka-i-æfill — og þyldu svo!“ — Eg þorði ekki annað en
hlýða, því að Daníel átti alls kosti við mig.--------Loks
var bænahaldinu lokið. Daníel signdi sig þrisvar, setti upp
höfuðfatið og mælti: „Upp með pottlokið, strákur! —
Það mátti engu rnuna, að þú eyðilegöir alt saman fyrir
nrér. En nú vona eg þó, að okkur sé óhætt. Eg er bæn-
heitur, ef í það fer.“ -— Því næst tók hann íerðapelann
úr vasanum og saup vænan gúlsopa. Og svo var haldið
af stað.
Litlu síðar ljómaði dagur í austri, og varð eg allshugar
feginn. Eg var óvanur næturferðum, og einhverskonar
beygur settist að mér. Straumskyaldrið í opnum vökunum
var eins og dularfullar raddir og traustabrestirnir í ísnum
hálf-geigvænlegir. ■— lnnan lítils tíma var Daniel búinn
úr ferðapelanum, og tók hann þá að dotta og geispa. Eg
varð því að taka við stjórninni. Bráðlega vorum við kornn-
ir niður í ármót og beygði eg þá út á flóana. Eg vissi að
úr því gátu engar torfærur orðið á leið okkar.
Þó að eg væri ekki nema á 14. árinu, var eg farinn
að líta i kringum mig eftir konu-efni, þegar eg væri orð-
inn stór. Og mér haíði einna helst dottið prófaStsdóttirin
í hug. Hún var að visu komin langt yfir tvitugt, en mér
þótti hún ákaflega falleg og eiguleg. Hún var há og gild
og eg taldi alveg örugt, að hún mundi verða feitlagin og
framsett með aldrinum, alveg eins og prófastsfrúin, en
það þótti mér bæöi fallegt og búkonulegt; Það var einhver
munur á svoleiðis konum, eða þessurn þunnu fjölum, eins
og ráðskonunni hans fóstra rníns.
Eiginlega hafði eg nú farið að hugsa urn prófastsdótt-
urina i sambandi við Daníel. Og mér varð æfinlega eins
og hálf-kalt til hans, þegar hann var að rausa um ást
hennar til sín. Eg huggaði mig við það, að svona fin og
glæsileg stúlka gæti með engu rnóti elskað garnlan og ljót-
an fjósakarl. Mig var lika farið aö gruna, að Steini á
Skarði væri potturinn og pannan i þessu öllu saman, og
hefði karl-angann að féþúfu.
Eg fekk alt í einu megnustu óbeit á þessum viðbjóðs-
lega fjósakarli, sem dottaði þarna við hlið mina. En svo
mintist eg þess, að oft hefði hann verið mér góður og
að fráleitt væri nein ástæða til aö óttast, að hánn yrði
hættulegur keppinautur í ástamálunum, þegar þar að kæmi.
En liklega væri þó vissara, að hafa augun hjá sér og reyna
að bregða fæti fyrir karl-skrjóðinn, ef einhver hætta virt-
ist á ferðum.
Daniel barðist við svefninn, dinglaði sitt á hvað, og
stundum var hann nærri því hrokkinn af sleðanum. —
Brennivíns-dauninn lagði úr vitum hans og neftóbaks-
kleprarnir frusu í slcegginu. —- Eg óskaði með sjálfum
mér, að prófastsdóttirin væri komin, svo aö hún gæti séð
hann, eins og hann liti út núna.
Eg þreif i karlinn, hristi hann eins og eg gat og sagði
með miklum alvörusvip: „Prestssetrið fram undan!“
Daníel glaðvaknaði og varð svo mikiö um þetta, að hann
hraut af sleðanum. „Guð almáttugur," sagði hann í fall-
inu, „og þú lætur mig dotta svona á timurn hættunnar."
Svo spratt hann á fætur, neri augun og sannfærðist um,
að við værurn hvergi i nánd við prestssetrið. „Þú hefir
bara verið að hræða mig.----------En hvernig fer nú, ef
hann sér til okkar, þegar við förum fram hjá, ellegar ef
hann er í einhverju húsvitjunar-gutli úti á bæjum og rekst
á okkur?“
„Já — hvernig íer þá, sagði eg með miklum spekings-
svip. „Eg vildi aö minsta kosti ekki vera í þínum sporum.“
„Mikið var þú fanst það. Þetta er hættuspil og fífl-
dirfska.-------Eg vil fara heim — eg er lasinn.“
„Láttu nú ekki eins og kjáni. — Sestu hjá mér, karlinn
minn, og svo höldum við áfram. Eg sé betur en þú og
skal undir eins láta þig vita, ef eg verð var við eitthvað
grunsamlegt."
„Jæja — skimaðu þá, elsku Nonni minn, og láttu mig
undir eins vita, svo að eg geti íalið mig.“
Eg lofaði þvi hátíðlega og-svo var haldið af stað.
Eftir litla stund tók hundurinn að gelta. Daníel hrökk
í kút, þreif í mig og sagði, skjálfandi röddu: „Svíkurðu
mig nú, bölvaður anginn! Séröu npkkuð?“
Eg neitaði þvi.
„Blessaður rnundu mig um að skima.“
Svo héldum við áfram þegjandi stundarkorn.
„Jæja, þarna er nú prestssetrið, karlinn minn.“
„Já, þarna er það — ekki ber á öðru. — Sérðu nokkuð
grunsamlegt ?“
I þessum svifum þutu hundarnir á prestssetrinu upp með
gelti og hávaða. — Daniel varð næsta órótt. Hann þreif
í handlegginn á mér og eg fann ekki betur, en að hann
nötraði allur.
„— En ef hann kæmi nú út og þekti mig. — Ætti eg;
ekki að skella mér flötum hérna á sleðann og stinga höfö-
inu undir pokann?“ — Og áður en eg vissi af, var hann
lagstur endilangur á sleðann og búinn að troða höfðinu
undir heypokann. — Hann lá á grúfu. Og nú kallaði hann